Husyci
Czeska sekta religijna i narodowo-polityczna, założona w 1419 roku przez Jana Žižkę spośród zwolenników J. Husa. Pierwotnie byli zwani wiklefistami, a od 1420 roku husytami. Odłam bardziej radykalny otrzymał miano taborytów, przewodzili mu kolejno J. Żiżka i Prokop Wielki.
Husyci uznawali jedynie Pismo Święte jako źródło objawienia. Odrzucali kult obrazów, sakramenty, spowiedź, ostatnie namaszczenie, naukę o przeistoczeniu, o czyśćcu, o wstawiennictwie świętych, relikwie, pokutę i wszystkie święta kościelne z wyjątkiem niedzieli. Umiarkowane skrzydło husytów żądało udzielania komunii pod dwiema postaciami i wprowadzenia ścisłej dyscypliny kościelnej. Przewodził mu Jan z Rokycan - nazywano ich utrakwistami lub kalikstynami.
Husytyzm jako ruch zbrojny zaczął tworzyć się w Czechach ok. 1419 roku. Powodów jest wiele, ale do najważniejszych należą: uznanie za herezję nauki Jana Husa i spalenie go podczas Soboru w Konstancji, animozje między Czechami a ludźmi pochodzenia niemieckiego zamieszkującymi Królestwo Czeskie i wreszcie odrzucenie tzw. czterech artykułów praskich przez następcę Wacława IV, Zygmunta Luksemburczyka. Sobór w Bazylei w 1433 roku przyjął ich żądania i na mocy tzw. kompaktatów praskich, pozwolił powrócić na łono Kościoła katolickiego. Herezja husycka była ostatnim wielkim ruchem heterodoksyjnym w dziejach średniowiecznego chrześcijaństwa zachodniego.
W 1421 roku husyci wysłali poselstwo do króla polskiego Władysława Jagiełły. Zadaniem posłów było negocjować przyjęcie korony Królestwa Czeskiego, przez króla. Plany husytów nie zostały jednak wykonane, gdyż wysłannicy zostali zatrzymani przez Jana II Raciborskiego. Takie zachowanie księcia cechuje politykę jego i następców wobec reakcji husyckiej. Mimo, że najbliżsi sąsiedzi podpisywali porozumienia z husytami i czerpali z tego korzyści, książęta raciborscy niezmiennie wspierali koalicję antyhusycką, utworzoną przez Konrada, biskupa wrocławskiego. Po śmierci Jana II władzę wspólnie przejęli jego synowie Mikołaj V i Wacław III. Pierwszy z nich był księciem karniowsko-rybnickim, drugi raciborskim.
Wojska husyckie pojawiły się na Śląsku po raz pierwszy w 1425 roku. Celem wypraw husyckich był odwet na książętach śląskich za udział w krucjatach antyhusyckich. Działania te nie były zakrojone na szeroką skale. Głównie miały przygotować punkty strategiczne do ataku bardziej zorganizowanego. W okresie od marca do połowy maja 1427 roku husyci obsadzili południowe ziemie Śląska. Atak na Śląsk nastąpił wiosną 1428 roku. Ważną datą dla księstwa jest 13 marca 1428 roku. Wtedy to Bolko V Opolski, bezpośredni sąsiad księstwa Raciborskiego, podpisał układ, w myśl którego nastąpiła sekularyzacja dóbr kościelnych, a sam Bolko współdziałając z Prokopem Wielkim zaczął zdobywać nowe ziemie. Bolko V zdobył Kluczbork, ponadto część ziem przejętych przez husytów została mu oddana pod straż.
Najważniejsze uderzenie wojsk husyckich na Księstwo Raciborskie nastąpiło w roku 1430. Przez Czechy i Opawę na teren księstwa weszło dziesięć tysięcy piechoty oraz tysiąc dwieście konnych. Zniszczyli siedem wiosek, po czym ruszyli na Koźle, które spalili. Następnie przeszli Odrę i tam też przyłączyli się do nich: batalion księcia litewskiego Zygmunta Korybuta i książę ruski Fryderyk Ostrogski. Posiadając tak wzmocnione siły, ruszyli na Gliwice, które zdobyli 17 kwietnia 1430 roku. Część ludności Gliwic została wymordowana, a część wzięto do niewoli. Książę prowadził tu formalny dwór. Gliwice stały się też bazą wypadową dla dalszych działań husyckich. Stąd zniszczono i wypalono Toszek, Pyskowice, cysterski klasztor w Jemielnicy, klasztor Kartuzów w Lechnicy.
W 1431 roku książę Korybut opuścił Gliwice by wziąć udział w dyspucie religijnej w Krakowie. Sytuację tą postanowili wykorzystać: Konrad książę oleśnicki, jego bracia - biskup wrocławski Konrad i Konrad Krzyżak oraz Ślązak Bernard Roth. Za sprawą tego ostatniego, udało się miasto zdobyć 4 kwietnia 1431. Wielu husytów zabito, ok. stu poszło do niewoli, zaprowadzono ich do Koźla, a zamek został spalony. Kluczborka obsadzonego Ślązakami nie udało się odzyskać.
Wiosną 1433 roku ruszyła kolejna husycka ofensywa. Siedem tysięcy piechoty, siedmiuset konnych i trzysta wozów z Czech przekroczyło granicę Księstwa Raciborskiego w jego południowej części, którą następnie zniszczyli. Stąd ruszyli na Niemodlin, Nysę, przekroczyli Odrę, spalili Toszek, Pyskowice. Zdobyli Rybnik, po czym oddali go pod opiekę Bolkowi V Opolskiemu. Potem ruszyli w kierunku Żor, a następnie udali się do Pszczyny, gdzie doszło do walk husytów z Mikołajem. Wobec oporu Mikołaja V, wrócili na Węgry. Podczas przemarszu przez Śląsk spuszczono 300 stawów. Mikołaj V, po przegnaniu wojsk husyckich spod Pszczyny ruszył w kierunku Rybnika, gdzie 13 maja 1433 stoczono na wzgórzu miasta zwycięską bitwę z wojskami husyckimi. Po odbiciu Rybnika pokonał głównego sojusznika husytów, Bolka V Opolskiego w bitwie pod Trzebnicą. Książę odniósł również zwycięstwa odbierając: Bytom, Byczynę i Kluczborek.
Bibliografia
A. Weltzel, Historia Miasta Żory na Górnym Śląsku, Żory 1997; J. Mandziuk, Historia Kościoła Katolickiego na Śląsku, t. 1, cz. 3, W-wa 2005; F. Koneczny, Dzieje Śląska, W-wa 1999; Historia Śląska, red. Karola Maleczyńskiego, t. 1, cz. 2, Wrocław – Warszawa - Kraków 1961.