Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Koszęcinie

Pierwsza udokumentowana wzmianka na temat Koszęcina pochodzi z 1275 roku kiedy to biskup krakowski Paweł z Przemkowa nadał tej miejscowości dziesięcinę snopową, którą właściciele mieli płacić na rzecz kościoła w Kamieniu. Badania archeologiczne oraz legendy wskazują, iż osady ludzkie istniały na tym terenie już w czasach przedchrześcijańskich. Do drugiej połowy XIX wieku Koszęcin administracyjnie należał do parafii w Sadowie, która rozciągała się aż na 220 km² powierzchni. Pomimo starań koszęcińskich kapelanów zamkowych oraz właścicieli, a także faktu posiadania dwóch kościołów, pw. Trójcy Świętej i tzw. kościoła zamkowego, nie erygowano w Koszęcinie samodzielnej parafii. Wymieniony kościół (kaplica) zamkowy był jedynie filią parafii w Sadowie. W 1868 roku utworzono kurację, a 27 lutego 1869 podniesiono ją do rangi samodzielnej parafii, której pierwszym proboszczem został ks. Karol Diettrich. W skład nowej jednostki administracyjnej weszły, oprócz Koszęcina, Łazy, Strzebiń, Prądy, Brusiek, Drutarnia, pusta Kuźnica i Piłka. Rolę kościoła parafialnego pełniła przez pewien czas kaplica zamkowa, która była zbyt mała dla wszystkich parafian. Znamienne, że nie pełnił tej funkcji kościół drewniany Świętej Trójcy będący większą budowlą. W tej sytuacji rozpoczęto starania o wybudowanie nowej świątyni. W latach powojennych z terytorium parafii koszęcińskiej wydzielono parafię Świętego Krzyża w Strzebiniu (1957), Matki Bożej Fatimskiej w Drutarni (1977) oraz Świętej Trójcy w Koszęcinie (1977). Obecnie w skład parafii wchodzą Koszęcin, Nowy Dwór oraz Irki. Pierwotnie parafia koszęcińska należała do dekanatu lublinieckiego, a od 13 maja 1955 do woźnickiego . 25 marca 1992 weszła w skład nowo utworzonej diecezji gliwickiej. Księgi chrztów, ślubów oraz zgonów są prowadzone od 1868 roku. W parafii działają tradycyjne grupy wiernych takie jak Róże Różańcowe, III Zakon św. Franciszka, ministranci oraz wspólnoty o młodszym rodowodzie: Odnowa w Duchu Świętym, Ruch Oazowy, Kościół Domowy. Współcześnie w Koszęcinie nie ma swojego domu żadne zgromadzenie zakonne. Jednak w Dwudziestoleciu międzywojennym działały tutaj siostry Św. Maryi, które przybyły do Koszęcina 8 stycznia 1920 zajmując się opieką nad ludźmi chorymi i starszymi w szpitalu pełniącym także funkcję domu starców.

Kościół i inne obiekty parafialne

Erygowanie parafii nie pociągnęło za sobą wybudowanie nowej, większej świątyni. Kościołem parafialnym był kościół zamkowy, który nie mógł pomieścić wszystkich parafian. Trudności w podjęci budowy stwarzał właściciel Koszęcina książę Fryderyk zu Hohenlohe, który uważał, iż rolę kościoła parafialnego powinien pełnić drewniany kościół Świętej Trójcy, przy którym powinna zostać wybudowana mała plebania. Sytuacja odmieniła się diametralnie po śmierci księcia Fryderyka w 1895 roku. Jego syn, książę Karol Gottfryd, był przychylny budowie widząc w tym jednocześnie szansę na przekazanie kaplicy zamkowej protestantom z tego terenu. W 1906 roku podpisano stosowną umowę. Projektantem neogotyckiej budowli został architekt Schneider z Opola, który całość wycenił na 100 tys. marek. Książę Karol przeznaczył na budowę 60 tys. marek oraz 400 tys. cegieł z miejscowej cegielni. Resztę miała sfinansować parafia. Koszęciński kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa budowano od wiosny 1907 roku do 15 października 1908, kiedy to został on poświęcony. Konsekracja świątyni odbyła się 15 czerwca 1916, a do ołtarza głównego włożono relikwie św. Gerona i Socierona. Kościół ma układ bazylikowy, podłużny, trójnawowy na rzucie krzyża łacińskiego. Prezbiterium jest zakończone pięcioboczną absydą, zaś nawy boczne są niższe i krótsze. Na osi głównej kościoła znajduje się wieża z baniastym wielobocznym hełmem, a od wschodu wieżyczka, która w dolnej części ma kształt rotundy. Ołtarz główny wraz z ołtarzami bocznymi tworzy w układzie horyzontalnym Świętą Rodzinę, gdyż w ołtarzu głównym centralne miejsce zajmuje obraz Serca Pana Jezusa autorstwa G. Scholtza, ołtarz lewy poświęcony jest św. Józefowi, a ołtarz prawy Matce Bożej. Układ wertykalny wskazuje na Trójcę Świętą, gdyż u góry ołtarza głównego umieszczono płaskorzeźbę Boga Ojca, poniżej Ducha Świętego i wreszcie ponownie obraz Serca Pana Jezusa. Oprócz powyższych w kościele znajduje się wiele rzeźb i obrazów usytuowanych przy wymienionych ołtarzach przedstawiających aniołów i świętych. Przed zakończeniem I wojny światowej zbudowano 18-głosowe organy autorstwa Hugo Krebsa z Opola. Na ich ścianie frontowej znajdują się obrazy przedstawiające św. Cecylię i Dawida. Do kompleksu architektonicznego parafii należy jeszcze zaliczyć zabytkową plebanię, której budowę ukończono w 1899 roku. Wykonawcą budynku była bytomska firma projektowo-budowlana Franciszka Wygasza. Swoim charakterem i wykorzystanym materiałem budowlanym , którym jest czerwona cegła, budynek nawiązuje do bryły kościoła. Katolickie Centrum Kultury, wybudowane współcześnie, zostało tak zaprojektowane, aby stanowić jeden wspólny kompleks architektoniczny z kościołem i plebanią.

