Parafia Matki Bożej Bolesnej w Rybniku

Z e-ncyklopedia
Wersja do druku nie jest już wspierana i może powodować błędy w wyświetlaniu. Zaktualizuj swoje zakładki i zamiast funkcji strony do druku użyj domyślnej funkcji drukowania w swojej przeglądarce.
Rybnik bolesna1.jpg
Rybnik bolesna12.jpg
Rybnik chrzcielnica.jpg

Pierwszy kościół

Najstarszym kościołem na terenie archiprezbiteratu żorskiego był kościół Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej na tzw. Górce Kościelnej (Cerekwickiej) w Rybniku. Konsekrował go bp wrocławski Żyrosław II (1170-1198). Tym samym był to najstarszy w tej części Śląska kościół parafialny. Został on - podobnie jak pełniący funkcję kaplicy grodowej przy konwencie norbertanek kościół św. Zbawiciela - wymieniony w dokumencie z 25 maja 1223 wystawionym przez bpa Wawrzyńca (1207-1232). Pismem tym hierarcha na prośbę księcia opolskiego Kazimierza zatwierdził dochody kościoła. Najwcześniejszy okręg dziesięcinny rybnickiego kościoła stanowiły wsie: Niedobczyce, Książenice, Radoszowy, Szczejkowice, Gołkowice, Chwałowice.

Drugi kościół

W latach 1211-1288 parafia rybnicka pozostawała pod opieką rudzkich cystersów. Po tym okresie, pierwszym znanym z nazwiska proboszczem był ks. Jeśko wzmiankowany w 1299 roku. W pierwszej połowie XV wieku drewniany kościół rozebrano stawiając ok. 1450 roku w tym samym miejscu obiekt murowany. Jego budowniczym został ks. Marcin Strzała. Według spisu świętopietrza z 1447 roku parafia rybnicka została oszacowana na 17 skojców. W owym czasie istniała tam również szkoła parafialna. Kolejny z proboszczów rybnickich, ks. Bernard Durcius pełnił równocześnie funkcję dziekana archiprezbiteratu żorskiego. Jego następca zaś, ks. Jan Karzeł przyjmował w Rybniku Jana Sarkandra.

Fragment protokołu z 1652 roku: Kościół, stojący poza miastem, jest murowany, lecz bez sklepienia. Dzwonnica z dwoma dzwonami stoi obok kościoła. Całość jest otoczona mizernym cmentarzem. Odpust obchodzi się w dniu Wniebowzięcia NMP. Zakrystia jest sklepiona; są trzy ołtarze, główny ołtarz rzeźbiony i pozłacany. Kazalnica jest nowa a jeszcze nieomalowana. Piękne ławki są ustawione w trzech rzędach. Przenajświętsze przechowuje się na głównym ołtarzu w srebrnym pozłacanym kielichu. Chrzcielnica stojąca w pośrodku kościoła jest czysta. Przechowuje się w niej również oleje św. Organy są nowe. Sprzętu kościelnego posiada kościół co następuje: 4 srebrne pozłacane kielichy, 1 srebrną monstrancję, 1 większy pozłacany krzyż, 2 mniejsze srebrne krzyże, ampułek do Mszy św. 1 parę srebrnych a jedną parę cynowych itd. Księgi chrzestne, ślubne i pośmiertne są w porządku. Trzy ołtarze mają piękne rzeźby a są przykryte przyzwoitymi obrusami. Tabernakulum, które jest zrobione przez rzeźbiarza – artystę, zawiera Najświętszy Sakrament w srebrnej pozłacanej Puszce. Chrzcielnicę również rzeźbioną, znalazłem w stanie czystym i porządnym. Oprócz tego istnieje jeszcze inny kościół pięknie z drzewa zbudowany, cmentarzem otoczony, mający dzwon wewnątrz. Kościół ten, którego patronem jest św. Jan, jest odbudowany ze starego a posiada trzy ołtarze z obrazami. Zakrystii nie ma. Natomiast jest ambona a jedna niezgrabna ławka, dwie pary chorągwi i dwa ornaty. Reszty sprzętu wypożycza się z kościoła farnego.

Protokół wizytacyjny z roku 1687: W Księstwie Raciborskim leży w mieście Rybniku kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP. Jest murowany. Kiermasz obchodzą, w niedzielę po św. Bartłomieju. Sufit tego kościoła jest z omalowanych belek, podłoga z cegieł, zakrystia murowana i sklepiona, a we wszystko czego trzeba dobrze zaopatrzona. Drzwi są, dobrze zawarowane, także już dawniejsze częste kradzieże się nie powtarzają. Nad zakrystią jest chór dla Ichmościów. Pięknie rzeźbiona ambona znajduje się po stronie Ewangelii. Spowiedzi słuchają w zakrystii. Będzie trzeba spatrzeć spowiednicę i postawić ją na widocznym miejscu w kościele. W prezbiterium po stronie Ewangelii jest także pawlacz dla muzykantów, na którym znajduje się organ o dziesięciu glosach, trzech pedałach i pięciu miechach. Hrabstwo posiada podziemny grobowiec. Ławki w kościele są porządne i ładnie ustawione. Drzwi kościelne są dosyć mocne.

