Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Zbrosławicach

Z e-ncyklopedia
Zbroslawice sankt NMP.jpg
Zbroslawice sankt NMP2.jpg


Miejscowość

Najstarszy dokument mówiący o miejscowości Zbrosławice to – Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, a pochodzi on z 1305 roku. Zawiera spis miejscowości, które istniały już w XIII wieku. Jest w nim informacja, że mieszkańcy Zbrosławic płacili dziesięcinę na rzecz biskupa wrocławskiego. Nazwa miejscowości Zbrosławice pochodzi od imienia założyciela. Prawdopodobnie był nim opolski kasztelan Zbrosław, który otrzymał ją jako darowiznę od Mieszka księcia opolskiego. Przybył on do Zbrosławic w 1236 roku. W 1428 roku właścicielem Zbrosławic jest Henryk ze Zbrosławic. Po jego śmierci właścicielem jest Jan Karlicki. A po jego śmierci obejmuje Zbrosławice jego żona Maria. Ona przekazuje posiadłości synowi Jerzemu. On przekazuje majątek żonie Agnieszce. Następnie Zbrosławice przejmuje Jan Karlicki który był synem Jerzego. Umiera w 1578 roku. W latach 1583-1708 właścicielami Zbrosławic jest rodzina Larysz. W latach 1610-1629 kościół był zajęty przez protestantów. W 1708 roku Zbrosławice są w posiadaniu Ferdynanda Grotowskiego. Następnie w 1720 roku Wilhelm von Koszembor, w 1728 roku Ludwik Stolarski. Później Jan de Hoff. Hrabia Karol Niemiecki w latach 1730-1734. Hrabia Józef Bogusław Bujanowski w latach 1734-1762. Hrabiostwo Anna i Ignacy von Fernemont w latach 1726-1789; byli bezdzietni i po ich śmierci Zbrosławice otrzymał Ernest von Stockmans, który zajmował się tymi posiadłościami do 1886 roku. Rodzina Stockmans wybudowała pałac w Zbrosławicach i kaplicę grobową. Następnie majątek kupuje Artur von Bildon. W 1930 roku kupuje posiadłości Skrzypek z Bytomia. Zarządza on miejscowością do 1945 roku po czym przejmuje majątek gmina jako mienie poniemieckie.

Kościół i parafia

Nie istnieje dokument mówiący o powstaniu parafii. Jako umowną datę powstania parafii przyjęto rok 1305. Parafia Zbrosławicka należy do dekanatu pyskowickiego od 1738 roku. Parafia była pod wezwaniem Wszystkich Świętych. Od 1731 roku kościół był pod wezwaniem Świętej Trójcy, a od 1749 roku jest pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Przed 1315 rokiem mógł powstać pierwszy kościół bądź kaplica. Informacje wypisane z kroniki przez wójta Pakułę mówią, że w 1315 roku został wybudowany drewniany kościół. Kościół - o którym mowa - pochodzi z 1447 roku i powstał na miejscu drewnianego. Jego pozostałości zachowały się jako niższa część obecnej budowli. Został zbudowany z kamienia wapiennego. W latach 1610-1629 kościół znajdował się w rękach protestanckich. W tym czasie - od 1610 do 1620 roku - dzięki Larischom, właścicielom miejscowości zyskał nawę zachodnią, wyższą od pozostałej części budowli. W środku zachowały się płyty nagrobne z początków XVII wieku z figurami zmarłych naturalnej wielkości: Jerzego von Larisch und Nimsdorf aus Broslawitz, sędziego ziemskiego księstwa opolsko-raciborskiego oraz Anny von Larisch Stoltz. Za sprawą Bogusława Bujakowskiego, zarządcy dóbr w Zbrosławicach, w latach 1754-1760 został przebudowany ze stylu gotyckiego na barokowy. Autorem zmian był m.in. arch. Krzysztof Worbs. Podczas pożaru w 1909 roku spłonął dach kościoła, część wnętrza a także organy. Kościół został odbudowany w 1912 roku. W tym też roku dobudowano przedsionek, nową zakrystię oraz boczny chór nad starą zakrystią. Nad nawą znajduje się wieżyczka z sygnaturką, barokowa sprzed 1775 roku. Została restaurowana w 1878 roku.

