Jan XXIII

Z e-ncyklopedia

Św. Jan XXIII (1881-1963), papież

Jan 23.jpg

Angelo Giuseppe Roncali urodził się 25 listopada 1881 w Sotto il Monte w prowincji Bergamo na podgórzu alpejskim, w biednej i wielodzietnej rodzinie. Rodzicami jego byli Giovanni Battista oraz Maria Anna Mazzola Roncalli. Gdy Angelo skończył sześć lat, ojciec zaprowadził go do szkoły w Carvico. Następnie kontynuował naukę w katolickim kolegium w Celano, miasteczku leżącym w dolinie San Marino. Po ukończeniu szkoły został przyjęty do seminarium duchownego w Bergamo. Studia seminaryjne ukończył z wyróżnieniem w 1900 roku. Na początku 1901 roku przybył na dalsze studia do Rzymu, które zakończył doktoratem z teologii. W dniu 10 sierpnia 1904 został wyświęcony w Rzymie na kapłana. Biskup jego rodzinnej diecezji Bergamo powołał Roncaliego na swego sekretarza i zlecił mu wykłady w seminarium duchownym z zakresu historii Kościoła, patrologii i apologetyki. Podczas I wojny światowej Roncali był kapelanem wojskowym. W 1921 roku został powołany do pracy w Kongregacji Rozkrzewiania Wiary w Rzymie, a jednocześnie wykładał patrologię w rzymskim seminarium. W 1925 roku papież Pius XI mianował go wizytatorem apostolskim w Bułgarii, konsekrując jednocześnie na biskupa. Po dziesięcioletniej działalności w Sofii został delegatem apostolskim na Grecję i Turcję, początkowo w Stambule, a od 1937 roku w Atenach. W 1944 roku Pius XII mianował go nuncjuszem apostolskim we Francji. Od 1951 roku Roncalli był jednocześnie stałym obserwatorem Stolicy Apostolskiej przy UNESCO w Paryżu. 12 stycznia 1953 został arcybiskupem (patriarchą) Wenecji i kardynałem.

28 października 1958 został wybrany papieżem i przyjął imię Jan XXIII, tym samym uznawszy swego poprzednika z początku XV wieku za antypapieża. 25 stycznia 1959 na konsystorzu, papież zaproponował podjęcie trzech zadań: zwołanie synodu diecezjalnego w Rzymie, soboru powszechnego dla całego Kościoła i przeprowadzenie rewizji prawa kanonicznego. Dekrety z obrad synodu (24 - 31 I 1960) zostały zatwierdzone w konstytucji papieskiej Sollicitudo omnium ecclesiarum. 28 marca 1963 powołał Papieską Komisję do Rewizji Kodeksu Prawa Kanonicznego. Motywem zwołania soboru była potrzeba i chęć określenia stanowiska i zadań Kościoła wobec współczesności, należało wezwać Kościół do dyskusji na temat: jak skutecznie głosić Ewangelię światu, w którym błędem jest brak Boga, Jego odrzucenie bądź nieodnalezienie. Należało więc zastanowić się, jak ten błąd naprawić, a nie jak go potępić. Kościół zdecydował się podjąć walkę, ale nie z człowiekiem i jego błędnymi przekonaniami, ale o człowieka. Takie podejście zasadniczo różniło Jana XXIII od Piusa IX a Sobór Watykański I od Watykańskiego II - Kościół zrezygnował z czynienia innym rachunku sumienia, lecz czyni go sam. W bulli Humanae salutis (25 XII 1961), poza ustaleniem przybliżonej daty rozpoczęcia obrad na koniec 1962 roku, papież wytyczył zadania dla soboru: odnowa (agiornamento) i włączenie Kościoła do skutecznego rozwiązywania zadań stojących przed światem, a także przygotowanie drogi do zjednoczenia chrześcijan. W Concilium die nostro (22 II 1962) papież zapowiedział rozpoczęcie obrad Soboru Watykańskiego II na 11 października 1962. Jan XXIII brał czynny udział w przygotowaniach soboru, dbał o stronę organizacyjną i o zestaw przygotowywanych do dyskusji tematów, nigdy zaś nie wkraczał w obrady komisji soborowych. Papież dążył do zbliżenia ze wszystkimi Kościołami chrześcijańskimi. W encyklice Ad Petri Cathedram zwrócił się do różnowierców, by pozwolili mu nazywać się braćmi i synami. Szczególnie na równi z katolickim traktował Kościół prawosławny, zarówno pod względem posiadanego depozytu wiary, jak i źródeł łaski. Jednocześnie przestrzegał katolików przed sporami w rodzaju: kto z nas jest większy. Podjął próbę zapoczątkowania dialogu z Żydami, z liturgii Wielkiego Piątku usunął określenia skierowane przeciwko narodowi żydowskiemu („perfidni Żydzi”). Jan XXIII odwiedzał szpitale, kościoły, więzienia, brał udział w licznych nabożeństwach w kościołach Rzymu, odwiedzał też liczne instytucje. Jan XXIII zajmował stanowisko w najważniejszych społecznych kwestiach. W encyklice Mater et Magistra (15 V 1961) ogłoszonej w 70 lat po Rerum novarum i w 30 lat po Quadragesimo anno podawał wskazania o godziwym życiu jednostek i społeczeństw, formułowane nie w duchu paternalizmu, ale w oparciu o prawdy wyprowadzone z nauczania Kościoła. Encyklika Pacem in terris (11 IV 1963) stała się kartą współpracy wszystkich ludzi dobrej woli w sprawach doczesnych, bez względu na dzielące ich przekonania, wyznanie czy systemy polityczne. Pozostałe encykliki Jana XXIII to: Sacerdotii Nostri primordia (1 VIII 1959), opublikowana w stulecie śmierci Jana Marii Vianneya, dotyczyła życia kapłańskiego; Princeps Pastorum (28 XI 1959) przypominała o tworzeniu Kościołów lokalnych; Grata racordatio (26 IX 1959) przypominała o odmawianiu różańca; Aeterna Dei sapientia (11 XI 1961), wydana na 1500-lecie śmierci papieża Leona I Wielkiego, mówiła o możliwości zjednoczenia chrześcijan.

