Krzyża Jan

Krzyża Jan (1876-1916) artysta, malarz

Urodził się 11 maja 1876 w Jasionej w powiecie krapkowickim w rodzinie kolejarza Józefa i Karoliny z d. Izbickiej. Po ukończeniu szkoły ludowej pracował jako wiejski malarz, a zarobione w ten sposób pieniądze przeznaczył na studia we Wrocławskiej Szkole Przemysłu Artystycznego. Dzięki wsparciu i pomocy finansowej ks. Pawła Kazika oraz adwokata Brunona Kudery udało mu się przezwyciężyć wiele trudności i wejść w polskie środowisko akademików Górnoślązaków. Pozostałością pobytu we Wrocławiu są szkice starych dzielnic tego miasta. W latach 1903-1908 uczęszczał na studia w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Tam jednym z jego profesorów był Józef Mehoffer. Za zarobione pieniądze pochodzące ze sprzedaży prac Jan Krzyża wyjechał na studia do Paryża, gdzie zetknął się z impresjonizmem i przyswoił sobie tę technikę malarską. Dzięki pomocy ks. Władysława Roboty, który zlecił mu odnowienie wnętrza kościoła w Gierałtowicach mógł wyjechać na dalsze studia do Monachium, Rzymu i Florencji. Zarabiał tam kopiując świętych z obrazów Tycjana i Rembranta.

W 1912 roku powrócił do Polski i najpierw osiadł w Paprocanach, a później w Pszczynie. Tematem jego prac były pejzaże, sceny rodzajowe z wiejskiego życia wsi, a także drewniane kościoły. Pozostawił po sobie ok. 100 większych obrazów, ok. 1000 szkiców oraz kilka portretów. Jego obraz Kazanie na górze Św. Anny znajduje się na plebanii w Brzezince. Kilka innych prac ze zbioru bpa T. Bromboszcza przechowywanych jest w parafii św. Barbary w Chorzowie. Jan Krzyża był zaprzyjaźniony z polskimi działaczami narodowościowymi, m.in.: B. Kuderą, ks. W. Robotą i bp. T. Bromboszczem. Powołany do służby wojskowej w czasie I wojny światowej zginął 8 lipca 1916 w walkach nad Sommą.

Bibliografia

E. Wyglenda, Krzyża Jan (hasło), [w:] Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej s. 143-144; J. Kudera, Obrazy Ślązaków wspomnienia godnych, T. 1, Mikołów 1920, s. 130-134.