Obok kościoła znajduje się dzwonnica z 1564 roku, odrestaurowana w 1893 roku, nadbudowana w roku 1909. W 1563 roku w wieży kościoła znajdowały się dwa dzwony, które zostały skonfiskowane w 1917 roku. 22 kwietnia 1928 rada parafialna postanowiła zakupić trzy dzwony, które zainstalowano 15 grudnia 1929. Podczas II wojny światowej 25 marca 1942 zostały skonfiskowane. W 1958 roku zakupiono nowe dzwony. Noszą imiona: Maryja , Barbara , Józef . 13 maja 1958 dzwony uroczyście poświęcił bp Franciszek Jop.

Z I połowy XVII wieku pochodzi mur otaczający kościół. Cmentarz został poświęcony 2 listopada 1879. W 1809 roku wybudowano kaplicę grobową rodziny Stockmans. Z 1847 roku pochodzi kaplica grobowa ks. Żurka, a z 1920 roku kaplica grobowa rodziny Sobota. Obecnie są to kaplice cmentarne przedpogrzebowe.

Kościół posiada tylko jedną nawę. Ołtarze boczne pochodzą z 1687 roku, a chrzcielnica z 1827 roku. Obraz koronacji Matki Boskiej został namalowany w 1960 roku przez Paprockiego z Gliwic. Znajduje się na sklepieniu w prezbiterium. Ołtarz główny pochodzi z 1687 roku, jest wykonany z czarnego stiuku. W nim znajduje się obraz z 1926 roku, który został namalowany przez Otto Kowalewskiego z Katowic. Na ścianach kościoła znajdują się stacje Drogi Krzyżowej z 1738 roku. W kościele znajduje się krypta w której spoczywają Laryszowie. W prezbiterium znajdują się epitafia Anny i Jerzego Larysz. W tronie ołtarza głównego znajduje się figurka Matki Bożej Zbrosławickiej. Kościół posiada zabytkowe organy z 1882 roku.

Figura Matki Bożej Zbrosławickiej

Figurkę Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus przy Sercu wykonano z drewna lipowego. Została ona prawdopodobnie wyrzeźbiona przez artystę z Krems niedaleko Wiednia, żyjącego na przełomie XIII i XIV wieku. Była czczona przez siostry dominikanki z klasztoru w Imbach i do Polski została przywieziona przez Petronelę von Hessen-Darmstadt (spoczywa w bocznej kaplicy kościoła w Zbrosławicach). Figurka jest wysokości 43 cm, wykonana z jednego kawałka drewna. Dzieciątko wielkości 9 cm nie jest związane z figurką. Pod łonem znajduje się otwór wielkości 4 cm, w kształcie serca. Ręce ruchome. Prawa noga zgięta, oparta na głowie szatana. Do 2010 roku figurkę ubierało się w sukienkę i płaszcz – różnego koloru, w zależności od okresu liturgicznego. Na jej głowie znajduje się korona wykonana z pozłacanej blachy miedzianej ozdobiona 64 kamieniami szlachetnymi. Księżna Petronella w 1751 roku przekazała figurkę córce Fryderyce. Przed swoją śmiercią w 1788 roku Fryderyka przekazała figurkę Matki Bożej kuzynowi Gustawowi - on był dziedzicem Sierot koło Gliwic. Figurkę Matki Bożej po śmierci Elżbiety von Stockmans umieszczono w grobowcu. Figurkę w grobowcu znalazł kierownik szkoły w 1809 roku. Wówczas przeniesiono ją na ołtarz kaplicy grobowcowej. Od tego momentu zaczęto ją czcić jako cudowną. W 1825 roku figurkę Matki Bożej przeniesiono do kościoła i ustawiono na ołtarzu bocznym św. Nepomucena, a około roku 1909 była już pod kloszem na ołtarzu bocznym św. Krzyża. Na tym ołtarzu znajdowała się do 1944 roku, gdy ks. Franciszek Sikora przeniósł ją na tabernakulum ołtarza głównego. 8 sierpnia 1954 została umieszczona w tronie nad ołtarzem głównym, gdzie znajduje się do chwili obecnej a kościół stał się miejscem pielgrzymkowym i został podniesiony do rangi Sanktuarium Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny.

