Parafia Ducha Świętego w Tychach

Z e-ncyklopedia
Tychy-Ducha7.jpg
Tychy-Ducha8.jpg
Tychy-Ducha9.jpg

Historia miasta

Tychy powstały na terenach Ziemi Pszczyńskiej, niedaleko szlaku handlowego, który łączył Oświęcim z Mikołowem. Pierwsza wzmianka o tym mieście pochodzi z 1467 roku z pszczyńskiego protokolarza radzieckiego. W XVII wieku Tychy były jedną z najbogatszych wsi na Ziemi Pszczyńskiej, dzięki budowie Browaru Książęcego, uprawie chmielu, jęczmienia i hodowli ryb. Do połowy XIX wieku miasto było własnością feudałów, którzy panowali w tzw. pszczyńskim państwie stanowym. Po 1922 roku, na mocy traktatu wersalskiego, Ziemia Pszczyńska wraz z Tychami wróciła do Polski. Wtedy Tychy nabrały cech osad miejskich. W czasie II wojny światowej miasto zostało włączone przez okupanta do tzw. Prowincji Górnośląskiej. Wyzwolenie nastąpiło 28 stycznia 1945. W 1933 roku tyska gmina uzyskała ustrój miejski i po czym nastąpiła budowa nowego miasta (tzw. plan Miastoprojekt Nowe Tychy) na podstawie planów Tadeusza Teodorowicza-Todorowskiego (osiedle „A”) oraz Kazimierza i Hanny Wejchertów (osiedla od „B” do „Z”). Projekt Wejchertów został zatwierdzony, ponieważ był najbardziej zbliżony do ideologii marksistowskiej. Rozbudowane miasto miało pełnić rolę miasta-sypialni dla Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.

Historia parafii

Po strajkach w Radomiu, Ursusie i Płocku, katowicki sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, by uniknąć kolejnych niepokojów, wydał 26 lipca 1976 zezwolenie na budowę nowego kościoła. Pierwotnie kościół miał stanąć w centrum Tychów, jednak sytuacja polityczna kraju spowodowała przesunięcie planu budowy na obrzeże miasta. Pieczę na budową nowego kościoła, bp Herbert Bednorz powierzył ks. Franciszkowi Resiakowi, wówczas jeszcze proboszczowi parafii w Tychach-Paprocanach, który w tej kwestii miał już doświadczenie.

Budowa kościoła

Zadania zaprojektowania świątyni podjął się nieodpłatnie Stanisław Niemczyk przy pomocy Jerzego Manjury. Z kolei instalacją elektryczną zajęła się Janina Osoba. Nowatorski projekt miał zarówno zwolenników jak i przeciwników. Początkowo Komisja Sztuki Sakralnej odmówiła realizacji projektu, jednak po interwencji ks. Resiaka, biskup podpisał zgodę na budowę.

Przygotowania do rozpoczęcia budowy trwały osiemnaście miesięcy, w czasie których władze ustawicznie utrudniały pracę nad realizacją projektu. Rozpoczęcie budowy nastąpiło 9 maja 1978. Podczas wznoszenia świątyni, na wniosek prezydenta miasta, doszło do przerwania budowy. Ze zdaniem prezydenta zgodził się Urząd do Spraw Wyznań w Katowicach pod pretekstem przekroczenia powierzchni budowy i nieprowadzenia na bieżąco dziennika budowy. Wyjaśnienie sprawy trwało kilka miesięcy, co miało spowodować opóźnienie w oddaniu budynku do kultu. Jednak proboszcz Resiak postanowił nie informować o fakcie wstrzymania budowy pracowników, co w konsekwencji zaowocowało wylaniem 7,5-metrowych fundamentów, tzw. łap pod konstrukcję dachową.

Powierzchnia działek, na których wznoszono czwartą tyską świątynię miała łączną powierzchnię 0,7 ha. Z czego pierwsza część została podarowana przez Franciszka i Teresę Kuściuczyków. Natomiast Ludwik i Elżbieta Jarzynowie zagwarantowali gotowość odstąpienia drugiej części parceli po odpłatnym przejęciu gruntu przez parafię paprocańską, która była inwestorem. Parafianie chętnie przyłączali się do wznoszenia nowej świątyni. Fundusze na budowę pochodziły z ofiar dekanatów bieruńskiego, pszczyńskiego, mikołowskiego i tyskiego oraz z osobistych środków biskupa Bednorza. Duży wkład finansowy miała parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Paprocanach.

