Ostra Brama w Wilnie: Różnice pomiędzy wersjami

Z e-ncyklopedia
(korekta kategorii)
(dr)
Linia 1: Linia 1:
==Sanktuarium maryjne w Ostrej Bramie w Wilnie==
[[Plik:Wilno11.jpg|right|thumb|Wilno]]
[[Plik:Wilno11.jpg|right|thumb|Wilno]]
[[Plik:Wilno22.jpg|right|thumb|Wilno]]
[[Plik:Wilno22.jpg|right|thumb|Wilno]]

Wersja z 19:31, 16 sty 2022

Sanktuarium maryjne w Ostrej Bramie w Wilnie

Wilno
Wilno
w kościele garnizonowym w Warszawie

Historia

Wilno, jako miasto według prawa magdeburskiego kształtowało się w XV wieku. Już w końcu tego stulecia powstawały jego obronne mury z dziewięciu bramami. Jedną z nich była południowo-wschodnia Brama Miednicka (lub Krewska), później, z racji jej usytuowania, zwana Ostrą. Była najbardziej narażoną na ataki nieprzyjaciela, z trzema rzędami otworów strzelniczych. Jest to jedyna brama zachowana do naszych czasów, zbudowana na planie kwadratu z grubego do 2 metrów, gotyckiego muru. W elewacji nisza z krzyżem. W zwieńczeniu renesansowa attyka z motywami architektonicznymi oraz reliefami dwóch gryfów trzymających Pogoń – herb Litwy. Pod gzymsem, od strony zewnętrznej bramy, mieści się główka gipsowa Hermesa. Niektórzy historycy skłaniają się do wersji, że przedstawia króla Zygmunta I. Poniżej jest wnęka z wyobrażeniem Zbawiciela Świata. Do wieku XVIII brama była zamykana ciężkimi żelaznymi wrotami.

W miastach katolickich z dawien dawna istniał zwyczaj zawieszania na bramach obronnych obrazów Świętych. Prawdopodobnie wszystkie bramy wileńskie miały swoje obrazy. W pierwszej połowie XVII wieku staraniem Magistratu miasta zawieszono od strony wewnętrznej obraz Madonny, natomiast od zewnętrznej obraz Zbawiciela Świata z kulą ziemską w ręku, który z czasem zamieniono na fresk o tej samej tematyce.

Ulica, przechodząca przez Ostrą Bramę, była w swoim czasie ruchliwą arterią miasta. Jednak, ze względu na to, że znajdował się nad nią cudowny obraz stawała się miejscem modlitwy. Ostra Brama, wraz z kaplicą, w której z czasem umieszczono cudowny obraz, zaczęły pełnić rolę jakby prezbiterium swoistego, jedynego w świecie „kościoła pod otwartym niebem”. Przechodnie, niezależnie od wyznania, chociaż na chwilkę przystawali, zdejmowali nakrycia głów, klękali.

