Madonna Skalska

Dolina Mnikowska to wąwóz przecięty potokiem Sanka; tworzącego tutaj malownicze kaskady i meandry. W jej środkowej części - zakolu noszącym nazwę "Cyrku" - został namalowany wizerunek Matki Boskiej Skalskiej mierzący 6 metrów wysokości i 3 metry szerokości. W 1863 roku wyszedł on spod pędzla Walerego Eliasza Radzikowskiego, taternika, popularyzatora Tatr i Zakopanego, autora przewodników tatrzańskich. Malarz był także powstańcem styczniowym i malowidło powstało właśnie w hołdzie uczestnikom tego zrywu zbrojnego. Istnieje kilka wyjaśnień uzasadniających taką, a nie inną lokalizację obrazu. Jedna z historii opowiada o konfederatach barskich, którzy w Dolinie Mnikowskiej szukali schronienia przed ścigającymi ich wojskami rosyjskimi. W ostatniej chwili wejście do jaskini pokazała im nieznajoma kobieta. Próbowali ją potem odnaleźć, ale bezskutecznie. Stąd też znajdującą się tuż za malowidłem grotę nazwano później "jaskinią Matki Boskiej". Inna legenda mówi o powstańcach styczniowych, którym jaskinia "Murek" na Łopiankach udzieliła schronienia po nieudanej próbie przedarcia się do Królestwa Polskiego. Kolejne, ludowe podanie wspomina hrabinę Potocką z Krzeszowic przez wiele nocy czuwającej przy ciężko chorej córce. Podczas jednej z nich zobaczyła ona trzykrotnie we śnie skałę z wizerunkiem Matki Boskiej. Kiedy dziecko wyzdrowiało hrabina zaczęła dążyć do tego, aby znaleźć ową skałę i namalować na niej wizerunek Madonny. Prawdopodobnie to dzierżawca majątku w Mnikowie - należący również do Potockich - goszcząc u siebie krakowskich malarzy zlecił Radzikowskiemu namalowanie obrazu na skale. Był on alegorycznym wizerunkiem Maryi przedstawiającym Matkę Boską jako Polonię. Postać Madonny była pełna dynamizmu; jak gdyby wychodziła ze skały na spotkanie wolności. Jej prawa noga miażdżyła węża - szatana/zaborcę. Sama zdjęła koronę cierniową symbolizującą cierpienie narodów. Trzymała ją w lewej ręce. Ten wizerunek nie zachował się. Został zamalowany w latach 80. XX wieku.