W protokole wizytacyjnym z 1719 roku znalazł się opis kościoła, w którym oprócz ołtarza głównego poświęconego Najświętszej Maryi Pannie Wniebowziętej, były jeszcze cztery ołtarze boczne – Najświętszej Maryi Panny Bolesnej, św. Antoniego, św. Michała Archanioła, św. Anny. W dokumencie wymieniono wszystkie osady tworzące parafię. Zamieszkiwało ją ponad 10 tys. ludzi. Stąd też coraz pilniejszą stawała się budowa nowego kościoła.

Trzeci kościół

Najpierw jednak należało ustalić jego lokalizację. Proboszcz ks. Feliks Reisner oraz burmistrz Belling uważali, że kościół powinien stanąć jak najbliżej rynku, natomiast wg Antoniego Węgierskiego – właściciela rybnickiego państwa stanowego – nowa budowla sakralna winna była zostać wybudowana w pobliżu starej. Ostatecznie proboszczowi i burmistrzowi udało się przekonać hrabiego do własnej koncepcji i w 1796 roku rozpoczęto wznoszenie kościoła w centrum miasta. Koszty budowy ponosili głównie mieszkańcy miejscowości tworzących parafię. Powstający kościół miał również prywatnych darczyńców. Król pruski Fryderyk Wilhelm III przekazał na ten cel 3 tys., zaś Antoni Węgierski 2 tys. talarów. Kościół w stanie surowym oddano do użytku już w 1799 roku. W latach 1800-1801 dobudowano do niego wieżę. Kościół zaprojektował Fryderyk Ilgner, a pracami murarskimi przy jego budowie kierował Karol Tietze w Raciborza. Za ciesielkę odpowiedzialny był Jakub Włodarz z Żor. 15 listopada 1801 o. Bernard Galbierz, prepozyt zakonu cystersów w Rudach konsekrował kościół. On też miesiąc wcześniej poświęcił dzwon św. Antoniego, zakupiony ze składek parafian. Nowemu kościołowi nadano wezwanie Matki Boskiej Bolesnej, której poświęcony był jeden z bocznych ołtarzy w starym kościele. Wystrój wnętrza utrzymano w stylu barokowo-klasycystycznym. W środku umieszczono skrzydła późnogotyckiego tryptyku, przeniesionego z dawnego kościoła na Górce.

Parafia - obszar

Parafia rybnicka w średniowieczu była największą w tej części Śląska. Jeszcze w II połowie XIX wieku swoim zasięgiem obejmowała ponad 20 miejscowości. Znajdowały się wśród nich: Rybnik, Paruszowiec, Smolna, Jankowice, Chwałowice, Chwałęcice, Ligota Rybnicka, Golejów, Jejkowice, Książenice, Niedobczyce, Niewiadom, Ochojec, Orzepowice, Popielów, Radziejów, Przegędza, Radoszowy, Kamień, Rybnicka Kuźnia, Wielopole, Zamysłów, Zebrzydowice.

Duszpasterstwo akademickie

Proboszczowie

[1211-1288] okres opieki klasztornej cystersów z Rud

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Raciborzu, zespół Landratsamt in Rybnik, sygn. 725 i 726; L. Musioł, Parafia Matki Boskiej Bolesnej w Rybniku. Monografia historyczna, mps. 1963; H. Lutsch, Die Kunstdenkmäler des Reg.-Bezirks Oppeln, t. IV, Breslau 1894; Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Oppeln, 4 Teil, wyd. J. Jungnitz, Breslau 1904; F. Maroń, Rozwój sieci parafialnej w diecezji katowickiej aż do końca XV wieku, SSHT 2 (1969); B. Kloch, Najstarsze parafie Górnego Śląska. Średniowieczna organizacja parafialna Górnego Śląska w diecezji wrocławskiej, Racibórz 2009; A. Trunkhardt, Dzieje Rybnika i dawniejszego państwa rybnickiego na Górnym Śląsku, Rybnik 1925 (reprint Rybnik 2000); M. Szołtysek, Rybnik nasze gniazdo, Rybnik 1997; Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, t. 3: Województwo Śląskie, cz. 1: diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski, Katowice 2008, s. 255-256; A. Burda-Szostek, W starym kościele. Parafia pw. Matki Boskiej Bolesnej w Rybniku, GN 2004, nr 51 (dodatek katowicki), s. 8; M. Sarapkiewicz, W "starym" kościele, "Tygodnik Rybnicki" 2012, nr 30 (298), s. 15; [1], (dostęp: 9.11.2018).

p • d • e
Organizacja Kościoła na Górnym Śląsku
Źródło: „https://silesia.edu.pl/index.php?title=Parafia_Matki_Bożej_Bolesnej_w_Rybniku&oldid=84513”