Kopiec Wyzwolenia w Piekarach Śląskich
Kopiec Wyzwolenia to wzgórze - pomnik wzniesione w latach 1932-1937 w zachodniej części centrum Piekar Śląskich, mające upamiętnić trzy powstania śląskie oraz 250 rocznicę odsieczy wiedeńskiej króla Jana III Sobieskiego i pobyt jego wojsk w Piekarach.
Początkowo wybrano na miejsce usypania kopca teren przy piekarskiej Kalwarii, jednak wkrótce pojawiły się inne lokalizacje, w których widziano realizację tego wielkiego przedsięwzięcia - Kozłowa Góra i Kocie Górki. Ostatecznie wybrano to ostatnie miejsce, usytuowane blisko granicy polsko-niemieckiej, w którym powstańcy składali przysięgę przed II powstaniem śląskim, gdzie organizowano ćwiczenia "Sokoła" i gdzie zginął jeden z pierwszych powstańców śląskich.
W 1932 roku powstał Komitet Budowy Kopca na czele którego stanął Jan Lortz, dowódca rozbarskiego batalionu, sekretarzem zaś został Piekarzanin Stanisław Mastalerz. Rozpoczęto starania o wykup ziemi pod budowę. Tu pojawiła się przeszkoda, bowiem właścicielem terenu, na którym miał stanąć kopiec był przeciwny inicjatywie Komitetu, hrabia Józef Donnersmarck. Aby odstraszyć budowniczych zażądał bardzo wygórowanej ceny za każdy mórg ziemi. Pomimo próśb o zmniejszenie kwoty wykupu, hrabia był nieustępliwy. Jego upór nie ostudził zapału członków Komitetu i wkrótce zapłacili oni właścicielowi dokładnie taką sumę jakiej się domagał - 12 tysięcy złotych za 12 morgów ziemi.
17 września 1932, w sobotę, sprzed piekarskiego kościoła wyruszył pochód na miejsce budowy kopca. Na miejscu odczytano akt erekcyjny:
Ku uczczeniu pamięci bohaterów poległych w powstaniach śląskich nad brzegami Odry i na Górze św. Anny, postanowiono starym zwyczajem polskim usypać kopiec okazały. Kopiec ten stanie pracą ludu śląskiego bez różnicy stanu.
... niech kopiec ten przypomina przyszłym pokoleniom bohaterskich powstańców
... niech niewyzwolonym braciom naszym kopiec ten będzie pochodnią nadziei, że dla nich kiedyś zaświta jutrzenka wolności."
Uroczystość uświetnił swym występem chór Halka, zgromadzeni odśpiewali Rotę, a wojewoda śląski wmurował akt erekcyjny kopca. Kierownikiem budowy kopca został inżynier Lisak. Pod jego kierunkiem pracowali przede wszystkim powstańcy, często także dowódcy oddziałów z okresu trzeciego powstania major Ludyga-Laskowski, podpułkownik Sikorski, szefowie pułków: Fojkis, Paul, Cymsa, Niemczyk, Mastalerz, Szędzielorz, Gajdzik. Kilka razy pracował na placu budowy Wojciech Korfanty. Powstańców śląskich wspierali także dawni powstańcy wielkopolscy. W 1936 roku zjechały do Piekar delegacje, które przywiozły ziemię z wielu pobojowisk i grobów bohaterów poległych w walkach o Polskę - znad Bałtyku, z Helu i Gdyni, z Bydgoszczy, Gniezna, spod Olkusza, z trójkąta trzech zaborów, z Kędzierzyna, Cedyni i Głogowa.
Budowę kopca ukończono w czerwcu 1937 roku. W rocznicę wkroczenia wojsk polskich na ziemie śląskie (20 czerwca 1937) nazwano usypany pomnik Kopcem Wyzwolenia. Z tej okazji uroczyste przemówienie wygłosił przewodniczący Komitetu Budowy - Jan Lortz.
Bibliografia
K. Żydek, Od Pecare do Piekar Śląskich, Piekary Śląskie 1972; J. Wycisło, Kopiec wyzwolenia Śląska, "Z tej Ziemi. Śląski kalendarz katolicki na rok 1994", Katowice 1993, s. 153-158.