Hermes Georg

Z e-ncyklopedia

Hermes Georg (1775-1831), teolog

Hermes Georg.jpg

Był synem chłopa; absolwent gimnazjum franciszkańskiego w Rheine. W latach 1792 - 1798 studiował teologię na uniwersytecie w Münster. W 1798 roku został nauczycielem w gimnazjum Paulinum in Münster. Święcenia kapłańskie przyjął w 1798 roku. W 1804 roku opublikował „Untersuchung über die innere Wahrheit des Christentums“. W 1807 roku został powołany na stanowisko profesora dogmatyki w Münster. Po zamknięciu uniwersytetu w Münster, w 1820 roku objął katedrę dogmatyki na uniwersytecie w Bonn. Od 1825 roku wchodził w skład kapituły kolońskiej. W 1819 roku ukazało się jego główne dzieło: „Philosophische Einleitung in die christkatholische Theologie“, a w 1829 roku: „Positive Einleitung in die christkatholische Theologie“. W latach 1834-1835 opublikował w trzech tomach „Christkatholische Dogmatik“.

W swoich pismach i rozważaniach opierał się na myśli takich filozofów jak Kant czy Fichte. Starał się naukę kościoła katolickiego pogodzić z nową filozofią i wymaganiami rozumu, prawdy religijne oprzeć na dowodach racjonalnych, nie uchybiając jednak prawdzie religijnej. Twierdził, iż akt wiary jest czysto ludzki, „podobny do wiary w twierdzenie Pitagorasa czy w śmierć Sokratesa”. Hermes sprowadził treści Objawienia do pojęć rozumowych. Jego poglądy przyczyniły się do ukształtowania tzw. hermezjanizmu. Ruch ten zgromadził rzeszę zwolenników i zaczął poważnie się rozwijać dopiero po śmierci Georga Hermesa 26 maja 1831.

W czasach działalności teologicznej Hermesa wzmacniający się w Niemczech katolicyzm zaniepokoił rządy protestanckich państw. Do pierwszego sporu na wielką skalę doszło w Prusach, które władały w tym czasie katolicką Nadrenią i katolickimi ziemiami polskimi, zabranymi podczas rozbiorów. Hermes głosił poglądy filozoficzne i teologiczne, które zaniepokoiły tradycyjnych katolików. Główny zarzut stawiany profesorowi bońskiego uniwersytetu dotyczył tego, iż nadawał rozumowi zbyt wysoką rangę w nauce wiary. Grupa przeciwników skupiła się wokół pisma "Katolik". Podczas gdy uczniowie Hermesa skupili się wokół założonego przez siebie pisma "Zeitschrift für Philosophie und Theologie", wychodzącego od 1832 roku, czyli po śmierci swojego mistrza. Spór pomiędzy zwolennikami a przeciwnikami poglądów Hermesa otarł się o Stolicę Apostolską. Kulminacją było opublikowanie z rękopisu Hermesa pierwszego tomu Dogmatyki. Ówczesny papież Grzegorz XVI wydał breve Dum Acerbissimas 26 września 1835, z surowym potępieniem pisma Georga Hermesa jako absurda et a doctrina Catholicae Ecclesiae aliena. Do błędów w jego nauce zaliczono naukę o łasce, grzechu pierworodnym, tradycji oraz założenia metodologiczne: pozytywne wątpienie w teologicznych badaniach i uznawanie rozumu za jedyną zasadę poznania nadprzyrodzonego. Na podstawie decyzji papieża tradycyjni katolicy domagali się usunięcia zwolenników Hermesa z katedr uniwersyteckich i seminaryjnych. Jednak zwolennicy Hermesa twierdzili, że nauka profesora z Bonn została potępiona, ponieważ była źle przedstawiona w Rzymie. Nowy arcybiskup koloński Klemens Droste zu Vischering zaostrzył spór. Poprzednik Spiegel był przychylny Hermesowi. Vischering wykorzystał papieskie breve do rozprawienia się z wydziałem teologicznym w Bonn, uznawanym za ostoję hermezjanizmu. Zażądał od bońskich profesorów przyjęcia papieskiej breve. Naruszył niezależność bońskiego uniwersytetu i nie udzielił zgody Kościoła na dalsze nauczanie Hermesa. Zbiegło się to w czasie tzw. kolońskiego sporu Kościoła katolickiego z państwem pruskim. Sprawa powróciła do Rzymu, gdzie ponownie potępiono hermezjanizm. W tym czasie część katolickiej elity skupiała się wokół innego teologa Antona Günthera (1783-1863), którego poglądy uważano za zbliżone do hermezjanizmu. Wokół niego gromadzili się hermezjańscy racjonaliści. Günter pochodził z Czech, kształcił się w Pradze. Starał się pogodzić wiarę i rozum. W jego nauce zaznaczył się także wpływ tzw. katolickiego romantyzmu. Zagorzały przeciwnik poglądów Antona Franz J. Clemens wydał godzącą w poglądy Günthera broszurę "Die spekulative Theologie A. Günter und die katolische Kirchenlehre". Rozpętała się polemika, która znowu sięgnęła Stolicy Apostolskiej. Kolejny papież Pius IX wydał w 1857 roku breve, w której jednak oznajmił że dzieła Güntera zostają zakazane lecz samemu autorowi nie odbiera się „czci ani należnych względów”. Spór toczył się dalej. Arcybiskup Geissel postarał się o nowe papieskie breve, które dokładniej określało stosunek Kościoła do poglądów Güntera. Nowemu rozporządzeniu podporządkowali się umiarkowani zwolennicy nowego poglądu, radykalni natomiast nie ustępowali, obawiając się z pewnością utraty swojego naukowego autorytetu. Spór miał toczyć się jeszcze długo.

Bibliografia

M. Banaszak, Historia Kościoła Katolickiego. Tom 3. Czasy nowożytne 1758-1914. Warszawa 1991, s. 181-182; R. Ludwig, Trudna droga kościołów do samodzielności. Wiek XIX, 1800-1899, [w:] Kronika chrześcijaństwa. Warszawa 1998, s. 348; G. de Bertier de Sauvigny, Kościół w okresie restauracji (1800-1845), [w:] Historia Kościoła, red. L.J. Rogier, R. Aubert, M. D. Knowles, Warszawa 1987, s. 265, pr. zalicz. Z. Pawlik