Parafia św. Jana Nepomucena w Przyszowicach

Z e-ncyklopedia

Pierwszy kościół

Lokacja Przyszowic na prawie niemieckim (magdeburskim) nastąpiła na przełomie XIII i XIV wieku – najstarsza pisana wzmianka znajduje się w księdze uposażenia biskupstwa wrocławskiego Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis, która pochodzi z ostatniego dziesięciolecia XIII wieku. Stanowi ona także dowód na istnienie kościoła w Przyszowicach.

O pierwszym kościele brak jest jakichkolwiek informacji. Kościół ten musiał ulec zniszczeniu bądź spaleniu, gdyż z dokumentacji wynika, że na jego miejscu wybudowano drugi kościół. Jego fundatorami była prawdopodobnie rodzina Przyszowskich, której pod koniec XV wieku zostaje nadana wieś, i od której przyjmują oni nazwisko. W 1580 roku Jan i Wacław Przyszowscy ufundowali dla kościoła zachowany do dzisiaj kielich mszalny.

W 1512 roku został odlany dzwon o imieniu Urban. Waży 982 kg przy średnicy 120 cm. Umieszczony na nim napis głosi: O Rex Gloriae cum pace. Joannes, Marcus, Lucas, Mathaeus. Jesus Maria 1512. 60 lat później dla parafii odlano dzwon o imieniu Grzegorz o wadze 580 kg i średnicy 100 cm z napisem: Si Deus pro nobis, cuis contra nos, cuis accusbit noc, Jesus Christe Filii Dei, conserva nos in Pace. A.D. 1582. W czasie wojen z lat 1626-1639 dzwony ukryto, a odnaleziono je dopiero w 1676 roku w okresie posługi ks. Grzegorz Pendzicha.

Po drugim kościele zachowała się część murów od strony kaplicy pogrzebowej i zakrystia o sklepieniu romańskim. Kościół był murowany, szeroki na 14 i długi na 30 łokci z 6 oknami i 2 drzwiami. Posiadał bogato rzeźbione i zdobione szczerym złotem ołtarze oraz obrazy znanych mistrzów. W głównym ołtarzu był cudami słynący obraz św. Mikołaja. Nie wiadomo jakie były dzieje drugiego kościoła. Mógł zostać spalony w czasie wojen, które często nawiedzały Górny Śląsk. Faktem jest, że w 1764 roku został wybudowany następny – trzeci drewniany kościół parafialny, również pw. św. Mikołaja, który przetrwał do 1937 roku, kiedy to został przeniesiony do Borowej Wsi, gdzie służy lokalnej społeczności do dzisiaj.

Nowy kościół

Ostatni, istniejący do tej pory kościół pw. św. Jana Nepomucena został zaprojektowany przez architekta Jana Affę. 4 maja 1937 kamień węgielny poświęcił ks. infułat Wilhelm Kasperlik. Budowę kościoła rozpoczęto 11 maja 1937, zaś w niedzielę 9 października 1938 odbyła się jego konsekracja, której dokonał bp Stanisław Adamski. Nowy kościół powstał dzięki staraniom i zabiegom zasłużonego proboszcza ks. Franciszka Pogrzeby.

W czasie II wojny światowej okupant niemiecki zarekwirował dwa dzwony – oba ufundowane przez parafian w 1937 roku. Jeden Gloria in exelsis Deo o wadze 362 kg i drugi – sygnaturka 40 kg. W miejsce tych dzwonów parafia zakupiła sygnaturę z tzw. "klangstahli" – Agnus Dei, którą poświęcono 1 stycznia 1943.

W czasie działań wojennych w styczniu 1945 roku kościół parafialny uległ znacznym zniszczeniom. Wieża kościoła trafiona pociskiem miała od strony północnej wybity jeden z dwóch filarków. Na szczególną uwagę zasługuje ocalały i nieuszkodzony krzyż wiszący w przedsionku kościoła, na którego schodach wybuchł pocisk. Wszystkie okna i witraże od strony północnej były kompletnie zniszczone, frontowe witraże mocno uszkodzone. Odbudową kościoła po wojnie kierował ówczesny proboszcz ks. Kazimierz Grajewski. Trwała ona prawie do końca lat 50.

Losy kościoła św. Krzyża

Równolegle do historii dziejów kościoła parafialnego toczy się historia drugiego przyszowickiego kościoła pw. Św. Krzyża. Dane historyczne potwierdzone dokumentami mówią, że kościółek został zbudowany prawdopodobnie w połowie XVI wieku. Najwcześniejsza wzmianka pochodzi z testamentu Piotra Przyszowskiego z 1656 roku. Zapisek ten świadczy, że już w 1656 roku kościółek wymagał remontu.

Wybudowanie tego kościółka na drugim krańcu wsi mogło być spowodowane zniszczeniem pierwszego kościoła parafialnego w pożogach wojennych, jakie nawiedziły ówczesny Śląsk. Biednej ludności Przyszowic nie stać było pewnie w tych czasach na natychmiastowe odbudowanie kościoła, dlatego postanowiła szybko zbudować mały kościółek, który by zaspokajał chwilowo potrzeby duchowe parafian. W czasie działań wojennych w styczniu 1945 roku kościółek został zniszczony pociskami artylerii i broni pancernej. Rozbity był cały dach, nawa główna razem z wieżą. Wysiłkiem parafian został odbudowany.

Pismem z dnia 7 sierpnia 1957 Kuria Diecezjalna w Katowicach poleciła przekazać bezpłatnie kościółek Św. Krzyża parafii Istebna. Kościółek został rozebrany jesienią 1957 roku. W tym samym roku rozpoczęła się budowa na przełęczy Kubalonka. 14 grudnia 1957, gdy spadł pierwszy wielki śnieg, kościółek stał gotowy w zrębach, wieża i większa część dachu była już pokryta nowym gontem. Kościółek oddano do użytku w 1958 roku. Niestety ówczesne władze komunistyczne nie pozwoliły na jego pełne wykorzystanie do celów liturgicznych i urządziły w nim muzeum sztuki sakralnej. Udostępnienie kościółka na użytek wiernych nastąpiło dopiero na pasterce w 1970 roku, o czym przyszowickiego proboszcza ks. Kazimierza Grajewskiego poinformował bp Herbert Bednorz. Od tamtego czasu przyszowicki kościółek służy parafii Istebna.

Kościół parafialny stoi aktualnie w środku wsi, na tym samym miejscu, na którym w dawnych stuleciach stały już co najmniej dwa przyszowickie kościoły.

24 czerwca 2017, w Uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela, metropolita katowicki abp Wiktor Skworc wprowadził do przyszowickiego kościoła relikwie św. Jana Nepomucena. Relikwie umieszczono w specjalnie przygotowanym na tę uroczystość relikwiarzu. Autorką relikwiarza jest parafianka, dr hab. Katarzyna Pyka z Zakładu Rysunku Instytutu Sztuki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Relikwiarz jest wykonany ze szkła rzeźbionego. Ma formę krzyża z wnętrzem wskazującym na fale Wełtawy. Stanowi to nawiązanie do męczeńskiej śmierci św. Jana Nepomucena.

Proboszczowie

Bibliografia

E. J. Pyka, Przyczynek do Historii Przyszowic, ....; Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, t. 3 Województwo śląskie, cz. 1 diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski, Katowice 2008, s. 241-242; M. Rzepka, Wszyscy mieszkają tu od pokoleń. Parafia św. Jana Nepomucena w Przyszowicach, GN 1997, nr 4, s. 15; [1], dostęp 25.06.2017.