Londzin Józef
Londzin Józef (1863-1929), polityk, działacz społeczny i narodowy
Urodził się 3 lutego 1863 w Zabrzegu k. Bielska w rodzinie nauczyciela Józefa i Katarzyny z d. Kuboszek. Ojciec z zamiłowania zajmował się etnografią i po nim odziedziczył pasję zbieracką, poznając potrzeby duchowe i materialne wsi cieszyńskiej. Po ukończeniu szkoły ludowej w Zabrzegu uczył się w gimnazjum w Bielsku i ukończył je w 1884 roku. W latach 1884-1889 studiował teologię w Ołomuńcu. Czas wakacyjny poświęcał wówczas na uporządkowanie i skatalogowanie biblioteki polskiej w seminarium ołomunieckim, założonej przez ks. dra Opolskiego w 1845 roku. Później troszczył się o jej los i sprowadzenie do Cieszyna.
Po święceniach kapłańskich (7 lipca 1889) pracował jako wikary najpierw w Strumieniu, potem w Międzyrzeczu. Staraniem bpa Śniegonia w 1890 roku został przeniesiony do Cieszyna, obejmując obowiązki starszego wikarego i kapelana więziennego. W 1891 roku powierzono mu redakcję „Gwiazdki Cieszyńskiej". W krótkim czasie naraził się niektórym środowiskom niemieckim, zwłaszcza zaś Dyrekcji Komory Cieszyńskiej oraz Dyrekcji Hut Trzynieckich. Pretekstem do ataków na niego był opublikowany w „Gwiazdce" artykuł ks. Koziara, w którym autor domagał się poszanowania praw ludności polskiej na Śląsku Cieszyńskim. Wywierano nacisk na kard. G. Koppa, aby przeniósł go na placówkę zamieszkaną wyłącznie przez ludność niemiecką. Kilkakrotnie upomniany przez kard. Koppa, zrzekł się funkcji redaktora „Gwiazdki", ale wobec braku następcy redagował pismo potajemnie. Kierowanie pismem było utrudnione również z powodu rozwiązania - na żądanie kard. Koppa - Katolickiego Towarzystwa Prasowego i zakazu popierania „Gwiazdki" przez duchowieństwo. Uratował jednak pismo przed upadkiem, redagując je niemal w osamotnieniu.
Za cichą zgodą wikariusza generalnego ks. Findińskiego - 1 marca 1897 zrezygnował z funkcji wikarego, podejmując obowiązki katechety w Prywatnym Polskim Gimnazjum w Cieszynie. Dzięki jego wysiłkom m.in. został wzniesiony gmach gimnazjum na Bobrku (dziś część Cieszyna). Był sekretarzem i skarbnikiem Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego, a w latach 1903-1904 jej prezesem. Z powodu konfliktu z częścią zarządu Macierzy zrzekł się tej funkcji.
W 1904 roku założył organizację pod nazwą „Opieka nad kształcącą się młodzieżą katolicką im. bł. Melchiora Grodzieckiego". Sprawował wówczas opiekę duszpasterską nad organizacjami religijnymi: Sodalicją Mariańską Pań i Panien oraz Związkiem Niewiast Katolickich. Przy pomocy tych towarzystw zorganizował kuchnię dla ubogich studentów, wydającą nie tylko tanie, ale bardzo często bezpłatne posiłki. Najuboższych „Opieka" zaopatrywała w podstawowe pomoce szkolne i odzież. W 1912 roku utworzyła w Bobrku bursę dla uczniów gimnazjalnych, przekształconą w 1919 roku i 1920 roku w filie dla młodzieży męskiej i żeńskiej.
Najwięcej trudu i czasu poświęcił „Dziedzictwu bł. Jana Sarkandra dla ludu polskiego na Śląsku" i Związkowi Śląskich Katolików. Dzięki jego staraniom „Dziedzictwo" uruchomiło w 1913 roku własną drukarnię. W lutym 1918 roku zrzekł się funkcji skarbnika „Dziedzictwa", zamierzał bowiem poświęcić się pracy w Związku Śląskich Katolików na rzecz odzyskania niepodległości Polski. W 1907 roku i 1911 roku z jego ramienia był posłem do wiedeńskiej Rady Państwa. Przede wszystkim działał jednak na rzecz ugruntowania polskiej świadomości narodowej. Był współorganizatorem ok. 600 wieców z ludnością wiejską na Śląsku Cieszyńskim.
