Niedziela Palmowa
Najważniejszy okres w roku liturgicznym - Wielki Tydzień - rozpoczyna szósta niedziela Wielkiego Postu nazywana Niedzielą Palmową albo Niedzielą Męki Pańskiej. Upamiętnia triumfalny wjazd Jezusa do Jerozolimy, który przybył tam wraz z apostołami. W Jerozolimie Jezusa witały tłumy mieszkańców. Jezus przejechał przez Jerozolimę na osiołku, a ludzie rzucali Mu pod nogi gałązki palmowe i oliwne. Opis tego wydarzenia znajdujemy we wszystkich czterech Ewangeliach.
W tym dniu uroczyste Msze św. rozpoczynają się od poświęcenia palm i procesji do kościoła. Zwyczaj święcenia palm pojawił się ok. VII wieku na terenach dzisiejszej Francji. Procesja ma swój początek w Ziemi Świętej. W IV wieku istniała procesja z Betanii do Jerozolimy (wg Egerii, hiszpańskiej pątniczki pochodzenia galijskiego lub hiszpańskiego). Autorka tekstu zwanego Itinerarium Egeriae lub Peregrinatio Aeteriae ad loca sancta wspomina, że w Niedzielę Palmową patriarcha, otoczony tłumem ludzi wsiadał na osiołka i wjeżdżał na nim do Świętego Miasta, a zgromadzeni wierni, witając go z radością, ścielili przed nim swoje płaszcze i palmy. Potem wszyscy udawali się do bazyliki Zmartwychwstania (Anastasis), gdzie sprawowano Mszę św. W Rzymie szósta niedziela Wielkiego Postu była obchodzona wyłącznie jako Niedziela Męki Pańskiej, podczas której uroczyście śpiewano Pasję. Dopiero w IX wieku do liturgii rzymskiej wszedł jerozolimski zwyczaj procesji upamiętniającej wjazd Jezusa do Jerozolimy. Z czasem obie te tradycje połączyły się, dając liturgii Niedzieli Palmowej podwójny charakter (wjazd i pasja). Pierwszą udokumentowaną wzmiankę o procesji w Niedzielę Palmową przekazał Teodulf z Orleanu (zm. 821).
Obecnie wg odnowionej Liturgii w Niedzielę Palmową wierni gromadzą się przed kościołem, gdzie odbywa się poświęcenie palm, odczytanie perykopy ewangelicznej o wjeździe Jezusa do Jerozolimy i uroczysta procesja do kościoła. Podczas każdej Mszy św., zgodnie z wielowiekową tradycją czyta się opis Męki Pańskiej wg relacji Mateusza, Marka lub Łukasza, bo Ewangelię św. Jana czyta się w Wielki Piątek. Kapłan przywdziewa szaty czerwone, a procesja ma charakter triumfalny.
Tradycje w Polsce
W Polsce był zwyczaj, że kapłan idący na czele procesji wychodził przed kościół i trzy razy pukał do zamkniętych drzwi kościoła, wtedy drzwi sie otwierały i kapłan z wiernymi wchodził do wnętrza kościoła, aby odprawić uroczystą Mszę św. Miało to symbolizować, iż Męka Zbawiciela na krzyżu otwarła nam bramy nieba. Inne źródła przekazują, że celebrans uderzał poświęconą palmą leżący na ziemi w kościele krzyż, po czym unosił go do góry i śpiewał: Witaj krzyżu nadziejo nasza!
W polskiej tradycji ludowej Niedzielę Palmową nazywano Kwietną lub Wierzbną. Święcone palmy symbolizują odradzające się życie. Tradycyjne palmy przygotowuje się z gałązek wierzby, która w symbolice Kościoła jest znakiem Zmartwychwstania i nieśmiertelności duszy. Obok wierzby używano gałązek malin i porzeczek. ścinano je w Środę Popielcową i przechowywano w naczyniu z wodą, aby puściły pąki na Niedzielę Palmową. W trzpień palmy wplatano bukszpan, barwinek, borówkę, cis.
Tradycja wykonywania palm zachowała się na Kurpiach i Podkarpaciu. W zależności od regionu palmy różnią się wyglądem i techniką wykonania. Palma góralska to pęk witek wierzbowych, wiklinowych lub leszczynowych. Zakończona jest czubem z bazi, jedliny, bibułowych kolorowych kwiatów i wstążek. Palma kurpiowska powstaje z pnia ściętego drzewka jodły lub świerka oplecionego widłakiem, wrzosem, borówką, zdobionego kwiatami z bibuły i wstążkami. Czub drzewa pozostawia się zielony. Palemka wileńska jest niewielkich rozmiarów, upleciona z suszonych kwiatów, mchów i traw.
Zwyczaje ludowe
Z Niedzielą Palmową wiąże się wiele ludowych zwyczajów i wierzeń. Poświęcona palma chroni ludzi, zwierzęta i domy. Poświęconą palmę zatykano za świętymi obrazami aż do następnego roku. Palmy wielkanocnej nie można było wyrzucić, była ona palona, popiół zaś z tych palm wykorzystywano w następnym roku w obrzędzie Środy Popielcowej. Znany był zwyczaj "palmowania", polegający na uderzaniu się palmami. Tradycja ta była różna w różnych regionach Polski. Z innych zwyczajów, bazie z poświęconej palmy zmieszane z ziarnem siewnym, podłożone pod pierwszą zaoraną skibę zapewnia urodzaj; krzyżyki z palmowych gałązek zatknięte w ziemię bronią pola przed gradobiciem i burzami; podczas burzy wystawiane w oknie chronią przed piorunami.
Reasumując, w tradycji chrześcijańskiej palma wielkanocna jest symbolem męczeństwa i triumfu - Męki i Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa oraz nieśmiertelności duszy.