Hlond August

Z e-ncyklopedia

Hlond August (1881-1948), biskup katowicki, Prymas Polski

Hlond 1.jpg
portret Kard. Augusta Hlonda, w gmachu kurii
pomnik kard. A. Hlonda w Mysłowicach

Urodził się 5 lipca 1881 na pograniczu Brzęczkowic i Mysłowic. Od szóstego roku życia uczęszczał do szkoły ludowej w Brzezince. Jako chłopiec wraz ze starszym bratem Ignacym udali się do Turynu. W 1897 roku August złożył śluby zakonne w zgromadzeniu księży salezjanów. Podjął studia na Uniwersytecie Gregoriańskim, który ukończył doktoratem z filozofii w 1900 roku. Po powrocie do Polski, do święceń kapłańskich pełnił obowiązki wychowawcy i nauczyciela, dyrygenta chóru i sekretarza dyrektora zakładu salezjańskiego w Oświęcimiu. W 1905 roku otrzymał z rąk bpa A. Nowaka święcenia kapłańskie, a następnie objął stanowisko kapelana w zakładzie Lubomirskiego w Krakowie. Przeniesiony do Przemyśla, przez dwa lata pełnił funkcje dyrektora placówki salezjańskiej. Następnie w 1909 roku został przeniesiony do Wiednia, gdzie przez ponad dziesięć lat pełnił funkcje prowincjała nowo utworzonej prowincji obejmującej Austrię, Węgry i cześć Niemiec. 7 listopada 1922 w czasie audiencji papież Pius XI otrzymał nominację na administratora apostolskiego dla Górnego Śląska - górnośląskiej części diecezji wrocławskiej, która przypadła Polsce po plebiscycie.

28 października 1925 papież zatwierdził nową organizację terytorialną Kościoła w Polsce, a w niej jedną z nowo powołanych do życia diecezji była katowicka. Został jej pierwszym biskupem (nominacja 14 grudnia 1925) Ks. A. Hlond kierował Kościołem na Śląsku tylko cztery lata (od listopada 1922 roku do czerwca 1926 roku). 24 czerwca 1926 został mianowany przez Piusa XI arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim – prymasem Polski. W trakcie krótkich rządów w śląskim Kościele (1922-1926) położył podwaliny pod sprawnie funkcjonujący zarząd diecezją: kurię, kapitułę, sąd biskupi. Zadecydował o miejscu utworzeniu seminarium duchownego z siedzibą w Krakowie. Założył "Gościa Niedzielnego". W dziedzinie duszpasterstwa przyczynił się do stopniowej polonizacji duszpasterstwa przez utworzenie własnych central dla bractw i stowarzyszeń katolickich.

Po utworzeniu w końcu 1925 roku diecezji katowickiej mianowany, a 3 stycznia 1926 konsekrowany na biskupa. 24 czerwca 1926 mianowany arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim, prymasem przez papieża Piusa XI, a 20 czerwca 1927 kreowany kardynałem. Jako prymas wiele wysiłku włożył w organizację Akcji Katolickiej, z centralą w Poznaniu, powstałej w 1930 roku. Brał również udział w licznych międzynarodowych kongresach eucharystycznych oraz zorganizował w 1927 roku międzynarodowy kongres misyjny w Poznaniu. W 1932 roku wraz z ks. Ignacym Posadzym utworzył Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii Zagranicznej. Był reprezentantem poglądu, iż Kościół nie powinien opowiadać się za żadną opcją polityczną.

