Parafia św. Józefa w Załężu

Z e-ncyklopedia
Zaleze kosciol fronton1.jpg
Spotkanie księży w 1962 roku

Historia miejscowości

Załęże – dzielnica Katowic ciągnąca się od Placu Wolności w Katowicach na zachód do granicy z Chorzowem. Pierwsze wzmianki o Załężu jako osadzie pojawiły się w 1360 roku w akcie sprzedaży zawartym między księciem opawsko-raciborskim Mikołajem II, a wojewodą sandomierskim Ottonem Pileckim. Zaś w akcie sprzedaży z 1524 roku, zawartym między mistrzem kuźnicy Janem a Janem Strzybnickim, osada występuje jako Kuźnica Załęska, tzn. zakład w którym przerabiano rudę darniową na żelazo. Kuźnica funkcjonowała do 1730 roku. W 1840 roku Karol Godula założył tu kopalnię „Cleophas” („Kleofas”) - obecnie już nieczynną od 2005 roku, która potem została przejęta przez koncern „Georg von Giesche's Erben”. W 1823 roku powstała tu pudlingarnia – czyli zakład przetwarzający rudę żelaza. W tym czasie powstała tu także huta cynku „Viktor”. Na przełomie XIX i XX wieku powstały w Załężu osiedla robotnicze.

W 1908 roku powstał i rozpoczął swoją działalność chór „Halka”. W 1911 roku zostało w Załężu założone gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, krzewiące gimnastykę, turystykę, zajmujące się rozwojem umiejętności wojskowych, poznawaniem języka polskiego, historii i kultury polskiej oraz zakładaniem polskich bibliotek. Z inicjatywy tegoż towarzystwa powstały, także w Załężu, oddziały konspiracyjnej Straży Obywatelskiej, której celem była obrona ludności polskiej i ewentualnie przejęcie władzy na Górnym Śląsku, gdyby doszło do przewrotu politycznego w Niemczech. Straż została zlikwidowana przez policję, wkrótce, gdy władze pruskie dowiedziały się o jej istnieniu. 28 października 1918 odbyła się tu propolska demonstracja, w której udział wzięło aż 3 tys. ludzi. Demonstranci zgłosili postulaty natychmiastowego wprowadzania języka polskiego do urzędów i szkół jako równoprawnego do języka niemieckiego. 13 listopada 1918 w Załężu powstała Rada Ludowa, jako jedna z pierwszych na Górnym Śląsku. 15 lipca 1924, ustawą Sejmu Śląskiego, Załęże zostało przyłączone do miasta Katowic.

Budowa kościoła

Załęże przed utworzeniem parafii należały do Bogucic. Do połowy XIX wieku wierni uczęszczali na nabożeństwa do kościoła w Bogucicach, potem do tymczasowego kościoła przy obecnym placu Wolności, który został poświęcony w 1860 roku. W tym samym roku powstał też pierwszy cmentarz na terenie Katowic przy Bismarckstrasse (obecnej ul. Gliwickiej). Po pewnym czasie przejęła go gmina starokatolicka. Mieszkańcom Załęża nie odpowiadało jednak pokonywanie długich odległości, dlatego zwrócili się z prośbą o odłączenie i utworzenie własnej parafii. Projekt budowy kościoła wykonał architekt z Gliwic - Ludwik Schneider. Kard. Georg Kopp, zaakceptował 27 grudnia 1895 plany. Parafia została erygowana 20 kwietnia 1896. Budowa trwała dwa lata. Rozpoczęto w 1898 roku, a skończono w 1900 roku. 8 listopada tegoż roku kościół został poświęcony przez dziekana ks. Wiktora Schmidta, a konsekrowany 29 kwietnia 1902 przez kardynała Georga Koppa.

W 1899 roku dzięki proboszczowi ks. Ludwikowi Skowronkowi, na teren Załęża sprowadziły się i zaczęły swoją działalność siostry jadwiżanki. Prowadziły przedszkola, kuchnie dla ubogich, uczyły robót ręcznych i muzyki oraz opiekowały się chorymi. Ich działalność rozwijała się pomyślnie za czasów pierwszego proboszcza Załęża, ks. Józefa Kubisa. 20 stycznia 1895 w Załężu powstało Towarzystwo św. Alojzego, gromadzące młodzież, jako pierwsze na terenie obecnych Katowic. U swego początku liczyło już 70 członków. W 1902 roku powstało Bractwo Najświętszego Serca Pana Jezusa, Apostolstwo Modlitwy, Bractwo Pocieszenia NMP, Żywy Różaniec i III Zakon św. Franciszka. W 1910 natomiast powstał III Zakon Karmelitański.

Patrz również:

Czasopismo parafialne

Kapliczki i krzyże przydrożne

Proboszczowie

Bibliografia

J. Krętosz, J. Nyga, Parafia św. Józefa w Katowicach-Załężu w stulecie jej istnienia (1896-1996); Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, t. 3 Województwo Śląskie, cz. 1 diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski, Katowice 2008, s. 161-162; H. Iwański, Działalność czynnej miłości w parafii św. Józefa w Katowicach-Załężu w latach międzywojennych, Katowice 1983, praca mgr w Bibliotece WTL UŚ w Katowicach; 40 Jahre St. Josefskirche in Kattowitz-Zalenze, Kattowitz 1940; Sz. Babuchowski, Huta w likwidacji, stanęła kopalnia, GN 2005, nr 3, (dodatek katowicki), s. 8; D. Głazek, Domus Celeberrima. Architektura sakralna (katolicka) w przemysłowej części Górnego Śląska 1870-1914, Katowice 2003, s. 168.