Ligoń Stanisław

Z e-ncyklopedia

Ligoń Stanisław (1879-1954), artysta-malarz, społecznik

Katowice, ul. Ligonia

Urodził się 27 lipca 1879 w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów). Pochodził z bardzo zasłużonej dla Śląska rodziny. Był synem Jana Ligonia, kopalnianego maszynisty oraz Teresy z Podstawów. Dziadek Stanisława, Juliusz Ligoń był jednym z najbardziej znanych poetów propagujących polskość na ziemiach śląskich.

Stanisław Ligoń ukończył szkołę powszechną w Bytomiu. Następnie podjął pracę w księgarni, gdzie został gońcem. W międzyczasie uczęszczał na zajęcia z malarstwa, w kierunku którego żywił od dawna wielkie zainteresowanie. Terminował w zakładzie bytomskiego mistrza Zygmunta Majchrzakowskiego, a później w zakładzie Szpetkowskiego w Poznaniu. Pobierał lekcje w szkołach artystycznych w Krakowie i Berlinie. W Berlinie poznał swoją przyszłą żonę Wandę Geelhaar, córkę duńskiego, zamożnego posiadacza ziemskiego. Po ślubie, Stanisław i Wanda zamieszkali w Bytomiu, gdzie młody Ligoń pracował jako ilustrator dla kilku wydawnictw i prowadził ożywioną działalność społeczno-kulturalną (organizowanie chórów przy amatorskich zespołach teatralnych, reżyserowanie inscenizacji teatralnych i projektowanie scenografii).

Krótko po tym Ligoniowie przeprowadzili się do Mikołowa, gdzie Stanisław podjął pracę jako grafik w wydawnictwie Karola Miarki. W 1912 roku ukończył studia malarskie w krakowskiej ASP. Ligoniowie mieli pięć córek.

W 1914 roku proboszcz parafii w Truskolasach zlecił mu wykonanie polichromii w miejscowym kościele. Ligoń przyjął zlecenie i wyruszył z całą rodziną pod Częstochowę, gdzie zastała ich I wojna światowa. W Truskolasach założył szkołę i Dom Ludowy, z jego inicjatywy w okolicy powstało kilka bibliotek. W 1917 roku, po śmierci ojca, wrócił do Bytomia, został aresztowany, następnie zesłany do Raciborza na przeszkolenie wojskowe, w końcu wysłany do Flandrii. W armii niemieckiej spędził rok w pracowni fotograficznej oddziału topograficznego sztabu armii.

Po zakończeniu wojny Ligoniowie przenieśli się do Częstochowy, a Stanisław podjął się pracy w Polskim Komisariacie Plebiscytowym w Bytomiu. Został także współredaktorem czasopisma satyrycznego "Kocynder". Stanisław Ligoń był autorem graficznego projektu uroczystego "Aktu pamiątkowego połączenia Górnego Śląska z Rzeczpospolitą", który został podpisany przez najważniejszych ówcześnie polityków 16 lipca 1922.

Po plebiscycie, sprowadził rodzinę z Częstochowy a sam został nauczycielem rysunku w katowickim gimnazjum im. Adama Mickiewicza. Współpracował także jako scenograf z katowickim teatrem. W latach 1929-1934 szefował powołanej przez siebie Sekcji Teatrów Ludowych. Wspierał amatorski ruch teatralny na Górnym Śląsku.

W 1934 roku, po kilkuletniej współpracy, został dyrektorem katowickiej Rozgłośni Polskiego Radia. Prowadził stałą audycję Bery i bojki - w której opowiadał krótkie historyjki, gawędy i anegdoty gwarą śląską. Wkrótce zainicjował nowe słuchowisko Przy żeleźnioku, które później przemianowano na U Karlika gro muzyka. We współpracy z Aleksandrem Kubiczkiem, napisał i wydał dzieło Wesele na Górnym Śląsku, które niedługo potem uroczyście zaprezentowano na deskach Teatru im. Wyspiańskiego w Katowicach. Został wybrany posłem na sejm RP z ramienia sanacji. Po okresie częstych przeprowadzek, osiadł w nowo wybudowanym, dwupiętrowym domu, w Katowicach, przy ulicy Polnej 1 (obecnie Michała Szeligiewicza).

Z okresu międzywojnia pochodzi wiele jego prac: Obrona hotelu Lomnitz, Bitwa na Górze św. Anny, polichromie Motywy śląskie w auli gimnazjum im. Adama Mickiewicza oraz w kościele pw. św. Barbary w Chorzowie.

Na początku okupacji wyjechał do Budapesztu. Przebywając na Węgrzech, organizował struktury emigracyjne, angażując się w działalność m.in. Komitetu Pomocy dla Uchodźców Polskich. Następnie został skierowany do Belgradu pod zmienionym nazwiskiem - jako Franciszek Drużbacki. Tam organizował obóz osiedleńczy dla polskich uchodźców. Musiał opuścić Belgrad wskutek niemieckich interwencji; dotarł do Palestyny. Tam założył dla żołnierzy śląskich Dom Polski, a dla ich rodzin - przedszkola i stołówki. Po wojnie, we wrześniu 1946 roku, powrócił na Śląsk, mimo możliwości wyjazdu do USA. Na decyzję tę wpłynęła tęsknota za rodziną, która pozostała na Śląsku. Został zaangażowany do pracy w Polskim Radiu. Był współautorem cyklicznej audycji Przy sobocie po robocie.

Był wieloletnim członkiem i wiceprezesem Towarzystwa Przyjaciół Teatru Polskiego. Należał do Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku, gdzie orędował gorąco za utworzeniem muzeum, poszukiwał siedziby, funduszy i eksponatów. W marcu 1929 utworzył Związek Zawodowy Artystów Plastyków na Śląsku. Powołano go także do zarządu Śląskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Zmarł 17 marca 1954. Spoczywa na cmentarzu w Katowicach przy ul. Sienkiewicza.

Bibliografia

J. Siebel, Stanisław Ligoń (1879-1954), Katowice 2006; E. Zajdel-Wichura, Ligoń wśród Opolan, "Katolik" 1959, nr. 17, s. 4; Tenże, Stanisław Ligoń (Karlik z Kocyndra), Katowice 1969; G. Zych, Prosta linia rodu Ligoniów. Opowieść biograficzna, Warszawa 1978; M. Fazan, Ligoń Stanisław (hasło), [w:] Chorzowski słownik biograficzny. Edycja nowa, Chorzów 2007, s. 232-234; M. Dyba, Kształtowanie się polskiego środowiska historycznego na Śląsku w latach 1918-1939, Katowice 1993, s. 125; Pisarze śląscy XIX i XX wieku, red. Z. Hierowski, s. 510-517; H. Grzonka, Stanisław Ligoń - artysta , działacz kulturowy, polityk, twórca radiowy, [w:] Słowianie, Górnoślązacy, katowiczanie, Katowice 2004, red. A. Złoty, s. 53-76.