Initium

Z e-ncyklopedia
Wersja z dnia 18:43, 20 cze 2019 autorstwa Mira (dyskusja | edycje) (dr)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)

Initium - Periodyk naukowy kleryków Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego

Historia

Periodyk naukowy (rocznik) kleryków Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego, ukazujący się w latach 1969–2010. Stanowił on miejsce publikacji rozpraw teologicznych autorstwa śląskich seminarzystów i zapraszanych kapłanów. Pojawiały się w nim również przekłady tekstów obcojęzycznych, dokonywane przez kleryków i księży. Po powołaniu Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Śląskim czasopismo zostało w roku 2002 przejęte przez Koło Naukowe Teologów. W ten sposób do „Initium” pisywać zaczęli świeccy studenci i studentki. W 2010 roku Wydział zaprzestał redagowania czasopisma. Rok później z inicjatywy doktorantów teologii powołano jednak nowy periodyk – „Teologię Młodych” . Ukazuje się on obecnie w formie digitalnej .

W Krakowie (1969–1980)

Pod koniec 1968 roku Zarząd WŚSD podjął decyzję o uruchomieniu nowego biuletynu, który w przeciwieństwie do „Naszej Myśli” mógłby stanowić platformę ściśle intelektualnego rozwoju alumnów. W nowym czasopiśmie planowano zamieszczać fragmenty ich prac dyplomowych jako zaczątek przyszłej działalności naukowej. Celem periodyku było również kształtowanie u alumnów swobody wypowiedzi pisemnej. Stąd też otrzymał on tytuł „Initium” (łac. wejście, początek). Ważnym kontekstem powołania pisma było ożywienie wywołane przez Sobór Watykański II, który w Dekrecie o formacji kapłańskiej Optatam totius zalecił, aby przyszli kapłani posiadali gruntowną wiedzę z dziedziny teologii, a także z zakresu innych nauk – tak by potrafili sprostać rozmaitym potrzebom.

Na płaszczyźnie lokalnej założenie „Initium” było odpowiedzią Kościoła na otwarcie w 1968 roku Uniwersytetu Śląskiego: studiujący w Krakowie klerycy równoważyli w pewien sposób brak wydziału teologii na katowickiej uczelni. Dalszej twórczości śląskiego duchowieństwa służyć zaś miał powołany rok wcześniej organ naukowy profesorów WŚSD, czyli „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”. Pierwszy numer „Initium” ukazał się w 1969 roku. Wykładowcy seminaryjni zostali zobowiązani do promowania biuletynu wśród swych podopiecznych. Mieli ich zachęcać do publikowania tekstów oraz służyć pomocą w jego redagowaniu. Bezpośrednim opiekunem czasopisma został ks. dr Stanisław Bista. Pierwszym redaktorem naczelnym był alumn Tadeusz Pietrzyk. W latach 1970–1972 i 1977–1980 „Initium” ukazywało się dwa razy do roku, natomiast w latach 1973–1976 tylko raz na rok. Przeciętny wolumin zawierał pięć artykułów oraz dwie lub trzy recenzje. Kończył się zaś obszernym działem informacyjnym, w którym redakcja zamieszczała sprawozdania z działalności kleryckich kół zainteresowań oraz z rozmaitych wydarzeń naukowych mających miejsce zarówno w seminarium, jak i poza nim, a nawet poza Krakowem. W trzech pierwszych numerach „Initium” prowadzony był cykl Z dziejów martyrologii duchowieństwa śląskiego w okresie II wojny światowej. Złożyły się nań trzy artykuły: Helmuta Moczygęby o ks. Janie Masze, Leonarda Bogackiego o alumnie Antonim Kawce oraz Antoniego Paszka o ks. Erwinie Dudzie. W kolejnych numerach przedstawiano inne wątki z historii Kościoła na Śląsku: stosunek hierarchii do kwestii robotniczej i narodowej, dzieje budownictwa sakralnego, biografie zasłużonych kapłanów, wreszcie historię samego Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego (z okazji 50 lat jego istnienia). Dominującym rysem „Initium” była jednak teologia praktyczna. Na łamach periodyku przedstawiano wyniki kleryckich ankiet duszpasterskich, m.in. o stosunku rodziców do wczesnej Komunii świętej dzieci. Pochylano się nad różnymi grupami społecznymi, szukając dróg dotarcia z Ewangelią do robotników, młodzieży, rodzin, a wreszcie do osób niewierzących. Impulsem do tych rozważań był nie tylko II Sobór Watykański, ale także I Synod Diecezji Katowickiej. Rokrocznie, począwszy od 1968 roku, pod koniec września odbywały się w śląskim seminarium sympozja naukowe - w dużej mierze poświęcone wskazywanym przez Synod rozmaitym odcinkom życia Kościoła. Kolejne numery „Initium” stanowiły wobec tego swoistą kronikę tych spotkań. Bardziej uzdolnieni alumni publikowali na łamach swego czasopisma artykuły naukowe z takich dziedzin teologii jak dogmatyka czy biblistyka. Na specjalną uwagę zasługuje zaś numer 2/1979, w całości składający się z kleryckich tłumaczeń tekstów obcojęzycznych.

