Kirchniawy Franciszek

Kirchniawy Franciszek (1843-1911), autor katechizmu, działacz społeczno-kulturalny

Urodził się 3 października 1843 w Witosławicach (pow. kozielski), w rodzinie zamożnych rolników. Uczęszczał najpierw do szkoły parafialnej w Grzędzinie, a do gimnazjum w Raciborzu i Głubczycach. W latach 1867-1870 studiował teologię na Uniwersytecie Wrocławskim. Należał do Towarzystwa Polskich Górnoślązaków, gdzie zetknął się z Rudolfem Lubeckim, późniejszym znanym działaczem społeczno-kulturalnym na Górnym Śląsku. Po ukończeniu teologii został klerykiem alumnatu wrocławskiego. 28 czerwca 1870 przyjął święcenia kapłańskie.

Pierwszą jego placówką duszpasterską była Wieszowa. Tam też przeżył lata kulturkampfu. Jego proboszcz, ks. Widera, wraz z grupą kapłanów popierał „Katolika". Być może, pod jego wpływem ks. Kirchniawy związał się z tym czasopismem, drukując tam drobne wiadomości z życia parafii. W 1873 roku naraził się władzom przez rozpowszechnianie książek religijnych, co spowodowało orzeczenie wobec niego kary trzech tygodni aresztu. Karę tę odbył w więzieniu w Mysłowicach. Około 1880 roku ułożył polski katechizm, który do wybuchu I wojny światowej doczekał się siedemnastu wydań (Katechizm rzymskokatolicki dla dzieci gotujących się do spowiedzi i komunii św., Gliwice 1883). Podręcznik ten odznaczał się jasnym i prostym językiem.

W 1885 roku został mianowany proboszczem w Ziemięcicach. Jednakże po rocznym duszpasterzowaniu ze względu na zły stan zdrowia poprosił o przeniesienie na inną placówkę. 14 lutego 1886 objął administrację parafii w Wielkich Staniszczach (powiat strzelecki). Zakładał tam towarzystwa polskie i udzielał się w pracy społeczno-kulturalnej. W 1907 roku założył na terenie swojej parafii Katolickie Stowarzyszenie Robotników, liczące w 1908 roku 60 członków. Cieszył się opinią dobrego kaznodziei i jeszcze lepszego katechety. W poglądach politycznych wykazywał dużą rozwagę i ostrożność, chociaż nie krył swej sympatii dla „Gazety Opolskiej", której był wiernym czytelnikiem. Na zjeździe partii Centrum w Gliwicach w 1885 roku miał również odwagę domagać się stanowczo szkoły polskiej. W 1901 roku został mianowany dziekanem dekanatu opolskiego. Zmarł 29 grudnia 1911. Nad grobem przemawiał po niemiecku ks. Karol Wawrzek z Dębia, a po polsku ks. Maksymilian Sentf z Krasiejowa i ks. Józef Wajda z Kielczy.

Bibliografia

N. Bonczyk, Góra Chełmska, wyd. i opr. W. Ogrodziński, Katowice 1938 s. 31, 141; J. Knossalla, Das Dekanat Beuthen O/S in seinem schlesischen Teil, Katowie 1935, s. 423, 425; W. Ogrodziński, Dzieje piśmiennictwa śląskiego, Katowice 1965, s. 345; F. Szymiczek, Stowarzyszenia akademickie polskiej młodzieży górnośląskiej we Wrocławiu 1863-1918, Wrocław 1963, s. 38, 172-173, 183; J. Myszor, Kirchniawy Franciszek (hasło), [w:] Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Katowice 1996, s. 171-172; E. Szramek, Ks. Norbert Bonczyk. Homer Górnośląski i poeta walki kulturnej, RTPNŚ 1930, t. 2, s. 58-59.