Kupilas Franciszek

Kupilas Franciszek (1882-1940), proboszcz w Lędzinach, więzień obozu w Sachsenhausen

Urodził się 29 stycznia 1882 w Kolonii Popielowskiej (Popielów), jako syn rolnika Jana Kupilasa. Jego matka pochodziła z d. Kaniów, wśród których znany Jakub Kania (1872—1957) rozwijał szczególnie ożywioną działalność narodową. W czternastym roku opuścił szkołę powszechną w Popielowie i wstąpił do zakładu misyjnego oo. werbistów Św. Krzyż pod Nysą. W czerwcu 1902 roku odszedł stamtąd i od Wielkanocy następnego roku kontynuował naukę gimnazjalną w Opolu. Tam dołączył się od razu do polskiego kółka gimnazjalnego, które miało swoje zebrania w lokalu redakcyjnym "Gazety Opolskiej" albo też w mieszkaniu prywatnym redaktora Bronisława Koraszewskiego. Nie uszło to uwadze władzy szkolnej i w przewidywaniu gorszych następstw opuścił Franciszek w 1907 roku po promocji do ostatniej klasy na uczelnię opolską i zgłosił się do gimnazjum w Norymberdze, gdzie 14 lipca 1908 zdał maturę. Na studia uniwersyteckie wrócił jednak do Wrocławia i oprócz przedmiotów teologicznych słuchał również wykładów z matematyki, do której miał szczególne uzdolnienia i zamiłowanie.

Święcenia kapłańskie otrzymał 22 czerwca 1912. Po prymicjach pozostał w Popielowie aż do 4 października 1912, kiedy to skierowany został jako drugi wikary do Radzionkowa. 2 maja 1916 przeniesiony został w tym samym charakterze do Zgody, pierwotnej siedziby nowobytomskiej parafii. 1 sierpnia 1918 przydzielony został do pomocy choremu ks. Jerzemu Bautzke, proboszczowi w Lędzinach. Tutaj ze wzmożonym wysiłkiem oddał się ożywieniu zaniedbanego polskiego życia organizacyjnego. 14 sierpnia 1920 został administratorem, a 3 lutego 1921 proboszczem w Lędzinach. W 1923 roku spalił się zabytkowy kościół św. Anny. Pomimo dalekiej i trudnej drogi do kościoła św. Klemensa ks. Kupilas nie podjął starań o wybudowanie nowej świątyni.

3 września 1939 do Lędzin wkroczyły wojska niemieckie, a następnej nocy wynikła strzelanina, po której nazajutrz, wśród wielu innych aresztowany został również zatrzymany ks. Kupilas. Osadzono go w Starym Bieruniu, potem w więzieniu w Rawiczu. Następnie przewieziono go do obozu Sachsenhausen, gdzie w ostatnich dniach października 1940 roku został zamordowany. Za swoją działalność został odznaczony Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta, Złotym Krzyżem Zasługi, Gwiazdą Górnośląską, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Wolności i Zasługi I klasy.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Franciszka Kupilasa; Schematismus 1917; Schematyzm (1924-1947); F. Maroń, Nekrolog, WD 1970, nr 1-4, s. 60; E. Łakota, Kupilas Franciszek (hasło), Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, s. 158-159; Martyrologium s. 187-188 (tam dokładna data śmierci 29 X 1940); Myszor, Historia diecezji, s. 129, 318; Myszor, Stosunki Kościół, s. 152; Olszar, Duchowieństwo, s. 539-540; Represje wobec duchowieństwa, s. 13 i nn; W. Musialik, W kręgu polityki i władzy, s. 60, 117, 148; A. Hanich, Martyrologium duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II wojny światowej, Opole 2009, s.123.