Kościół zamkowy

Najstarszym koszęcińskim kościołem był tzw. kościół zamkowy pw. Matki Bożej Wniebowziętej i św. Męczenników Dionizego i Witalisa. Jego budowę rozpoczął w 1609 roku właściciel Koszęcina Andrzej Kochcicki. Przechodząc jednak na luteranizm i na stronę Szwedów w Wojnie trzydziestoletniej nie dokończył budowy, a zlicytowany majątek kupił Mikołaj Filip von Rauthen, który dokończył budowę kaplicy i całego kompleksu pałacowego. 29 lipca 1647 biskup wrocławski Neander poświęcił świątynię, a przy tej okazji ustalono, że obowiązek utrzymania kaplicy i jej kapelana spoczywać miał na właścicielu zamku. W myśl fundacji ustanowionej przez hrabiego von Rauthena roztaczał on opiekę religijną nad poddanymi. W 1791 roku fundację tę odnowił królewski radca handlowy hrabia Teodor Muetzel potwierdzając jej moc w sądzie w Brzegu. Pozwalała ona koszęcińskim katolikom odwoływać się każdorazowo do sądów w przypadku łamania ich praw przez protestanckich właścicieli. Kaplica zamkowa była w rękach katolików do 1908 roku, kiedy to na mocy ustaleń po wybudowaniu nowego kościoła parafialnego, przeszła ona w posiadanie protestantów, którymi opiekował się każdorazowy pastor ewangelicki z Piasku. Dostępne źródła pozwalają zidentyfikować 35 księży za lata 1679-1868 będących tzw. kapelanami zamkowymi. Wśród nich było 10 ojców paulinów z Jasnej Góry. Kościół zamkowy stanowi jeden kompleks architektoniczny z koszęcińskim zamkiem będąc jednym z elementów skrzydła północnego. Jego bryła jest osadzona na planie prostokąta z trójboczną absydą. Jego sklepienie jest kolebkowe z lunetami, a ściany podzielone są filarami. Chór muzyczny jest wsparty na trzech arkadach filarowych o spłaszczonym łuku. Wieża kościelna jeszcze w latach pięćdziesiątych posiadała zwieńczenie w kształcie ośmiobocznej latarni o charakterze empirowym, jednak po jej wyremontowaniu utraciła ten walor. Dokonana 18 zerwa 1868 inwentaryzacja wskazuje na bardzo bogate wyposażenie kościoła. Część tych dóbr została przeniesiona do nowego kościoła parafialnego, a część pozostawiono dla protestantów. Jednak wczesną wiosną 1945 roku cały kompleks pałacowy został doszczętnie splądrowany i wiele z unikatowych przedmiotów rozgrabiono lub zniszczono. Los ten spotkał zabytkowe organy, których budowę datowano na 1690 rok. Z dużych, charakterystycznych przedmiotów zdołano uratować stalowy, duży krzyż z prezbiterium, który dzisiaj znajduje się w kościele w Strzebiniu. Od końca II wojny światowej kościół zamkowy nie spełnia żadnych funkcji religijnych.

Proboszczowie

ks. Karol Diettrich (1869-1882)

ks. Józef Kudzielka (1885-1886)

ks. Kałuża (1886-1887)

ks. Antoni Andrzej Thil (1887-1890)

ks. Ernest Lehmann (1891-1897)

ks. Gustaw Chęciński (1897-1899)

ks. Gustaw Majs (1899-1901)

ks. Karol Boehm (1901-1911)

ks. Edward Sobek (1911-1915)

ks. Jerzy Wójcik (1916-1922)

ks. Walter Gąska (1922-1939)

ks. Anastazy Muża (1939-1946)

ks. Wilhelm Pluta (1946-1948)

ks. Jerzy Reginek (1948-1957)

ks. Augustyn Zając (1957-1968)

ks. Tadeusz Fryc (1968-2006)

ks. Sławomir Madajewski (2006-nadal)

Bibliografia

J. Myrcik, Koszęcińskie kościoły i kapliczki, Tarnowskie Góry 1998, s. 7-21, 34-41; J. Myszor, Historia diecezji katowickiej, Katowice 1999, s. 455-456; Schematyzm Diecezji Śląskiej 1927, Katowice 1927, s. 51, 111