Laborem exercens
Pap. Jan Paweł II - Laborem exercens
Opublikowana 14 września 1981 w święto Podwyższenia Krzyża Świętego, z okazji 90-tej rocznicy wielkiej encykliki Rerum novarum papieża Leona XIII.
Jan Paweł II zastanawia się w niej nad zagadnieniem dotyczącym ludzkiej pracy, a kieruje ją do biskupów, kapłanów, rodzin zakonnych oraz do wszystkich ludzi dobrej woli. Encyklika należy do dokumentów katolickiej nauki społecznej.
Już na początku Jan Paweł II zaznacza, iż praca służy człowiekowi w rozwoju i w zdobywaniu potrzebnego do życia chleba. Pracą nazywa każdą działalność człowieka, którą za pracę można uznać. Zaznacza także, iż jest człowiek przez to samo od początku powołany do pracy. Praca wyróżnia go wśród reszty stworzeń. Pisze też, iż pierwszą i najważniejszą drogą Kościoła jest troska o człowieka. Praca jest aspektem, o którym powinniśmy cały czas na nowo myśleć i świadczyć. Chleb, który jest nam dany poprzez pracę, jest zdobywany w pocie czoła. Praca znajduje się w samym centrum troski o dobro społeczne, istnieje ona tak długo jak istnieje sam człowiek. Jan Paweł II zwraca uwagę, iż przez ostatnie 90 lat zmieniło się wiele w kwestii społecznej, a na pierwszy plan wysunął się ogólnoświatowy problem związany z kwestią etyki . Nauka społeczna ma swoje źródło w Piśmie Świętym . Problem pracy rozważany był od początku działalności Kościoła i istotnym jest zwrócenie uwagi, iż praca ludzka stanowi klucz, i to chyba najistotniejszy klucz, do całej kwestii społecznej. Dzięki pracy człowiek bytuje na ziemi. Już w Księdze Rodzaju czytamy: Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną. Choć cytat ten nie wskazuje bezpośrednio na kwestię dotyczącą pracy, to właśnie poprzez pracę może człowiek uczynić sobie ziemię poddaną.
Papież zauważa, iż praca ludzka jest w coraz większym stopniu zastępowana przez mechanizację, zarówno w przemyśle jak i w rolnictwie. Rozwój ten stawia problem pracy w nowym świetle. Pomimo mechanizacji pracy, nie można zapomnieć, że właściwym podmiotem pracy nadal pozostaje człowiek. Natomiast narzędzia, których używa on przy wykonywaniu swej pracy są sprzymierzeńcem człowieka. Mechanizacja przyśpiesza pracę ludzką i choć istnieje wiele pozytywnych aspektów tego zjawiska można również zauważyć pewne zagrożenia. Narzędzia, które mają pomóc, mogą przekształcić się w przeciwnika, który wypiera człowieka z jego pracy.
Praca ma swoją wartość etyczną, a kto pracuje jest świadomym i wolnym, czyli stanowiącym o sobie podmiotem. Jan Paweł II przypomina, iż Bóg jest do nas podobny. Podaje przykład Jezusa Chrystusa, który także w kwestii pracy upodobnił się do ludzi i jako cieśla (praca fizyczna) spędził większość swego życia na ziemi. Należy pamiętać, iż praca jest podstawową wartością, ale to praca jest dla człowieka, a nie człowiek dla pracy. Papież przypomina, że dzięki pracy człowiek może utrzymać rodzinę. Praca jest niezbędnym elementem funkcjonowania rodziny, a co za tym idzie rozwija się także dzięki niej całe społeczeństwo. Autor nawiązuje też do konfliktu społeczno-ekonomicznego, który ma charakter klasowy. Konflikt między światem kapitału, a światem pracy zamienia się w walkę klas, która prowadzona jest ideologicznie i metodologicznie. Musimy pamiętać o pierwszeństwie pracy nad kapitałem. Kapitał jest tylko narzędziem, a praca przyczyną sprawczą. Dla pracującego człowieka praca jest nie tylko obowiązkiem, ale i źródłem uprawnień. Według Autora encykliki pracodawców można podzielić na dwie grupy: pośredniego i bezpośredniego. Do bezpośrednich zalicza przedsiębiorców, a do pośrednich państwo.
Papież porusza także problem zatrudnienia. Mówi, że zadaniem pośredniego pracodawcy jest przeciwdziałanie bezrobociu. Zauważa, iż problem bezrobocia dotyka nawet ludzi młodych, wchodzących na rynek pracy. Przypomina także, że sprawa bezrobocia może doprowadzić do prawdziwej klęski społecznej. Kwestia ta mimo upływu lat jest dziś niezwykle aktualna.
Kolejnym tematem poruszonym przez Papieża jest sprawa wynagradzania za pracę. Za każdą pracę należy się człowiekowi godne wynagrodzenie. Pracodawca nie powinien zalegać z zapłatą, gdyż to ona umożliwia człowiekowi byt.
Zamykając swoje rozważania Jan Paweł II pochyla się nad kwestią duchowości w pracy. Dostrzega tutaj powinność kształtowania takiej duchowości, która poprowadzi ludzi do Boga. Człowiek poprzez wykonywaną pracę uczestniczy w dziele swego Stwórcy. Chrześcijańska duchowość pracy powinna być udziałem wszystkich ludzi. Praca umysłowa i fizyczna wiąże się z trudem, trud ten utożsamiany z pracą znaczy drogę życia ludzkiego na ziemi i stanowi zapowiedź śmierci (W pocie więc oblicza twego będziesz zdobywać pożywienie, póki nie wrócisz do ziemi, z której zostałeś wzięty...)
Bibliografia
Jan Paweł II, Dzieła zebrane, t. I: Encykliki, Kraków 2006, s. 101-143; J. Poniewierski, Pontyfikat-25 lat, Kraków 2003, s. 55-57.