Ligoń Stanisław

Stanisław Ligoń (1879-1954), artysta-malarz, społecznik

Urodził się 27 lipca 1879 roku w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów). Pochodził z bardzo zasłużonej dla Śląska rodziny. Był synem Jana Ligonia, kopalnianego maszynisty oraz Teresy z Podstawów. Dziadek Stanisława, Juliusz Ligoń był zaś jednym z najbardziej znanych poetów propagujących polskość na ziemiach śląskich.

Stanisław Ligoń ukończył szkołę powszechną w Bytomiu. Następnie podjął pracę w księgarni, gdzie został gońcem. W międzyczasie uczęszczał na zajęcia z malarstwa, w kierunku którego żywił od dawna wielkie zainteresowanie. Terminował w zakładzie bytomskiego mistrza Zygmunta Majchrzakowskiego, a później w zakładzie Szpetkowskiego w Poznaniu. Pobierał lekcje w szkołach artystycznych w Krakowie i Berlinie. W Berlnie poznal swoja przyszłą żonę Wandę Geelhaar, córkę duńskiego, zamożnego posiadacza ziemskiego. Po ślubie, Stanisław i Wanda zamieszkali w Bytomiu, gdzie młody Ligoń pracował jako ilustrator dla kilku wydawnictw i prowadził ożywioną działalność społeczno-kulturalną (organizowanie chórów przy amatorskich zespołach teatralnych, reżyserowanie inscenizacji teatralnych i projektowanie scenografii).

Krótko po tym Ligoniowie przeprowadzili się do Mikołowa, gdzie Stanisław podjął pracę jako grafik w wydawnictwie Karola Miarki. W Mikołowie rozwijał również swoją działalnośc na gruncie oświaty i kultury. W 1912 roku ukończył studia malarskie w krakowskiej ASP. Ligoniowie mieli pięć córek.

W 1914 proboszcz parafii w Truskolasach zlecił młodemu artyście wykonanie polichromii w miejscowym kościele. Ligoń przyjął zlecenie i wyruszył pod Częstochowę z całą rodziną, gdzie zastała ich I wojna światowa. W Truskolasach założył szkołę i Dom Ludowy, z jego inicjatywy w okolicy powstało kilka bibliotek.

W 1917 roku, po śmierci ojca, wrócił do Bytomia, został aresztowany, następnie zesłany do Raciborza na przeszkolenie wojskowe, w końcu wysłany do Flandrii. W armii niemieckiej spędził rok w pracowni fotograficznej oddziału topograficznego sztabu armii.

Po zakończeniu wojny Ligoniowie przenieśli się do Częstochowy, a Stanisław podjął się pracy w Polskim Komisariacie Plebiscytowym w Bytomiu. Został także współredaktorem czasopisma satyrycznego"Kocynder", na łamach którego publikował niezliczone ilości rycin i karykatur pod pseudonimem "Karlik". Celując trafną anegdotą, o często antypruskiej wymowie, szybko został znienawidzony i ścigany przez górośląskich Niemców. Stanisław Ligoń był autorem graficznego projektu uroczystego "Aktu pamiątkowego połączenia Górnego Śląska z Rzeczpospolitą", który został podpisany przez najważniejszych ówcześnie polityków 16 lipca 1922.

Po plebiscycie, sprowadzil rodzinę z Częstochowy a sam został nauczycielem rysunku w katowickim gimnazjum im. Adama Mickiewicza. Współpracował także z teatrem, tworząc kostiumy i dekoracje do wielu przedstawień. W latach 1929-1934 szefował powołanej przez siebie Sekcji Teatrów Ludowych. Stworzył wówczas bibliotekę i magazyn kostiumów teatralnych, pomagał także wszelkim amatorskim grupom teatralnym z terenu Górnego Śląska. Kierowana przez niego sekcja powołała także do życia teatr lalkowy, który cieszył się sporym zainteresowaniem.

Z okresu międzywojnia pochodzi wiele jego prac: "Obrona hotelu Lomnitz", "Bitwa na Górze św. Anny", polichromie "Motywy śląskie" w auli gimnazjum im. Adama Mickiewicza, oraz w kościele św. Barbary w Chorzowie.

W 1934 został po kilkuletniej współpracy, dyrektorem katowickiej Rozgłośni Polskiego Radia. Prowadził stałą audycję "Bery i bojki"- w której opowiadał krótkie historyjki, gawędy i anegdoty gwarą śląską. Wkrótce zainicjował nowe słuchowisko "Przy żeleźnioku", które później przemianowano na "U Karlika gro muzyka". We współpracy z Aleksandrem Kubiczkiem, napisał i wydał dzieło "Wesele na Górnym Śląsku", które niedługo potem uroczyście zaprezentowano na deskach Teatru im. Wyspiańskiego w Katowicach. Został wybrany posłem na sejm RP z ramienia snacji. W swych wystąpieniach sejmowych zwracał szczególną uwagę na złą sytuację szkolnictwa na Górnym Śląsku.

Po okresie częstych przeprowadzek, osiadł w nowowybudowanym, dwupiętrowym domu, w Katowicach, przy ulicy Polnej 1 (obecnie Michała Szeligiewicza).

W kilka dni po wybuchu II wojny światowej, wyjechał do Budapesztu. Tam dowiedział się, że jego żona i córki, przebywające w Warszawie, przeżyły oblężenie i powróciły na Śląsk. Przebywając na Węgrzech, organizował struktury emigracyjne, angażując się w działalność m.in Komitetu Pomocy dla Uchodźców Polskich. W niedługim czasie został skierowany do Belgradu pod zmienionym nazwiskiem- jako Franiciszek Drużbacki. Rozpoczął tam organizowanie obozu osiedleńczego dla polskich uchodźców. W obliczu niemieckich interwencji w Belgradzie, dotarł do Palestyny, gdzie podjął się działalności społeczno-kulturalnej. Założył dla żołnierzy śląskich Dom Polski,a dla ich rodzin otworzył przedszkola i stołówki. Podtrzymywał na duchu uchodźców, nie przestawał tworzyć i prezentować swych śląskich powiastek i anegdot.

Po wojnie, we wrześniu 1946, powrócił na Śląsk, odmawiając tym samym wyjazdu do Stanów Zjednoczonych. Na decyzję tę wpłynęła tęsknota za rodziną. Został zaangażowany do pracy w Polskim Radio. Był współautorem cyklicznej audycji "Przy sobocie po robocie".

Był wieloletnim członkiem i wiceprezesem Towarzystwa Przyjaciół Teatru Polskiego. Należał do Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku, gdzie orędował gorąco za utworzeniem muzeum, poszukiwał siedziby, funduszy i eksponatów. W marcu 1929 utworzył Związek Zawodowy Artystów Plastyków na Śląsku. Powołano go także do zarządu Śląskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Zmarł 17 marca 1954.

Bibliografia

J. Siebel, Stanisław Ligoń (1879-1954), Katowice 2006.