W sierpniu 1914 roku został członkiem Sekcji Śląskiej Naczelnego Komitetu Narodowego. Jesienią 1918 roku stał się niekwestionowanym liderem obozu polskiego w Cieszyńskiem. Powierzono mu zadanie utworzenia Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. Obok J. Michejdy i T. Regera (socjalisty) był jednym z jej prezydentów. W czasie wojny polsko-czeskiej w 1919 roku, 16 marca t.r. został wysłany na konferencję pokojową do Paryża, gdzie bronił polskich interesów na Śląsku Cieszyńskim.
W marcu 1919 roku wraz z 5 innymi przedstawicielami Śląska Cieszyńskiego został wybrany na posła do sejmu polskiego. W 1922 roku znowu otrzymał mandat poselski, a w 1928 roku został członkiem senatu. W 1927 roku został wybrany burmistrzem Cieszyna. Ponadto działał w Towarzystwie Ludoznawczym w Cieszynie. W niemałym stopniu przyczynił się on także do rozwoju Polskiego Towarzystwa Turystycznego »Beskid Śląski«. Przez pewien czas był jego prezesem.
Po utworzeniu w 1925 diecezji katowickiej został prezesem Związku Kapłanów Śląska Cieszyńskiego „Unitas". Za zasługi w działalności duszpasterskiej i społeczno-narodowej został kanonikiem honorowym kapituł: sandomierskiej i katowickiej. W 1927 roku otrzymał godność prałata. Popierał działalność Katolickich Związków Zawodowych. Opiekował się Stowarzyszeniem św. Zyty.
Opublikował ponad 120 rozpraw naukowych z zakresu ludoznawstwa. Do dziś pełną wartość naukową zachowały jego prace bibliograficzne, gromadzące tytuły polskiego piśmiennictwa na Śląsku Cieszyńskim od 1716 roku. Wiele swoich studiów poświęcił początkom szkolnictwa polskiego na tym terenie. Jego bogate zbiory biblioteczne i rękopiśmienne zostały zniszczone w czasie ostatniej wojny. Do końca życia związany był z „Gwiazdką Cieszyńską", w której opublikował kilkaset artykułów i polemik. Bibliografię jego dorobku naukowego i publicystycznego ogłosił w 1933 roku w „Zaraniu Śląskim" Ludwik Brożek. Zmarł w Cieszynie 21 kwietnia 1929 i tam został pochowany.
Bibliografia
AAKat, Akta personalne ks. Józefa Londzina; WD 1926, nr 9, s. 64; 1926, nr 14, s. 90; L. Brożek, Bibliografia pism ks. Józefa Londzina, "Zaranie Śląskie" 1933, z. 2, s. 84-102; tenże, Londzin Józef, PSB, t. 17 s. 538-540; E. Brzuska, Śląsk Cieszyński na przełomie, [w:] Księga o Śląsku, pod red. A. Targa, Cieszyn 1929; B. Cybulski, Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego 1918-1920, Opole 1980, J. Galicz, Związek Śląskich Katolików 1883-1933, Czeski Cieszyn 1933; E. Grim, Ksiądz Józef Londzin (Szkic biograficzny), RTPNŚ 1930, t. 2; tenże, Ksiądz prałat Józef Londzin, [w:] Księga o Śląsku, Cieszyn 1928; W. Dzwonkowski, Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1927, Warszawa 1928; J. Szczurek, Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego, cz. 1-3, Cieszyn 1928; F. Szymiczek, Walka o Śląsk Cieszyński w latach 1914-1920, Katowice 1938; R. Tomanek, Dorobek półwiekowej działalności oświatowej „Dziedzictwa bł. Jana Sarkandra dla ludu polskiego na Śląsku", Cieszyn 1924; Wspomnienia Cieszyniaków, zebr. i opr. L. Brożek, Warszawa 1964; Grajewski, Wygnanie, s. 107; Golec, Bojda, Słownik, t. 1, s. 178-179. Opr. Redakcja na podstawie: I. Panic, Londzin Józef (hasło), [w:] Słownik biograficzny, s. 240-242; Myszor, Historia diecezji, s. 128-129, 235; Kiedos, Ci którzy pracowali, s. 217-236; J. Mandziuk, Londzin Józef (1863-1929), SPTK, t. 6, Warszawa 1983, s. 345-350.
| |||||