Instytut Śląski w Katowicach
Instytut powstał w 1934 roku z inicjatywy wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego. Pragnieniem wojewody było powołanie na terenie Górnego Śląska ośrodka kulturalnego prowadzącego badania historyczne dotyczące zagadnień Śląska i wprowadzenie do świadomości Polaków istotnych informacji na temat tego obszaru. W planach Grażyńskiego była to uczelnia wyższa, uniwersytet lub politechnika, jednak to się nie powiodło. Jednak 29 listopada 1933 powstało stowarzyszenie, które nosiło nazwę „Instytut Śląski”. W skład trzyosobowego kuratorium weszli: Michał Grażyński, Konstanty Wolny i Stanisław Kutrzeba. Natomiast 15 grudnia 1933 oficjalnie, na mocy prawa, powołano Instytut. Opracowano także statut placówki, której celami miała być:
- działalność naukowa odnosząca się do ziem województwa śląskiego;
- gromadzenie powstałego już materiału naukowego;
- szerzenie wiedzy o Śląsku.
28 lutego 1934 odbyło się pierwsze spotkanie członków Instytutu, na którym wybrano zarząd oraz władze tejże jednostki kulturalnej. Prezesem zarządu został Eugeniusz Kwiatkowski, wiceprezesem dr Tadeusz Kupczyński, skarbnikiem Aleksander Szczepański, a sekretarzem zarządu dr Roman Lutman. Natomiast 10 kwietnia 1934 dyrektorem Instytutu Śląskiego został Roman Lutman.
Pierwszą siedzibą Instytutu była sala w Sejmie Śląskim, w drugiej połowie lipca ośrodek został przeniesiony do Domu Oświatowego, który znajdował się przy ulicy Francuskiej pod numerem 12. Jesienią 1938 roku Instytut Śląski ponownie zmienił swoją siedzibę, tym razem został przeniesiony do gmachu przy ulicy Marszałka Józefa Piłsudskiego 42 w Katowicach. Niestety stowarzyszenie nie mogło prowadzić całkowicie samodzielnych badań, ponieważ w swoich szeregach miało za mało naukowców, jednak poradzono sobie z tym problemem współpracując z wieloma wybitnymi uczonymi z całej Polski, którzy interesowali się Śląskiem. Instytut Śląski związał się głównie z naukowcami Uniwersytetu Jagiellońskiego. Publikacjami tworzonymi z ramienia Instytutu miał się zająć specjalnie powołany Komitet Wydawnictw Śląskich PAU. Początkowo władze organizacji gromadziły informację o już powstałych pracach, a pierwsza praca pod kierunkiem naukowym Instytutu opublikowana została w 1935 roku. Placówka miała głównie charakter historyczny.
W czasie II wojny światowej Instytut Śląski w Katowicach wstrzymał swoją oficjalną działalność. Po zakończonych działaniach wojennych wznowił prace badawcze. Osoby działające w Instytucie chciały przywrócić przedwojenne wartości palcówki. Próbowano wypełniać założone cele, jednak rozwój ośrodka przerwał pogłębiający się stalinizm i ograniczenia na polu badawczym przez władzę państwową. Instytut Śląski w Katowicach zakończył działalność w 1949 roku. 9 maja 1957 ośrodek odrodził się w Opolu dzięki inicjatywie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu. Nowymi celami Instytutu było prowadzenie badań śląskoznawczych. Z ramienia Instytutu rozpoczęto edycję periodyku „Studia Śląskie”.
Bibliografia
Witold Marcoń, Instytut Śląski w latach 1934-1939, Zabrze – Tarnowskie Góry 2012; Michał Lis, O Instytucie Śląskim, [1], dostęp: 19.05.2017.