Nanker

Z e-ncyklopedia
Wersja z dnia 21:15, 23 sie 2019 autorstwa Mira (dyskusja | edycje) (dr)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)

Nanker (ok. 1270-1341), biskup wrocławski

Pochodził z rycerskiego rodu Kołdów, posługiwał się herbem Oksza z białą siekierą na czerwonym polu i siekierą nad tarczą. Jego data urodzenia nie jest dokładnie znana, znane jest natomiast miejsce – Kamień nad Brynicą pod Bytomiem, będący aktualnie dzielnicą Piekar Śląskich. Chrztu udzielił mu ks. Herman z Liége – proboszcz parafii św. Małgorzaty w Bytomiu oraz kanonik kapituły katedralnej na Wawelu.

Swoją edukację prawdopodobnie rozpoczął w Bytomiu. Dalsze studia kontynuował w szkole katedralnej w Krakowie, po której ukończeniu przyjął święcenia kapłańskie. W 1304 roku był kanonikiem katedry wrocławskiej, co jest pierwszą potwierdzoną dokumentem informacją na jego temat. Następnie został archidiakonem sandomierskim. W związku z wymaganymi do tej funkcji studiami prawniczymi odbył je w Bolonii w latach 1305-1307. W 1316 roku został kanclerzem księstwa sieradzkiego, a w roku 1318 proboszczem i archiprezbiterem kościoła Najświętszej Marii Panny w Krakowie. W 1319 roku otrzymał nominację na dziekana kapituły krakowskiej.

W 1320 roku został ordynariuszem diecezji krakowskiej. Święcenia biskupie przyjął w Łęczycy z rąk arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnki. W pieczęci biskupiej znajdowała się jego siedząca postać w szatach pontyfikalnych, z herbem rodowym u podnóża, św. Stanisławem w podniebieniu oraz napisem Sigillum Nankeri Dei gratia episcopi Cracoviensis w otoku. Rządy w diecezji objął przed 3 października 1320, a w 1325 roku arcybiskup gnieźnieński przyznał mu drugie miejsce w polskim episkopacie. Jego zasługą są wydane w roku 1320 statuty synodalne, które przyczyniły się do podniesienia moralności duchowieństwa oraz wiernych diecezji krakowskiej oraz rozpoczęcie budowy gotyckiej katedry na Wawelu – poprzednia romańska uległa pożarowi. Po 6 i pół roku posługi w diecezji krakowskiej został ordynariuszem wrocławskim. Po śmierci biskupa Henryka z Wierzbna w 1319 roku biskupstwo wrocławskie pozostawało nieobsadzone. Część kanoników opowiadała się za wyborem na tę funkcję kantora Wita, część scholastyka Lutolda. Na biskupa został wyświęcony Wit, jednak ostatecznie okazało się, iż wybory zostały przeprowadzone nieprawidłowo, przez co obydwaj kandydaci zrzekli się swoich praw. Ówczesny król Władysław Łokietek zaproponował papieżowi Janowi XXII na to stanowisko biskupa Nankera, który niechętnie przyjął nominację. Kraków opuścił dopiero w dniu objęcia rządów przez jego następcę biskupa Jana Grota.