Kaplica Ostrobramska

Na początku nie było żadnej kaplicy. Obraz był tylko nieco do muru wpuszczony, z okiennicami zakrywającymi obraz. Przed nim był maleńki ganeczek ze schodami, pozwalającymi wejść tylko tym, którzy zapalali ofiarowane lampy. Ważnym wydarzeniem dla historii Ostrej Bramy było przybycie do Wilna Karmelitów w 1626 roku. Troszczyli się oni o rozwój kultu Maryi Ostrobramskiej, a następnie w 1672 roku własnym staraniem wybudowali drewnianą kaplicę. Prawdopodobnie w 1711 roku kaplica ta spłonęła, a obraz wyniesiono do pobliskiego kościoła św. Teresy. Następna, już murowana kaplica powstała w latach 1711-1715. Dzisiejszy wygląd kaplica zawdzięcza przebudowie w stylu późnoklasycystycznym z 1829 roku. Fasada kaplicy powtarza schemat łuku triumfalnego samej bramy. W naczółku fasady kaplicy, nad pilastrami znalazły się Oko Opatrzności oraz inwokacja: Pod Twoją Obronę uciekamy się. Po powstaniu styczniowym, na interwencję gubernatora M. Murawiewa zmieniono go na wersję łacińską: Mater Misericordiae sub Tuum Praesidium Confugimus. Do kaplicy prowadzą schody umieszczone w galerii arkadowej, ukończonej w 1793 roku. Pamiątkowe wyżłobienia poczynione ludzkimi kolanami na lastrykowych schodach w ostatnio przeprowadzonym remoncie zostały niefortunnie zasłonięte. Można na nie wejść z sąsiadującego, wspominanego już kościoła św. Teresy, bądź bezpośrednio z ulicy. Klasycystyczny wystrój kaplicy, zachowany do dziś to dzieło z lat 1785-1787, w którym wykonano dekoracje sztukatorskie. Na sklepieniu umieszczono wyobrażenie Domku Loretańskiego i Arki Przymierza. Na wysklepku północnym „zawieszono” Gwiazdę Betlejemską, a nad ołtarzem - złocony monodram Maryi w glorii z kręgu aniołków w obłokach.

Ołtarz, podporządkowany obrazowi, wykonano z barwnego stiuku imitującego zlepieńcowy marmur. Pomiędzy kolumnami ołtarza umieszczono niewielkie złocone rzeźby rodziców NMP - Joachima i Anny. W latach 1931-1932 wykonano dębową boazerię, zaprojektowaną przez Helenę Szramotówną, na której wota układał Ferdynand Ruszczyc. Dodano również fryz litanijny: wykute w srebrze po polsku wezwania litanii loretańskiej jak wieniec oplatają kaplicę. Wota „najwymowniejsze dokumenty czci i cudowności Matki Miłosierdzia - niezliczone ogniwa przeogromnego łańcucha wiecznej radości i bólów” (J. Remer) - stanowią wielotysięczny zbiór, z których najstarsze pochodzą z 1802 roku, a z polskimi napisami ok. 8 tys. Wśród nich najbardziej znamienite - srebrny księżyc pod obrazem z 1849 roku, tabliczka marszałka J. Piłsudskiego „Dzięki Ci Matko za Wilno”, pamiątki złożone przez Ojca Świętego Jana Pawła II - piuski: kardynalska i papieska, a także różaniec.

Cudowny Obraz Matki Miłosierdzia i jego historia

Obraz został namalowany w latach 1620-1630, według pierwowzoru malarza niderlandzkiego Martina de Vosa. Sądząc z cech technologicznych obrazu: temperą namalowany na 8 deskach dębowych, pokrytych cienkim gruntem kredowym; najprawdopodobniej powstał w Wilnie. Słynny obraz (200 x 162 x 2 cm) przedstawia Matkę Bożą nadnaturalnej wielkości, z głową pochyloną nieco w prawo i rękami skrzyżowanymi na piersiach. Ubiór stanowią: granatowa chusta o żółtej obwódce i zielonej podszewce, okrywająca głowę i ramiona oraz brunatnopąsowa suknia, o rękawach obszytych białym rąbkiem. Szyję osłania biała chusta. Wkoło głowy promienie, a między nimi gwiazdy. Tło obrazu - brunatne.

Srebra, pozłacana suknia, wykonana w stylu barokowym prawdopodobnie pochodzi z końca XVII wieku, nimb z 40 promieni i 12 gwiazd to dzieło najprawdopodobniej XVIII wieku. Głowę Matki Miłosierdzia wieńczą dwie korony: jedna symbolizuje Królową Niebios, druga - Królową Polski.

