Instytut Śląski w Katowicach

Instytut powstał w 1934 roku dzięki inicjatywie wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego. Wojewoda chciał powołać na terenie Górnego Śląska ośrodek kulturalny, który prowadziłby badania historyczne dotyczące zagadnień Śląska. Instytucja ta miała na celu wprowadzenie do świadomości Polaków istotnych informacji na temat tego obszaru. Michał Grażyński już wcześniej myślał nad powołaniem placówki kulturalnej na terenie Śląska, chciał aby była to uczelnia wyższa, uniwersytet lub politechnika, jednak plany te nie powiodły się. W 1933 roku wojewoda śląski zwołał konferencje, na którą zostali zaproszeni naczelnicy wydziałów Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. 29 listopada 1933 roku powstało stowarzyszenie, które nosiło nazwę „Instytut Śląski”. W skład trzyosobowego kuratorium weszli: Michał Grażyński, Konstanty Wolny i Stanisław Kutrzeba. Natomiast 15 grudnia 1933 roku oficjalnie, na mocy prawa, powołano Instytut. Opracowano także statut placówki, której celami miała być:

działalność naukowa odnosząca się do ziem województwa śląskiego;
gromadzenie powstałego już materiału naukowego;
szerzenie wiedzy o Śląsku.

28 lutego 1934 roku odbyło się pierwsze spotkanie członków Instytutu, na którym wybrano zarząd oraz władze tejże jednostki kulturalnej. Prezesem zarządu został Eugeniusz Kwiatkowski, wiceprezesem dr Tadeusz Kupczyński, skarbnikiem Aleksander Szczepański, a sekretarzem zarządu dr Roman Lutman. Natomiast 10 kwietnia 1934 roku dyrektorem Instytutu Śląskiego został Roman Lutman.

Pierwszą siedzibą Instytutu była sala w Sejmie Śląskim, w drugiej połowie lipca ośrodek został przeniesiony do Domu Oświatowego, który znajdował się przy ulicy Francuskiej pod numerem 12. Jesienią 1938 roku Instytut Śląski ponownie zmienił swoją siedzibę, tym razem został przeniesiony na ulicę Marszałka Józefa Piłsudskiego 42 w Katowicach. Niestety stowarzyszenie nie mogło prowadzić całkowicie samodzielnych badań, ponieważ w swoich szeregach miało za mało naukowców, jednak poradzono sobie z tym problemem współpracując z wieloma wybitnymi uczonymi z całej Polski, którzy interesowali się Śląskiem. Instytut Śląski związała się gównie z naukowcami Uniwersytetu Jagiellońskiego. Publikacjami tworzonymi z ramienia Instytutu miał się zająć specjalnie powołany Komitet Wydawnictw Śląskich PAU. Początkowo władze organizacji gromadziły informację o już powstałych pracach, a pierwsza praca pod kierunkiem naukowym Instytutu opublikowana została w 1935 roku. Placówka miała głównie charakter historyczny. W czasie II wojny światowej Instytut Śląski w Katowicach wstrzymał swoją oficjalną działalność. Po zakończonych działaniach wojennych wznowił prace badawcze. Osoby działające w Instytucie chciały przywrócić przedwojenne wartości palcówki. Próbowano wypełniać założone cele, jednak rozwój ośrodka przerwał pogłębiający się stalinizm i ograniczenia na polu badawczym przez władzę państwową. Instytut Śląski w Katowicach przestał istnieć w 1949 roku. 9 maja 1957 roku ośrodek odrodził się w Opolu dzięki inicjatywie Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu. Nowymi celami Instytutu było prowadzenie badań śląskoznawczych. Z ramienia Instytutu zaczęto wydawać periodyk „Studia Śląskie”.

Bibliografia

Witold Marcoń, Instytut Śląski w latach 1934-1939, Zabrze – Tarnowskie Góry 2012;Michał Lis, O Instytucie Śląskim, http://www.instytutslaski.com/historia-instytutu/, dostęp: 19.05.2017.