W 1939 roku opuścił wraz z rządem Polskę, udając się początkowo do Rumunii. 19 września 1939 przybył do Watykanu. Działał tu na rzecz sprawy polskiej poprzez przemówienia w watykańskim radiu, udzielając wywiadów prasie oraz wykorzystując swoje wpływy osobiste. W związku z przygotowaniami Włoch do wojny z Francją musiał opuścić Rzym. Od 9 czerwca 1940 do 6 kwietnia 1943 przebywał w Lourdes, gdzie informował przywódców Zachodu o sytuacji w okupowanej Polsce. Zmuszony przez rząd Vichy przeniósł się do opactwa w Hautecombe koło Aix-les-Bains. 3 lutego 1944 aresztowany przez gestapo i internowany w Paryżu, a potem kolejno w klasztorach w Bar-le-Duc i Wiedenbrück (w Westfalii). Po wyzwoleniu przez wojska amerykańskie udał się do Rzymu, skąd 20 lipca 1945 wrócił do Poznania.

Pierwszymi decyzjami, jakie podjął po powrocie do kraju, była reorganizacja Kościoła na Ziemiach Północnych i Zachodnich włączonych do Polski. 4 marca 1946 z jego inspiracji Papież Pius XII rozwiązał istniejącą od 1821 roku unię personalną metropolii poznańsko-gnieźnieńskiej i utworzył nową warszawsko-gnieźnieńską stawiając go na jej czele. Zmarł 22 października 1948 w Warszawie. Został pochowany w podziemiach Archikatedry św. Jana w Warszawie.

Bibliografia

M. M. Drozdowski, Etos obywatelski ks. kardynała Augusta Hlonda – bpa śląskiego i Prymasa Polski, STHSO 17 (1997), s. 121-137; J. Glemp, Słowo Prymasa Polski do wiernych w sprawie procesu kanonizacyjnego Sługi Bożego Augusta Kardynała Hlonda” [krótki rys historyczny działalności ks. A. Hlonda na Śląsku], WD 1992, nr 4, s.142-143; Cz. Głąbik, Kardynał August Hlond wobec idei słowiańskiej, [w:] Ksiądz Kardynał dr August Hlond Prymas Polski. Działalność i dzieła, Katowice 1998, s. 35-52; Grajewski, Wygnanie, s. 21, 33, 62, 188; B. Kołodziej, August Kardynał Hlond – Opiekun Emigracji Polskiej i Założyciel Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej, [w:] Prymas Polski August Kardynał Hlond, red. P. Wieczorek, Katowice 1992, s. 45-52; S. Kosiński, Kardynał August Hlond a sprawa brzeska, Studia Gnesnensia 9 (1990), s. 93-111; S. Kosiński, Kardynał August Hlond (1881-1948), prymas Polski, antologia tekstów, [w:] Sylwetki najwybitniejszych działaczy trzeźwościowych XIX i XX wieku oraz antologia ich pism, t. 2, red. P. Romaniuk, Warszawa 1996, s. 139-164; J. Konieczny, Pochodzenie oraz dzieciństwo Sługi Bożego kard. Augusta Hlonda, SSHT 33 (2000), s. 356-365; Korespondencja, s..; Ksiądz Kardynał dr August Hlond Prymas Polski. Działalność i dzieła, Katowice 1998; H. Małecki, Ks. Kardynał August Hlond (1881-1948). Prymas Polski i abp warszawski, Warszawskie Studia Teologiczne 10 (1998), s. 73-88; J. Mandziuk, Hlond August (hasło), Słownik biograficzny, s. 134-139; J. Mandziuk, Hlond August (hasło), SPTK, t. .., s. (tam bibliografia); Marek, Model życia, s. 18; W. Musialik, Orędownik pojednania – ks. August Hlond (1881-1948), wobec Polaków i Niemców, [w:] Śląsk w myśli politycznej i działalności Polaków i Niemców w XX wieku, red. D. Kisielewicz, L. Rubisz, Opole 2001, s. 63 74; Myszor, Historia diecezji, s. 40 i nn; Olszar, Duchowieństwo, s. 49 i nn; S. Wilk, Rys biograficzny kardynała Augusta Hlonda, [w:] Prymas Polski August Kardynał Hlond, red. P. Wieczorek, Katowice 1992, s. 9-22.

Cd: Lisiecki Arkadiusz | Powrót do spisu treści