Letocha Paweł

Z e-ncyklopedia
Wersja z dnia 14:54, 10 cze 2018 autorstwa Mira (dyskusja | edycje) (dr)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)

Letocha Paweł (1834-1911), prawnik, polityk

Letocha Pawel2.jpg

Urodził się 17 stycznia 1834 w Radzionkowie w rodzinie rzeźnika Antoniego Letochy i Marianny z d. Włodarczyk. Ukończył szkołę ludową w rodzinnej miejscowości, następnie kształcił się w gimnazjum w Gliwicach – najstarszym i zarazem jednym z najznamienitszych tego typu ośrodków edukacyjnych na Górnym Śląsku. W latach 1854-57 kontynuował naukę na szczeblu akademickim we Wrocławiu i Berlinie, pnąc się stopniowo w hierarchii prawniczej. Początkowo zarabiał na życie jako sędzia śledczy we Wrocławiu i Głubczycach, później piastował stanowisko referendarza w Gnieźnie i Bydgoszczy (do 1862 roku). Od 1865 roku pełnił funkcję sędziego w Beeskow (koło Frankfurtu nad Odrą), Storkow (Marchia) oraz Berlinie, gdzie kontynuując karierę sądowniczą osiadł na stałe trudniąc się fachem radcy sądowego.

Letocha nie ograniczał się jedynie do działalności prawniczej. Był także społecznikiem i politykiem od 1883 roku na stałe związanym z katolicką partią Centrum. Pozostawał jej kandydatem do niemieckiego parlamentu oraz sejmu Prus. Aby nie narażać swojej rodziny na mogące się wiązać z polityczną aktywnością nieprzyjemne konsekwencje startował przez dwadzieścia lat w wyborach do pruskiego sejmu z okręgu bytomskiego i strzeleckiego, natomiast do Reichstagu z okręgu katowicko-zabrskiego. Ściśle współpracował z Juliuszem Szmulą wybieranym z kolei w rodzinnym Radzionkowie.

Jako społecznik próbował wyrugować dramatyczną plagę pijaństwa, zwłaszcza wśród robotników i chłopów górnośląskich. Publikował stosowne i mające działać na wyobraźnię statystyki i wyliczenia - chociażby w „Katoliku”. Starał się także podnieść standardy sanitarne Radzionkowa i ościennych miejscowości poprzez lobbowanie przy planowanej budowie wodociągów. Według ówczesnej prasy nie pozostawał głuchy na problemy zgłaszane przez wyborców ze swego okręgu, nawet gdy nie do końca ich rozwiązanie należało do jego kompetencji. Wydawał broszury mające stać się w zamyśle nieskomplikowanymi poradnikami prawnymi dla ludzi często pozostających bezradnymi wobec machiny urzędniczej, czy nawet prostej buchalterii. Pomagał rolnikom w dochodzeniu swych racji w sporach z kopalniami i zakładami przemysłowymi, a nauka o ubezpieczeniach społecznych poruszała istotne kwestie spraw socjalno-bytowych.

Letocha mimo poczuwania się do bycia Niemcem dał się poznać, jako orędownik prawa Polaków do posługiwania się językiem ojczystym (miał to być dopiero wstęp do właściwej, ale pokojowej germanizacji). Stało to w opozycji z jeszcze do niedawna gorliwie wypełnianymi wytycznymi polityki Kulturkampfu. Letocha dostrzegał negatywy takiego podejścia do sprawy. W wewnątrzpartyjnych i zakulisowych grach w Centrum Letocha budził głębokie zdziwienie i niesmak kolegów z ugrupowania, pełniąc rolę trybuna ruchu ludowego. Uwypuklanie krzywd i wykorzystywania ekonomicznego robotników górnośląskich nie przysparzało mu przyjaciół wśród wielkich posiadaczy ziemskich i przemysłowych. Było to przyczyną prób pozbycia się go z okręgu wyborczego. Letocha wraz ze Szmulą dokonywał wielkich wysiłków na rzecz skonstruowania programu ukierunkowanego na wzrost świadomości robotniczo-chłopskiej. „Dziennik Poznański” powołując się na anonimowych informatorów opisywał zdziwienie posłów Centrum zachowaniem Letochy kontrastującym z dotychczasową potulnością jego górnośląskich krajan obecnych w niemieckich instytucjach politycznych. Stanowisko Letochy i Szmuli gorąco popierały „Nowiny” i „Katolik”; te pierwsze opisując go nawet jako niezwykle godnego zaufania.

W latach późniejszych, przy okazji kolejnych wyborów, wyraźnie jednak porzucił kwestię polskości względem solidarystycznego manifestu współpracy między pracodawcami a robotnikami. Przeciwny był umacnianiu kadrowemu Koła Polskiego. Nie pozostawiał także wątpliwości, co do swych spostrzeżeń względem radykalnej polskiej prasy, dystansując się od obecnego tu nacjonalizmu.

Wspólnie z proboszczem Robertem P. Engelem i Juliuszem Szmulą w 1885 roku zaplanował ukrycie przed Centrum utworzenie Górnośląskiej Partii Ludowej. Jednak plany te z powodu presji Centrum w kilka lat później porzucono. Ukazywało to jednak skalę nieporozumień, której najjaskrawszym przykładem była rozbieżność, co do głosowania w sprawie reformy wojskowej autorstwa Karla Huenego. Pomimo wielu prób usunięcia Letochy ze sceny politycznej, za każdym razem ratowała go ogromna popularność wśród ludności.

Zmierzch politycznej kariery Pawła Letochy nastąpił w 1903 roku, kiedy to w wyborach ścisłych przegrał nieznaczną ilością głosów (645) z Wojciechem Korfantym. Po tym wydarzeniu wycofał się na stałe z polityki. Osiadł w Głuchołazach, gdzie zmarł 5 lutego 1911. Został pochowany w Radzionkowie. Prasa rozpisywała się we wspomnieniowych artykułach i nekrologach niemal w samych superlatywach przytaczając fragmenty kazania księdza Józefa Knosały z mszy pogrzebowej.

Bibliografia

Dzieje Radzionkowa, red. J. A. Krawczyk, P. Nadolski, Radzionków 2002, s. 131, 149, 158-159, 175, 183, 198; A. Galos, Letocha Paweł, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XVII, Wrocław-Warszawa-Kraków 1972, s. 189-190; M. Pater, Centrum a ruch polski na Górnym Śląsku (1879-1893), Opole 1971, s. 32 i nn. ; M. Pater, Ruch polski na Górnym Śląsku w latach 1879-1893, Wrocław 1969, s. 30, 286; L. Trzeciakowski, Posłowie polscy w Berlinie 1848-1928, Warszawa 2003, s. 201, 202; J. Wojciak, Walka polityczna w wyborach do parlamentu Rzeszy i sejmu pruskiego w Poznańskiem w latach 1898-1914, Warszawa-Poznań 1981, s. 46.