Leśniów

Przynależność geograficzno-administracyjna

Źródła pisane wspominające Leśniów pochodzą z lat 1325-1327 i dotyczą wysokości świętopietrza. Początkowo stanowił on osobną miejscowość leżącą na skraju Jury Krakowsko - Częstochowskiej w odległości ok. 30 km od Częstochowy. W początkowym okresie Leśniów był własnością królewską, by końcem XIV wieku należeć do lennika królewskiego księcia Władysława Opolczyka. Ponieważ ten popadł w konflikt z królem, Władysław Jagiełło odebrał mu lenno i włączył ponownie do dóbr królewskich w 1393 roku. W 1793 roku, w wyniku drugiego rozbioru Polski Leśniów znalazł się w granicach Królestwa Prus. Po zwycięskiej kampanii Napoleona Bonaparte z lat 1806-1807 i pokoju w Tylży zostało utworzone Księstwo Warszawskie, w którego granicach znalazł się Leśniów. Kongres wiedeński z 1815 roku i korekta granic na obszarze byłej Polski, włączyły tę miejscowość w skład Cesarstwa Rosyjskiego. Stan taki utrzymał się do 1918 roku i odrodzenia państwa polskiego.

Do 1793 roku Leśniów był parafią należącą do diecezji krakowskiej. Po drugim rozbiorze Polski dekanat lelowski, do którego należał, znalazł się pod władzą biskupów wrocławskich. W 1811 roku obszar ten powrócił do diecezji krakowskiej, a stan ten potwierdziła m.in. bulla papieża Piusa VII De salute animarum. W 1848 roku podzielono diecezję krakowsko - kielecką (utworzoną w 1842 roku) na dwa równorzędne wikariaty. Leśniów został włączony do wikariatu kieleckiego, a od 1882 roku do nowo utworzonej diecezji kieleckiej. Na mocy nowego podziału administracyjnego w Kościele polskim od 1925 roku należy do diecezji częstochowskiej, a od 1992 roku do archidiecezji częstochowskiej.

Sanktuarium

Kult maryjny w Leśniowie rozwinął się już w istniejącej parafii. Jeśli jej erygowanie ustala się na przełom XIII i XIV wieku, to w niespełna sto lat później miało miejsce wydarzenie, o którym głosi legenda. Mowa w niej o powracającym z Rusi Halicko - Włodzimierskiej księciu Władysławie Opolczyku, który zatrzymał się w Leśniowie na popas. Ponieważ nie było wody książę zaczął żarliwie się modlić. Pod wpływem kopania ziemi przez woły nagle wytrysnęło w cudowny sposób źródełko. Książę w podzięce kazał pozostawić w drewnianej kapliczce figurę Matki Bożej ze swej prywatnej kaplicy. Według ustaleń o. Bogumiła H. Czerwienia figurka Matki Bożej znajdowała się w Leśniowie przed 1386 rokiem i została wykonana w ostatnim ćwierćwieczu XIV wieku. Wizerunek Matki Bożej jest rzeźbą z drewna lipowego o wysokości 70 cm. Przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus na prawej ręce i z berłem w lewej. Jezus trzyma w lewej ręce kulę ziemską, a prawą błogosławi. Pierwsza wzmianka źródłowa o kulcie maryjnym w Leśniowie pochodzi z 1639 roku. Mowa w niej o uzdrowieniu plebana niegowskiego ks. Cypriana Jana Machowskiego. Kult wciąż się nasilał, a samo miejsce było coraz częściej odwiedzane przez pielgrzymów z okolicznych parafii oraz tych, którzy zmierzali na Jasną Górę. Pozwoliło to na przetrwanie długiego okresu, kiedy to Leśniów nie był samodzielną parafią, a jedynie filią parafii w Żarkach. W 1711 roku, krótko po przybyciu paulinów, została ona przeniesiona z ołtarza bocznego do głównego. Zaczęły pojawiać się również w sanktuarium wota świadczące o łaskach, których dostąpili pielgrzymi i czciciele za przyczyną Maryi. 13 sierpnia 1967 odbyła się koronacja cudownej figurki Matki Bożej Leśniowskiej. Aktu koronacji dokonał Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński. W uroczystości uczestniczył również arcybiskup krakowski kard. Karol Wojtyła, biskup częstochowski Stefan Bareła oraz ówczesny generał zakonu paulinów o. Jerzy Tomziński. 2 grudnia 2010 nieznani sprawcy dokonali zuchwałej kradzieży koron zdobiących figurę Matki Bożej i Dzieciątka Jezus. 2 lipca 2011 odbyła się rekoronacja figury nowymi koronami poświęconymi przez papieża Benedykta XVI podczas audiencji generalnej w środę 22 czerwca 2011. Najważniejszą uroczystością w sanktuarium był odpust Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny obchodzony 2 lipca. Tradycja odpustowa ukształtowała się po 1566 roku, a związana była z nadanym przez króla Zygmunta Augusta przywilejem z 1566 roku. Akt ten wspominał o jarmarku w Żarkach, który miał się odbyć 2 lipca po święcie Nawiedzenia NMP. Pomimo trudności wynikających z zawirowań historycznych uroczystości odpustowe odbywały się nieprzerwanie. Wynikiem starań podjętych przez paulinów, na czele z o. Józefem Płatkiem, papież Jan Paweł II zatwierdził w styczniu 1981 roku Uroczystość Matki Bożej Leśniowskiej Patronki Rodzin przypadającą na 2 lipca. Wcześniej, 13 listopada 1980, Ojciec Święty podpisał w tej sprawie odpowiedni dekret Kongregacji ds. Kultu Bożego i Sakramentów.