Sytuacja w diecezji wrocławskiej, po 7 latach nieobsadzenia nie była łatwa. Po przybyciu do Wrocławia Nanker spotkał nuncjusza Piotra z Alwerni, który pozostawał w ostrym konflikcie z kapitułą katedralną, księciem Henrykiem IV oraz całym miastem – z powodu trudności pobrania należności z dochodów diecezji za okres wakansu, zwielokrotnionego świętopietrza oraz 6-letniej dziesięciny. Nowy biskup wrocławski, dążąc do ugody oraz w myśl posłuszeństwa Stolicy Apostolskiej udzielił poparcia nuncjuszowi Piotrowi. Nie zapewniło to jednak zgody z jego opozycją. W lipcu i sierpniu 1328 roku efektem konfliktu stał się bunt mieszczan przeciwko Piotrowi z Alwerni oraz biskupowi Nankerowi. Doszło do zbrojnego napadu na dwór biskupi oraz katedrę, w wyniku którego zagrabiono dobra diecezji oraz zamordowano kilka osób z otoczenia biskupa. Stąd zarówno nuncjusz Piotr jak i biskup Nanker musieli ratować się ucieczką z miasta. Od tego czasu biskup częściej niż we Wrocławiu przebywał w Nysie. Poparcia udzielił mu papież Jan XXII, który udzielił mu specjalnych pełnomocnictw, ustanowił dla niego konserwatorów – arcybiskupa gnieźnieńskiego oraz biskupów poznańskiego i ołomunieckiego, a także wezwał królów polskiego, węgierskiego i czeskiego do udzielenia mu pomocy. Jednak pozytywnie na tę sytuację wpłynęło dopiero wystąpienie księcia brzeskiego Bolesława, które spowodowało przybycie do Wrocławia króla Jana, dzięki któremu pod koniec 1328 roku zakończono spór Nankera z miastem. Od 1329 roku rozpoczął się okres pokoju w diecezji – biskup wrócił do Wrocławia i zajął się reformą życia religijnego duchownych oraz wiernych. W tym celu postanowił uporządkować kościelne prawodawstwo – zebrał w całość statuty poprzedników, dodał do nich niektóre dekrety papieża Grzegorza IX, uchwały synodów prowincjonalnych oraz własne zalecenia, które rozpowszechnił w 1331 roku w formie plakatów w kościołach diecezji. Następnie wzorem diecezji krakowskiej wprowadził zwyczaj używania dzwonów na Anioł Pański. Zajął się także kontynuacją budowy katedry wrocławskiej rozpoczętej przez biskupa Tomasza I w XIII w. – za jego panowania wybudowano zakrystię oraz nawę główną, podobną do katedry wawelskiej. W 1334 roku do Wrocławia przybył kolejny nuncjusz i kolektor – Galhardi de Carceribus. Biskup Nanker, mając w pamięci przeszłe doświadczenia, nie nawiązał z nim dialogu.

Pokojowe stosunki między biskupem Nankerem a królem Janem pogorszyły się, gdy król Czech zażądał sprzedaży przez kapitułę wrocławską zamku Milicz, który był jedną ze znaczących dla Królestwa Polskiego twierdz śląskich. W 1339 roku król Jan, wykorzystując nieobecność Nankera we Wrocławiu, zajął zamek. Biskup zażądał zwrotu, a otrzymując negatywną odpowiedź osobiście wyklął króla, natomiast na miasto i całą diecezję nałożył interdykt. Po rzuceniu klątwy udał się do swego niezależnego od Czech księstwa. Do stolicy diecezji wysłał inkwizytora dominikanina Jana ze Szwenkwenfeldu. Miał on nakłaniać mieszkańców do pokuty, jednak po nieudanych próbach, w obawie o swe życie, opuścił Wrocław. Wsparcia biskupowi udzielił papież Benedykt XII, który ponowił ekskomunikę na króla Jana i działających z nim mieszczan, a jej zdjęcie uzależniał od zwrotu własności kościelnej. Biskup Nanker jednak tego nie doczekał – zmarł w Nysie 8 kwietnia 1341 na skutek przeziębienia, którego nabawił się podczas obchodzenia boso nyskich kościołów w Wielki Piątek. Kronikarz Janek z Czarnkowa wspominał, iż został on otruty na zlecenie króla Jana Luksemburskiego, jednak nie znajduje to potwierdzenia.

Po śmierci rozwinął się jego kult i uznanie o świętości, wskutek czego jego ciało przeniesiono w 1719 roku z prezbiterium wrocławskiej katedry do zakrystii. W 1952 roku rozpoczęto kompletowanie materiałów do jego beatyfikacji.

Bibliografia

T. Silnicki, Biskup Nanker, Warszawa 1953; J. Swastek, Biskup Nanker jako ordynariusz diecezji wrocławskiej, [w:] Ludzie śląskiego Kościoła katolickiego, pod red. K. Matwijowskiego, Wrocław 1992.