Poświęcenie kamienia węgielnego odbyło się 25 lutego 1979. W 1980 roku wybudowano probostwo wraz z budynkiem administracyjnym. Sam kościół został poświęcony w stanie wojennym 11 września 1982. W niedługim czasie, w 1983 roku, w sąsiedztwie kościoła powstał dom sióstr elżbietanek oraz dzwonnica.

Wystrój kościoła

Do 1986 roku w kościele powstawała polichromia, której autorem był Jerzy Nowosielski, prawosławny teolog i profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Sceny z polichromii przedstawiają Chrystusa w typie acheiropoietos, Michała Archanioła w typie Deesis z Matką Bożą i św. Janem Chrzcicielem. Główną postacią jest znajdująca się za ołtarzem Maryja w typie orantki. Jest to Maryja jako uosobienie Ducha Świętego, czyli łaski pełna. Po stronie południowej znajduje się scena Przemienienia Pańskiego, a po północnej scena Ukrzyżowania Chrystusa. Pomiędzy tymi malowidłami znajdują się liczne postaci proroków i świętych. Na stole ołtarzowym widnieje scena z cudownego rozmnożenia chleba i ryb. Tenże sam malarz jest również autorem krzyża ołtarzowego, który został sfinansowany z pieniędzy ofiarowanych proboszczowi Resiakowi przez rodzeństwo z okazji 25-lecia święceń kapłańskich. Krzyż wstawiono do kościoła w 1986 roku.

Duszpasterstwo

Duszpasterstwo w parafii jest prowadzone od jesieni 1976 roku, kiedy to sprawowano msze na otwartej przestrzeni. Z kolei w 1978 roku rozpoczęto prowadzenie katechez. Obecnie przy parafii działa ruch Dzieci Maryi, Domowy Kościół, Ruch Światło-Życie oraz Akcja Katolicka, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, Franciszkański Zakon Świeckich, grupa różańcowa i grupa Charytatywna.

Cmentarz

Z końcem października 1998 roku w sąsiedztwie kościoła rozpoczęto budowę cmentarza parafialnego, o który starania trwały 14 lat (od 1984 roku). Na cmentarzu zbudowano kościół cmentarny pw. Krzyża Świętego ze 150 miejscami siedzącymi, połączony z kaplicą Miłosierdzia Bożego (70 miejsc siedzących). W kościele znajduje się polichromia malowana na cegle klinkierowej wykonana przez parafiankę, absolwentkę Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, Natalię Bindę. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był ks. Resiak, który nie zgodził się na wcześniejszy projekt wystroju. W polichromii zawarta jest teologia światła. Obok kościoła wybudowano kostnicę z chłodnią i pomieszczeniem dla grabarza. Cmentarz został poświęcony przez abpa Damiana Zimonia 4 grudnia 2004.

Kapliczki

Na terenie parafii znajdują się dwie zabytkowe kapliczki. Pierwsza znajduje się przy ulicy Żorskiej, najprawdopodobniej pochodzi ona z XVIII wieku. Została ona postawiona przy niegdyś tu prowadzącym szlaku handlowym z Krakowa do Raciborza, skąd można było dojść do Bramy Morawskiej. Druga kapliczka znajduje się w Żwakowie obok starej szkoły przy ulicy Skalnej. Pochodzi ona z 1903 roku.

Wyróżnienia

Kościół pod wezwaniem Ducha Świętego otrzymał wyróżnienia:

  • w 1983 roku nagrodę Stowarzyszenia Architektów Polskich za architekturę
  • w 1988 roku nagrodę im. bł. Brata Alberta dla Stanisława Niemczyka i ks. Franciszka Resiaka za „konsekwentną realizację projektu”
  • w 1988 roku nagrodę im. doc. Tadeusza Jodkiewicza - wyróżnienie Komisji Episkopatu Polski do spraw Budownictwa Sakralnego

Proboszczowie

Bibliografia

Dekret erekcji Parafii Świętego Ducha w Tychach, WD 1980, nr 8, s. 181-182; M. Lipok–Bierwiaczonek, Tychy. Kapliczki i krzyże przydrożne, wyd. 2, Tychy 1999; A. Mroczek, Nowe kościoły w Polsce, Warszawa 1991; Tychy 1939-1993. Monografia miasta, red. Marek S. Szczepański, Tychy 1996; Sztuka w przestrzeni miasta. Artyści znani z tyskich kościołów, wystawa listopad 2006 – luty 2009; J. Dudała, Żyję, bo ciągle umieram, GN 2006, nr 26, s. 38; M. Rzepka, Najważniejsza jest praca u podstaw, GN 2004, nr 19 (dodatek katowicki), s. 8; D. Sulińska, Wysepka Ducha Świętego, GN 2002, nr 20, (dodatek katowicki), s. 24.