2 lipca 1927 odbyła się uroczysta koronacja Obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej jako Królowej Korony Polskiej. Z tej okazji dokonano konserwacji obrazu, szaty srebrnej oraz wykonano dwie nowe złote korony z datków wiernych. Zezwolenia na koronację udzielił papież Pius XI. Uroczystość przybrała rangę wydarzenia państwowego. Wzięło w niej udział 28 biskupów, prezydent Ignacy Mościcki i marszałek Józef Piłsudski. Koronacji dokonał kardynał Aleksander Kakowski, metropolita warszawski. Na miejsce uroczystości obrano plac katedralny.

W roku 1935, w oknie ostrobramskiej kaplicy po raz pierwszy wystawiono wizerunek Jezusa Miłosiernego. Było to w okresie Triduum paschalnego, przed uroczystością Jubileuszu Odkupienia Świata.

Kult Ostrobramskiej Madonny

Kult obrazu sięga II połowy XVII wieku. W 1735 roku w Polsce wprowadzono, na mocy dekretu Kongregacji Obrzędów, święto Opieki Matki Boskiej, które od 1773 roku uroczyście obchodzono również w Ostrej Bramie, nazywając potocznie „Opiekami”. Wprowadzono stałą jego datę - 8 listopada, a z czasem do dnia Opieki dołączono jeszcze Oktawę. W ten sposób główne obchody zaczęły przypadać na 16 listopada i tak jest do dzisiaj. Szczególny rozwój czci nastąpił po rozbiorach Polski. Tu modlili się: A. Mickiewicz, J. Słowacki, J. I. Kraszewski, którzy swą maryjną pobożność uwiecznili w swej twórczości. Po powstaniu styczniowym obawiano się, że za sprawą Generał-Gubernatora M. Murawiewa, tępiącego katolicyzm, obraz zostanie przeniesiony do cerkwi prawosławnej. Dzięki Bogu do tego nie doszło.

W 1919 roku, po wyzwoleniu Wilna od bolszewików, odbyła się wielka uroczystość dziękczynna z udziałem Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego. Spośród dostojników Kościoła w Ostrej Bramie modlił się papież Pius XI, jako nuncjusz apostolski. Jan Paweł II odwiedzenie Ostrobramskiej Pani - 4 września 1993 - poczytywał sobie za wielki zaszczyt. Tutaj prowadził nabożeństwo różańcowe, transmitowane na cały świat. Modlili się tu również polscy prymasi: kard. August Hlond i kard. Stefan Wyszyński, jeszcze jako profesor Seminarium Duchownego, a także święci Wileńszczyzny: św. Rafał Kalinowski, bł. ks. Henryk Hlebowicz. Na czas II wojny światowej abp Romuald Jałbrzykowski zdecydował, by obraz pozostał na swoim miejscu. W tym też czasie kult obrazu osiągnął swoje apogeum. W powojennym okresie ateizacji do Ostrej Bramy przyjeżdżali pielgrzymi z wielu, szczególnie sąsiednich, republik sowieckich. Jej wizerunek, wraz z powojennymi repatriantami powędrował w liczne miejsca Polski, dając początek nowym sanktuariom Jej poświęconym, np. w Skarżysku-Kamiennej, Warszawie, Zduńskiej Woli i na obczyźnie: w Kanadzie, Australii, Stanach Zjednoczonych. Kaplica Matki Bożej Miłosierdzia znajduje się również w krypcie Bazyliki Watykańskiej. Od 20 lat podążają do Ostrobramskiego Sanktuarium zorganizowane piesze pielgrzymki z Litwy i Polski: Kętrzyna, Białegostoku i najbardziej liczna z Suwałk.

Bibliografia

M. Kałamajska-Saeed, Ostra Brama w Wilnie. PWN Warszawa 1990; J. Kucharska, Ilustrowany przewodnik po zabytkach na Wileńszczyźnie i Żmudzi. Burchard Edition, 2004; Vytautas Ališauskas, Tojana Račiūnaitė, Ostra Brama Przewodnik. Aidai 2003; H. Ostrowska, Ostra Brama w Wilnie. Wydawnictwo Polskie w Wilnie, Wilno 2008.