Niższe Seminarium Duchowne Księży Salezjanów w Pogrzebieniu

Historia powstania

Salezjanie osiedlili się w Pogrzebieniu w 1930 roku, kupując dzięki ks. Antoniemu Hlondowi, z "dóbr rycerskich" należących do przedsiębiorstwa osadniczego "Śląsk", za sumę 80 000 zł dom (z 1872 roku) zwany "Zamkiem", w którym zamieszkali oraz zabudowania gospodarcze na niewielkiej parceli. Za zgodą kurii katowickiej otworzyli zakład przeznaczony na Małe Seminarium Duchowne. Zarówno władze szkolne, jak i duchowieństwo śląskie niechętnie patrzyły na nową placówkę zakonną. Katowickie kuratorium próbowało zamknąć szkołę. Kształcenie było przewidziane do czwartej klasy, skąd chłopcy chcący kontynuować formację zakonną byli kierowani do nowicjatu, a następnie do liceum w Marszałkach, gdzie zdawali maturę. Gdy w latach 1933-1936 uczniowie klasy IV zdawali egzamin państwowy (małą maturę) w Rybniku, bywali dziesiątkowani. Wobec tego Pogrzebień ograniczył się do trzech klas, a czwartą wysyłano do Daszawy.

Cele kształcenia, program i statystyka

Podobnie jak większość tego typu placówek również seminarium salezjańskie stawiało sobie za cel kształcenie przyszłych członków Zgromadzenia. Dlatego chłopcy deklarowali chęć zostania salezjaninem, a rolą nauczycieli i wychowawców było rozwinięcie tegoż zalążkowego powołania. Dlatego formacja ludzka i jednocześnie kapłańska przebiegała inaczej niż w szkołach świeckich, gdyż trzema torami wzajemnie uzupełniającymi się. Pierwszy stanowił regulamin placówki, do którego należało się stosować. Zawierał on porządek dnia, zasady współżycia w społeczności seminaryjnej zarówno w odniesieniu do przełożonych jak i kolegów. Drugi tor to formacja religijna, która obligowała alumna do uczestnictwa w codziennej Mszy św., nabożeństwach, rozwoju własnego życia modlitewnego i pogłębiania prawd wiary. Trzecią grupę stanowiły wzorce osobowościowe, wśród których pierwsze miejsce zajmował Jezus Chrystus jako Mistrz i Nauczyciel, Matka Boża, wybrani święci, a także założyciel. Dodatkowo wychowawcy oraz zakonnicy, mający kontakt z uczniami, mieli posiadać odpowiednie przymioty w celu rozwijania osobowości wychowanków.

Największą trudnością dla seminarium było dostosowanie nauczania do programów państwowych zwłaszcza w zakresie wyspecjalizowanej kadry i infrastruktury materialnej. Aby otrzymać status szkoły państwowej musiały być spełnione pewne warunki. Plan nauczania i organizację systemu dydaktycznego dostosowano do wymogów reformy szkolnej z 1932 roku. Jednak podobnie jak w przypadku innych niższych seminariów kadrę stanowili księża salezjanie, z których każdy musiał prowadzić zajęcia z kilku przedmiotów. Próbowano to zmieniać, dlatego zaangażowano świeckiego nauczyciela prowadzącego zajęcia z wychowania fizycznego.

Pomimo trudności materialnych oraz wspomnianej niechęci kuratorium i części duchowieństwa śląskiego liczba uczniów była wysoka. Dodajmy, że obejmowała jedynie chłopców do klasy czwartej. Już w roku szkolnym 1930/1931 uczęszczało do niego 32 uczniów, a w 1935/1936 aż 133. Po zredukowaniu seminarium do szkoły trzyoddziałowej liczba alumnów spadła, ale nieznacznie i nadal przekraczała setkę. Około stu uczniów mieszkało w internacie, a pozostali byli eksternistami. Do 1939 roku 60 uczniów pogrzebieńskich zdecydowało się wstąpić do Zgromadzenia Salezjańskiego. W czasie II wojny światowej salezjanie zostali wygnani z Pogrzebienia, a ich zakład został zlikwidowany. Po II wojnie światowej małe seminarium nie zostało wznowione, a dom przekazano siostrom salezjankom.

Dyrektorzy Małego Seminarium w Pogrzebieniu w latach 1930-1940

Bibliografia

A. Świda, Salezjańskie szkolnictwo w Polsce (zarys), [w:] 75 lat działalności Salezjanów w Polsce. Księga pamiątkowa, red. R. Popowski, S. Wilk, M. Lewko, Łódź-Kraków 1974, s. 51; Dzieje Salezjanów na Ziemi Raciborskiej. Działalność duszpastersko-wychowawcza Salezjanów w Pogrzebieniu w latach 1930-2006. Z historii Pogrzebienia, Kraków 2006; J. Kiedos, Zakonne niższe seminaria duchowne na terenie diecezji katowickiej w latach międzywojennych, SSHT 1986-87, t. 19-20, s. 233-241; J. Dubas, Placówki salezjańskie. Pogrzebień, [w:] „Don Bosco” 2007, nr 12, s. 21.