Ociepka Teofil

Z e-ncyklopedia

Ociepka Teofil (1891-1978), malarz prymitywista

Teofil Ociepka

Urodził się 22 kwietnia 1891 w Janowie (obecnie peryferyjnej dzielnicy Katowic). Pochodził z rodziny o tradycjach górniczych, był związany z kulturą ludową Śląska. Ukończył elementarną szkołę podstawową tzw. Volksschüle . W 1914 roku został wcielony do armii niemieckiej i walczył na różnych frontach I wojny światowej. W tym czasie zainteresował się okultyzmem, m.in. ze względu na traktat Siedemdziesiąt dwa imiona Boże oraz znajomość z Filipem Hohmannem, okultystą i różokrzyżowcem. Po powrocie z wojny stał się przywódcą gminy okultystycznej w rodzinnej miejscowości. Pracował jako maszynista w kopalni Kaiser. Zaczął malować pod wpływem swojego duchowego przewodnika Hohmanna. Jego obrazy miały charakter mistyczno-symboliczny. Światową sławę zyskał dzięki mecenasowi Izabeli Czajki-Stachowicz. W 1976 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł w Bydgoszczy 15 stycznia 1978.

Teofil Ociepka uznawany jest za malarza prymitywistę. Artystów takich nazywa się również malarzami naiwnymi, instynktownymi, malarzami świętego serca, niedzielnymi oraz malarzami dnia siódmego, ze względu na to, że nie mają wykształcenia artystycznego i swoją działalność artystyczną traktują jako zabawę w wolnym czasie. Twórczość malarska Ociepki zaliczana jest do tzw. filozofii realizmu magicznego, która odznacza się nadnaturalnym szacunkiem dla natury, demonstracyjnym podziwem dla świata, a formalnie dokładnym odwzorowywaniem istniejącej rzeczywistości. Malarze będący przedstawicielami tego nurtu uważali, że natura nie wymaga korekty − dostrzegali jej autentyczne piękno. Obrazy malarzy prymitywistów odzwierciedlają ich osobiste przekonania oraz prywatne doświadczenia.

Malarstwo Teofila Ociepki jest tzw. malarstwem ilustracyjnym gdyż głównym motywem jego twórczości są zagadnienia literackie, wyrastające m.in. z legend czy Nowego Testamentu. Religijne sceny przedstawiają m.in. obrazy: Trzeciego dnia, Pocałunek, Droga człowieka, Raj, Pokuszenie, Ukrzyżowanie. W swoich obrazach Ociepka zamieszczał wieloznaczne symbole, dlatego też są one nazywane dziełami z kluczem. Częstym tematem dzieł Ociepki są sceny biblijne, legendarne oraz baśniowe. Za charakterystyczne cechy twórczości uznać można m.in.: żywość, przestrzenność, swobodę kompozycyjną, szczegółowość obrazowania, dekoracyjność, estetyzm, oryginalność.

Ważnym motywem pojawiającym się w malarstwie Ociepki jest także mieszanie się dwóch rzeczywistości jawy i snu oraz silne eksponowanie na obrazach określonych szczegółów, czego przykładem jest uwydatnienie ludzkiego oka m.in. w Pocałunku Judasza czy Fruwającej krówce Saturna. Wymienione cechy pozwalają wiązać Ociepkę z surrealizmem. Wpływ na twórczość malarza miały także ryciny ludowe przedstawiające postaci świętych, m.in. Dzieciątko Jezus czy Matkę Boską. W pracach Ociepki pojawiają się także motywy górnicze, m.in. w Skarbniku, Barburce i Rozbiorze hałdy.

Dzieła

Teofil Ociepka zaczął malować w 1927 roku, przez trzydzieści lat swojej aktywności artystycznej stworzył pięćdziesiąt dwa obrazy, w tym liczne rysunki. Najważniejsze z nich, to m.in.:

  • Droga człowieka (1927),
  • Pokuszenie w Ogrójcu (1928),
  • Ukrzyżowanie (1928), Raj (1950),
  • Pocałunek Judasza (1950),
  • Narodziny Boga Człowieka (1951),
  • Rozbiór hałdy (1951), Utoplec mały (1952),
  • Lew Saturna (1954),
  • Niedźwiedź Saturna (1954),
  • Fruwająca krówka Saturna (1956),
  • Barburka (1956).

Bibliografia

A. Banach, Ociepka: malarz dnia siódmego, Kraków 1958, s. 7-32, 39-64, 71-87, 93-109, 115-129; S.A. Wisłocki, Mistrz/Master Teofil Ociepka. Między władzą a prawdą/Between the Authorities and the Truth, Katowice 2010, s. 17-43, 105, 135-136.