Innocenty III

Innocenty III (1161-1216), papież

Lotario dei Conti di Segni urodził się w 1161 roku w Anagni, w środkowych Włoszech. Pochodził z rodziny arystokratycznej. Studiował teologię w Paryżu, a potem prawo w Bolonii. Był uważany za jednego z najlepiej wykształconych prawników epoki. Dał się także poznać jako świetny administrator i dyplomata. W wieku 29 lat został mianowany przez swego wuja papieża Klemensa III (1187-1191) kardynałem, nie będąc przy tym kapłanem (w Kościele do 1919 roku tytuł ten nadawano także osobom świeckim). Gdy zmarł papież Celestyn III (1191-1198), kardynałowie jednomyślnie wybrali na jego następcę Lotario dei Conti di Segni (8 I 1198). Miał wtedy zaledwie 37 lat. Święcenia kapłańskie przyjął dzień przed uroczystością konsekracji i koronacji, która odbyła się 22 lutego, w dniu pamiątki objęcia władzy biskupiej w Rzymie przez św. Piotra. Papież w ten sposób chciał pokazać, że uważa się za jego następcę. Koncepcję swoich rządów Innocenty wzorował na ideach papieża Grzegorza VII.

Od X wieku królowie oddawali się pod protekcję Stolicy Apostolskiej w zamian za tzw. świętopietrze, czyli czynsz płacony "świętemu Piotrowi". Gdy Innocenty III obejmował urząd, władza świecka papiestwa nie była zbyt mocna. Państwem Kościelnym rządzili baronowie. Jednym z celów, jakie postawił sobie papież było zjednoczenie Włoch pod swoją władzą. Gdy umierał, Państwo Kościelne rozciągało się od Morza Adriatyckiego do Morza Tyrreńskiego. Walczył również o wpływy w Niemczech, podzielonych na dwa obozy. Papież, który uważał się za rozjemcę świata (tzw. arbiter mundi) przyznał koronę cesarską Ottonowi Brunszwickiemu. Gdy jednak ten najechał część Państwa Kościelnego i południową Italię, rzucił na niego klątwę. Następnie ogłosił królem Fryderyka II z przeciwnego obozu. Większe wpływy Innocenty III zdobył we Francji i Anglii, które toczyły ze sobą wojnę. Gdy król francuski Filip August oświadczył, że nie uznaje jego świeckiego zwierzchnictwa, papież odrzekł, że wojna niszczy nie tylko ciała, ale i dusze. Tak więc wyrok w tej sprawie należy do niego. Angielski król Jan bez Ziemi oraz całe jego państwo zostały przez Innocentego III obłożone interdyktem, czyli zakazem sprawowania kultu za sprzeciw wobec decyzji papieża dotyczącej obsady biskupstwa Canterbury. W 1209 roku, na skutek szerzącej się herezji waldensów i katarów, papież ogłosił krucjatę (1209). Dzięki poparciu i zgodzie Innocentego III powstały także dwa największe zakony: franciszkanie (1210) i dominikanie (1216).

Wielką zasługą pontyfikatu Innocentego III była reforma papieskiego dworu. Wszelkie przekupstwa - praktyka wówczas bardzo rozpowszechniona - były przez papieża surowo karane. W kurii nakazał używać szklanych i drewnianych naczyń, a nie złotych i srebrnych. Z wyjątkiem świąt wolno było podawać do stołu tylko dwa dania. Ważnym momentem rządów Innocentego III stał się sobór zwołany do Kościoła św. Jana na Lateranie (1215). Intencją papieża była reforma Kościoła, umocnienie wiary i moralności, a także zapewnienie pokoju w Europie. Czwarty sobór laterański był 12. soborem powszechnym. Rozpoczął się 11 listopada 1215 i trwał miesiąc. Sobór nakazywał wiernym coroczną spowiedź wielkanocną i komunię. Małżeństwa, poprzedzone tzw. zapowiedziami miały być odtąd zawierane w kościołach wobec duchownego, a kapłanom przypomniano bezwzględny obowiązek przestrzegania tajemnicy spowiedzi. Na soborze zatwierdzono także dogmat o Trójcy Świętej i po raz pierwszy sformułowano doktrynę o realnej obecności ciała i krwi Chrystusa w Eucharystii. Niektóre postanowienia soborowe, dotyczyły stosowania represji wobec heretyków, a także zakazu sprawowania urzędów publicznych przez Żydów. Sobór również podjął decyzję o zorganizowaniu piątej krucjaty. Przygotowania do niej stały się przyczyną rywalizacji między włoskimi miastami, Pizą a Genuą. 16 lipca 1216 podczas podróży do Perugii papież zmarł na atak malarii. Został pochowany w katedrze w Perugii, jednak za pontyfikatu papieża Leona XIII jego ciało przeniesiono do Bazyliki św. Jana na Lateranie (XII 1891).

Bibliografia

M. Żywczyński, Papiestwo i papieże w średniowieczu, Kraków 1995; Z. Zieliński, Dzieje papieży, Warszawa 1995; R. Fischer-Wollpert, Leksykon papieży, Kraków 1998; P. Johnson, Papiestwo. XX wieków historii, Warszawa 1998; J. Dyl, Sobory powszechne w drugim tysiącleciu chrześcijaństwa, Tarnów 1997.