Sanktuarium Leśniowskie jest lokalnym ośrodkiem kultu maryjnego. Jednak archiwa klasztorne wskazują, iż kult wykracza poza Ziemię Zawierciańską. Proces rozszerzania kultu Matki Bożej z Leśniowa rozszerzał się systematycznie od XVIII wieku, kiedy to odnotowano pielgrzymów z Węgier i przygranicznych terenów Górnego Śląska. Sława sanktuarium wzrosła w XX wieku i można tutaj mówić o całym terytorium Polski.

Duszpasterstwo

Obecni opiekunowie sanktuarium ojcowie paulini na prośbę kasztelana bracławskiego Jana Józefa Męcińskiego przybyli do Leśniowa w listopadzie 1706 roku. Przejęcie świątyni i klasztoru potwierdził 6 listopada 1706 ks. Kazimierz Łubieński, administrator diecezji krakowskiej. Na terenie sanktuarium istnieje Rodzina Różańcowa skupiająca członków z różnych części kraju. Propagowanie modlitwy różańcowej przejawiło się również w ufundowaniu 15 kaplic różańcowych wykonanych według projektu Ryszarda Kaczora z Grudziądza. Do 1991 roku działał tutaj Ruch Trzeźwościowy im. św. Maksymiliana Marii Kolbego. Kościół leśniowski i jego zabudowania były często miejscem rekolekcji kapłańskich oraz dla kandydatów przygotowujących się do święceń prezbiteratu. Paulini organizują, charakterystyczne dla siebie, tzw. pawełki, czyli tygodniowe przygotowanie modlitewne do liturgicznego wspomnienia św. Pawła Pierwszego Pustelnika, przypadającego 15 stycznia. Na terenie sanktuarium znajduje się od lipca 1937 roku nowicjat zakonu paulinów.

Dziś sanktuarium słynie z metod prowadzenia duszpasterstwa rodzin. Nadany przez Jana Pawła II tytuł Patronki Rodzin dla Matki Bożej Leśniowskiej jednoznacznie na to wskazuje. Pierwsza niedziela miesiąca jest poświęcona parom małżeńskim, które podczas mszy św. odnawiają złożoną przysięgę. W drugą sprawuje się nabożeństwo z indywidualnym błogosławieństwem w intencji dzieci. Trzecia niedziela jest poświęcona rodzinom, a po Mszy św. każda otrzymuje indywidualne błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem. Podczas czwartej niedzieli odprawia się modlitwy za matki oczekujące potomstwa. Również one otrzymują indywidualne błogosławieństwo.

Związki z Górnym Śląskiem

Systematyczne pielgrzymowanie Ślązaków do Matki Bożej Leśniowskiej rozpoczęło się w XVIII wieku. Szczególna ich intensywność miała miejsce w latach 1712 - 1723. Pątnicy wywodzili się głównie z terenów przygranicznych od Boronowa, przez Kamień, Lubszę, Woźniki, Miasteczko Śląskie do Bytomia. 8 września 1716 przybyła pielgrzymka z Żyglińskich Gór (Miasteczka Śląskiego), a 19 kwietnia 1742 grupa 130 osób z Boronowa z ks. Mateuszem Janem Smolką. Po wejściu Górnego Śląska w 1741 roku w skład państwa pruskiego kontakty te zaczęły maleć. Ostatecznie 8 czerwca 1763 Fryderyk II zakazał organizowania pielgrzymek poza granice królestwa. W latach 1712-1763 w księdze cudów Leśniowskiego sanktuarium zapisano jedenaście których dostąpili pielgrzymujący Ślązacy. W wyniku przyłączenia w 1922 roku części Górnego Śląska do II Rzeczypospolitej ożywiło się pielgrzymowanie do Leśniowa. 30 sierpnia 1938 do sanktuarium przybył Prymas Polski kard. August Hlond. W lipcu, sierpniu oraz październiku 1944 roku na terenie sanktuarium przebywali robotnicy ze Śląska pracujący przy budowie linii obronnej. Za zgodą częstochowskiej kurii biskupiej paulini odprawiali dla nich Msze św., z których jedna odprawiona 15 października mogła zakończyć się represjami, gdyż robotnicy śpiewali polskie pieśni. W czasach PRL władze komunistyczne starały się wszelkimi sposobami zatrzymać ruch pątniczy. Niemniej w latach 50. wiele grup pielgrzymowało ze Śląska, w tym z Piekar Śląskich. Sanktuarium cieszy się popularnością wśród Górnoślązaków. Prócz wyżej wymienionych, pielgrzymują tam grupy oraz indywidualni pątnicy z Bielska-Białej, Jastrzębia Zdroju, Katowic, Lublińca, Rudy Śląskiej, Rybnika, Siemianowic Śląskich, Tych, Żor.

Bibliografia

J. Szpak, Dzieje sanktuarium i klasztoru paulinów w Leśniowie, Jasna Góra-Leśniów 2007, s. 27-164.