Od 1926 roku do Zbrosławic przychodziły procesje i pielgrzymki z Zabrza, Bytomia, Gliwic i okolicznych miejscowości. Te pielgrzymki przyczyniły się do rozwoju kultu maryjnego. Trzy lata przed wybuchem II wojny światowej wszystko ucichło. W czasie II wojny światowej matki modliły się przed cudowną figurką o szczęśliwy powrót mężów i synów. Kult odrodził się po 1945 roku. Dzięki ks. Franciszkowi Żurkowi w 1872 roku zostały wprowadzone sobotnie nabożeństwa maryjne, lecz nie przetrwały one długo. Ks. Alfons Rymer ustanowił 12 listopada 1955 specjalną fundację, by w każdą sobotę było odprawiane nabożeństwo maryjne. Tą nowennę odprawia się do chwili obecnej. W czasie nowenny przed wystawionym Najświętszym Sakramentem i cudowną figurą Matki Bożej przedstawia się złożone prośby i dziękczynienia, które zostały wpisane do specjalnej księgi. Na tablicach wotywnych umieszcza się wota jako wyraz podziękowania za wyproszone łaski. Uroczystości odpustowe zawsze gromadzą olbrzymią rzeszę czcicieli Matki Najświętszej. Pierwsza księga próśb i podziękowań została założona w 1972 roku.

Ze względu na wielki kult, jakim jest otoczona NMP Zbrosławicka oraz historyczną i zabytkową wartość figury, decyzją biskupa ordynariusza Diecezji Gliwickiej Jana Wieczorka w 2010 roku w Toruniu przeprowadzono jej kompleksową konserwację i restaurację w celu zachowania cennego obiektu dla przyszłych pokoleń. Nowy wygląd figury po konserwacji i restauracji nawiązuje do podobnych rzeźb tego typu zachowanych w Europie, w których Maryja trzyma berło a Dzieciątko jabłko królewskie. Obie rzeźby wyposażone zostały w nowe szaty. Ich królewski typ, forma i specyficzny krój nawiązują do istniejących szat podobnych Madonn z XVIII wieku. Figura Matki Bożej w nowej szacie została uroczyście wprowadzona i powitana w parafii podczas mszy świętej pod przewodnictwem bpa Gerarda Kusza w Uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – 8 grudnia 2010.

Proboszczowie

Bibliografia

J. Renka, S. Rosenbaum, Tarnowskie Góry. Architektura, Tarnowskie Góry 2007, s. 87; www. kopalniakultury.tarnogorski.pl; www.tarnowskiegory.pl; www.zbroslawice.republika.pl, Archiwum Parafii Wniebowzięcia NMP w Zbrosławicach, A. Rymer, Sanktuarium Macierzyństwa NMP w Zbrosławicach 1977 (rkp); R. Kokoszka, 700 lat Zbrosławickiej Parafii Najświętszej Marii Panny w formie kroniki spisanej, Zbrosławice 2005; Archiwum Parafii Wniebowzięcia NMP w Zbrosławicach, Sprawozdanie dotyczące znalezienie słynącej łaskami Figury Matki Bożej; Archiwum Parafii Wniebowzięcia NMP w Zbrosławicach, Księga próśb i podziękowań Matce Boskiej Zbrosławickiej, R. 1973, t. 1, (rkp.); Archiwum Parafii Wniebowzięcia NMP w Zbrosławicach, Księga próśb i podziękowań Matce Boskiej Zbrosławickiej, R. 1974, t. 2, (rkp.); „Gość Niedzielny” [Gliwicki], R. 2010, nr 50 (19 XII), s. III; P. Górecki, Archiprezbiterat toszecki w latach 1618-1740. Kościelne dzieje Toszka, Pyskowic i okolic w czasach reformy Kościoła katolickiego na Śląsku, Gliwice 2009, s. 307-347.