Hermes Georg

Georg Hermes (1775-1831), teolog

Niemiecki teolog rzymskokatolicki, żył w latach 1775-1831. Pełnił funkcję profesora teologii w Bonn. W swoich pismach i rozważaniach opierał się na takich filozofach jak Kant czy Fichte. starał się naukę kościoła katolickiego pogodzić z nową filozofią i wymaganiami rozumu, prawdy religijne oprzeć na dowodach racjonalnych, nie uchybiając jednak prawdzie religijnej. Twierdził, iż akt wiary jest czysto ludzki, „podobny do wiary w twierdzenie Pitagorasa czy w śmierć Sokratesa”. Hermes sprowadził treści Objawienia do pojęć rozumowych. Jego poglądy przyczyniły się do ukształtowania tzw. hermezjanizmu. Ruch ten zgromadził rzeszę zwolenników i zaczął poważnie się rozwijać dopiero po śmierci Georga Hermesa 26 maja 1931 roku.

W czasach działalności teologiczne Hermesa Georga wzmacniający się w Niemczech katolicyzm zaniepokoił rządy protestanckich państw. Do pierwszego sporu na wielką skalę doszło w Prusach, które władały w tym czasie katolicką Nadrenią i katolickimi ziemiami polskimi, zabranymi podczas rozbiorów. Hermes głosił poglądy filozoficzne i teologiczne, które zaniepokoiły tradycyjnych katolików. Główny zarzut stawiany profesorowi bońskiego uniwersytetu dotyczył tego, iż nadawał rozumowi zbyt wysokiej rangi w nauce wiary. Grupa przeciwników skupiła się wokół pisma Katolik. Podczas gdy uczniowie Hermesa skupili się wokół założonego przez siebie pisma Zeitschrift für Philosophie und Theologie, założonym w 1832 roku, w rok po śmierci swojego mistrza. Spór pomiędzy zwolennikami, a przeciwnikami poglądów Hermesa otarł się o Stolicę Apostolską. Kulminacją było opublikowanie z rękopisu Hermesa pierwszego tomu Dogmatyki. Ówczesny papież Grzegorz XVI wydał brewe Dum Acerbissimas 26 września 1835 roku, z surowym potępieniem pisma Georga Hermesa jako absurda et a doctrina Catholicae Ecclesiae aliena. Do błędów w jego nauce zaliczono naukę o łasce, grzechu pierworodnym, tradycji oraz założenia metodyczne: pozytywne wątpienie w teologicznych badaniach i uznawanie rozumu za jedyną zasadę poznania nadprzyrodzonego. Na podstawie decyzji papieża tradycyjni katolicy domagali się usunięcia zwolenników Hermesa z katedr uniwersyteckich i seminaryjnych. Ciekawi fakt, iż zwolennicy Georga twierdzili, że nauka profesora z Bonn została potępiona ponieważ była źle w Rzymie przedstawiona. Nowy arcybiskup koloński Klemens Droste zu Vischering zaostrzył spór. Poprzednik Spiegel był przychylny Hermesowi. Vischering wykorzystał papieską brewe do rozprawienia się z wydziałem teologicznym w Bonn, uznawanym z ostoje hermezjanizmu. Zażądał od bońskich profesorów przyjęcia papieskiej brewe. Naruszył niezależność bońskiego uniwersytetu i nie udzielił zgody Kościoła na dalsze nauczanie Hermesa. Zbiegło się to w czasie tzw. kolońskiego sporu Kościoła katolickiego z państwem pruskim. Sprawa znowu zawitała w Rzymie, gdzie ponownie potępiono hermezjanizm. W tym czasie część katolickiej elity skupiała się wokół innego teologa Antona Günthera (1783-1863), którego poglądy uważano za zbliżone do hermezjanizmu. Wokół niego gromadzili się hermezjańscy racjonaliści. Günter pochodził z Czech, kształcił się w Pradze. Starał się pogodzić wiarę i rozum. W jego nauce zaznaczył się także wpływ tzw. katolickiego romantyzmu. Zagorzały przeciwnik poglądów Antona Franz J. Clemens wydał godzącą w poglądy Günthera broszurę Die spekulative Theologie A. Günter und die katolische Kirchenlehre. Rozpętała się polemika, która znowu sięgnęła Stolicy Apostolskiej. Kolejny papież Pius IX wydał w 1857 roku brewe, w której jednak oznajmił że dzieła Güntera zostają zakazane lecz samemu autorowi nie odbiera się „czci ani należnych względów”. Spór toczył się dalej. Arcybiskup Geissel postarał się o nowe papieskie brewe, które dokładniej określało stosunek Kościoła do poglądów Güntera. Nowemu rozporządzeniu podporządkowali się umiarkowani zwolennicy nowego poglądu, radykalni natomiast nie ustępowali, obawiając się z pewnością utraty swojego naukowego autorytetu. Spór miał toczyć się jeszcze długo.

Bibliografia

M. Banaszak, Historia Kościoła Katolickiego. Tom 3. Czasy nowożytne 1758-1914. Warszawa 1991, s. 181-182; R. Ludwig, Trudna droga kościołów do samodzielności. Wiek XIX, 1800-1899, w: Kronika chrześcijaństwa. Warszawa 1998, s. 348; G. de Bertier de Sauvigny, Kościół w okresie restauracji (1800-1845), w: Historia Kościoła, red. L.J. Rogier, R. Aubert, M. D. Knowles, Warszawa 1987, s. 265. Pr. zalicz. Z. Pawlik [{Noty biograficzne}}