W Katowicach (1980–2002)

Po przeprowadzce do Katowic „Initium” pozostało rocznikiem, z tym że jednostkę czasu stanowił rok akademicki. Czasopismo ukazywało się od roku 1980/1981 do roku 1990/1991, wyjątkowo dwa numery ujrzały światło dzienne w roku 1985/1986. W skład redakcji wchodzili zasadniczo dwaj alumni. Mogli oni przyjmować do druku wyłącznie teksty zaaprobowane przez któregoś z profesorów. Wolumin jako całość podlegał zatwierdzeniu ze strony władz seminaryjnych. Jak podaje Michał Kłakus: w latach 1991/1992, 1992/1993 nie ukazał się żaden numer biuletynu naukowego. Było to spowodowane brakiem zainteresowania ze strony alumnów tą formą działalności. Wznowienie „Initium” po tej dwuletniej przerwie wiązało się z działalnością Grzegorza Strzelczyka – przyszłego wykładowcy dogmatyki i sekretarza II Synodu Archidiecezji Katowickiej. Podwójną edycję na rok akademicki 1993/1994 przygotował on wspólnie z Dariuszem Grodoniem i Karolem Tomeckim. Tematyka numeru dotykała ekumenizmu (475. rocznica Reformacji) oraz bioetyki (25. rocznica encykliki Humanae vitae). Periodyk w dalszym ciągu – chociaż coraz rzadziej – dokumentował coroczne sympozja naukowe oraz publikował teksty wykładów inauguracyjnych; te bowiem po przenosinach do Katowic odbywały się w WŚSD aż do roku 2000. Wówczas to, w obliczu powołania Wydziału Teologicznego UŚ, zrezygnowano z organizacji tych wydarzeń.

Pod auspicjami Wydziału Teologicznego UŚ (2002–2010)

Od 2002 roku redagowaniem rocznika zajmowało się Koło Naukowe Teologów pod opieką ks. Jacka Kempy. Na łamach czasopisma publikowano artykuły naukowe, recenzje ukazujących się książek oraz sprawozdania z konferencji naukowych odbywających się na Wydziale Teologicznym, w tym także teksty wystąpień studentów i zapisy dyskusji. Nierzadko pojawiały się teksty uznanych teologów – zwłaszcza ks. Jerzego Szymika – a także przedruki z innych periodyków. Urozmaiceniem było ogłaszanie w „Initium” wybranych prac semestralnych oraz fragmentów prac dyplomowych studentów teologii. Wśród autorów pojawiali się jednak także studenci innych kierunków. Tę nową, bardziej interdyscyplinarną koncepcję pisma, ks. Jacek Kempa sformułował we wstępie do rocznika 2002: Wyraża ono nową sytuację studentów teologii, wynikającą z powstania Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego. Tym novum jest nie tylko poszerzenie grona studentów, lecz także wyraźnie odczuwane zaproszenie do spojrzenia na dziedzinę teologii w kontekście wielości współczesnych nauk. To zaś domaga się dwojakiej postawy: z jednej strony namysłu nad własną tożsamością, zaś z drugiej – gotowości do dialogu. W istocie, ostatnie numery „Initium” były już dalekie od tematyki wewnątrzkościelnej, ściśle duszpasterskiej. Kierowały się natomiast ku punktom stykowym teologii z innymi naukami. Na łamach czasopisma znalazło się miejsce dla filozofii, psychologii, nauk społecznych, literaturoznawstwa oraz esejów o charakterze metateologicznym. Dla przykładu, wydanie z roku 2006 poświęcono twórczości Tolkiena.

Czasopismo „Initium” – podobnie jak „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” – stanowiło odpowiedź diecezji katowickiej na zaczątki procesu przemiany Górnego Śląska z regionu ściśle robotniczego w region akademicki. Opatrznościowa idea założenia tego typu periodyku zaowocowała wśród miejscowego duchowieństwa rozkwitem kultury naukowej, która na przełomie wieków dała asumpt do powołania Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Śląskim.

W historii „Initium” opublikowano 379 artykułów i recenzji, nie licząc sprawozdań, edytoriali oraz materiałów poświęconych sprawom organizacyjnym. Autorem największej liczby prac był ks. prof. Jerzy Szymik. W latach 1993–2006 ogłosił on na łamach studenckiego czasopisma – już jako wykładowca i teolog – dziewięć swoich tekstów. Spośród alumnów największą liczbą publikacji w „Initium” pochwalić się mógł ks. Marek Spyra, który w latach 1983–1986 siedmiokrotnie dzielił się wynikami swych badań na polu patrologii. Sześć artykułów biuletyn otrzymał natomiast w latach 1993–1998 spod pióra Grzegorza Strzelczyka. Wśród publikujących warto wskazać także biskupów archidiecezji katowickiej. Abp Damian Zimoń na sympozjum o duszpasterstwie młodzieży w 1972 roku, jeszcze jako prezbiter, prezentował referat o nabożeństwach słowa Bożego. Bp Herbert Bednorz, ówczesny ordynariusz, w 1978 roku omawiał kult maryjny na przykładzie sanktuarium w Piekarach. Bp Czesław Domin w latach 1977–1979 poruszył z kolei w trzech wypowiedziach kwestie rodziny i misji. O znaczeniu encykliki Humanae vitae pisał zaś w roku 1993/1994 bp Gerard Bernacki. Wreszcie w roku akademickim 1994/1995 fragmentem swej pracy magisterskiej podzielił się z bracią klerycką bp Grzegorz Olszowski, podówczas jeszcze diakon. Należy postrzegać „Initium” jako istotny wymiar formacji seminaryjnej, w której sami alumni dojrzewali do godnego sprawowania hierarchicznych funkcji.

Bibliografia

Nowrot K., Aktywność kulturalna i naukowa alumnów Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w latach 1945–1980 [Mps], Katowice 2009. Wyższe Śląskie Seminarium Duchowne, red. J. Kupny, Katowice 2004.