Angelo Giuseppe Roncalli dwukrotnie przebywał w Polsce. Pierwszy raz w 1912 roku z okazji Kongresu Eucharystycznego w Wiedniu, drugi raz w 1929 roku był w Częstochowie, Warszawie, Poznaniu, Gnieźnie i Katowicach. Jako patriarcha Wenecji wystosował list do kardynała Wyszyńskiego w 1956 roku z wyrazami radości z jego powrotu do stolicy. Z kolei kardynał podróżując do Rzymu w maju 1957 roku był gościem patriarchy. Prymas Polski znalazł się również w powstałej 15 czerwca 1960 Centralnej Komisji Przygotowawczej do soboru. Jako papież przyjmował często na audiencji polskich biskupów. Na ostatniej, w dniu 20 maja 1963 byli obecni kard. Stefan Wyszyński, arcybiskupi Baraniak i Bolesław Kominek, bp Jop i ks. prałat Padacz. Na audiencji w dniu 8 października 1962 papież wypowiedział zdanie: o ziemiach zachodnich po wiekach odzyskanych , a na publicznym konsystorzu w dniu 12 marca 1962 zarządził otwarcie procesu beatyfikacyjnego o. Maksymiliana Marii Kolbego. Jan XXIII zmarł 3 czerwca 1963. 18 listopada 1964 Paweł VI zapowiedział rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego Piusa XII i Jana XXIII. Błogosławionym ogłosił Jana XXIII Jan Paweł II. W liturgii wspominany jest 11 października - w rocznicę dnia, w którym nastąpiło uroczyste otwarcie Soboru Watykańskiego II. Papież Franciszek zdecydował o odstąpieniu od stwierdzenia cudu za wstawiennictwem bł. Jana XXIII. Jan XXIII został kanonizowany przez papieża Franciszka - wraz z Janem Pawłem II - na Placu Świętego Piotra w Rzymie w Niedzielę Miłosierdzia Bożego, 27 kwietnia 2014. We wrześniu 2014 roku papież Franciszek zarządził, że św. Jan XXIII będzie czczony w liturgii całego Kościoła w randze wspomnienia dowolnego.

Bibliografia

K. Dopierała, Księga papieży, Poznań 1996; Z. Zieliński, Papiestwo i papieże dwóch ostatnich wieków, Warszawa 1983; S. Markiewicz, Polityka Jana XXIII i Pawła VI, Warszawa 1964; L. Algisi, Jan XXIII, Kraków 1965; A. Hatch, Człowiek imieniem Jan. Życie papieża Jana XXIII, Warszawa 1974.