Grzondziel Rafał

Grzondziel (Grządziel) Rafał OFM (1912-1998), imię zakonne Ignacy, kapelan WP

Urodził się w 1912 roku w Panewnikach. Był synem chałupnika i robotnika kopalnianego Walentego oraz Anastazji z d. Badura. 31 lipca 1929 wstąpił do zakonu franciszkańskiego w Prowincji Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (od 1932 r. - Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny). Święcenia kapłańskie przyjął 28 czerwca 1936 z rąk bpa Stanisława Adamskiego. Przybrał imię zakonne Ignacy. W roku akademickim 1938/1939 studiował literaturę polską na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

W czasie kampanii wrześniowej pełnił funkcję kapelana generalnego Szpitala Wojennego w Zbarażu. Gdy 17 września 1939 do Polski wkroczyła Armia Czerwona, ks. Grzondziel dostał się do niewoli sowieckiej. Udało mu się jednak zbiec i powrócić na Śląsk. Został wikarym w Klimzowcu. W związku z aresztowaniem jego starszego brata, on też był poszukiwany przez gestapo. Udało mu się uciec do Wiednia, a stamtąd przez Węgry przedarł się do Grecji, gdzie został kapelanem Poselstwa RP w Atenach. W 1940 roku wraz z 600 innymi ochotnikami został przetransportowany do Libanu, a następnie do Syrii. Został przydzielony do Kwatery Głównej Wojska Polskiego na Wschodzie. Służył w Brygadzie Karpackiej w stopniu kapitana. Pełnił również obowiązki szefa duszpasterstwa i kanclerza Kurii Polowej na Wschodzie.

W Jerozolimie wydał książeczkę wojskową pt. Panie pozostań z nami. W grudniu 1943 roku wraz z II Korpusem Polskim został przetransportowany do Włoch. Brał udział we wszystkich działaniach zbrojnych II Korpusu, czyli od zdobycia Tarentu, poprzez Monte Cassino, kończąc na zdobyciu Bolonii - ostatniej ważnej twierdzy niemieckiej we Włoszech.

Po zakończeniu wojny, awansowany do rangi majora, w 1946 roku pełnił funkcję kapelana wojsk sprzymierzonych w Rzymie. Następnie wraz z innymi żołnierzami II Korpusu został przeniesiony do Anglii. Organizował tam szkoły dla byłych żołnierzy oraz parafie zgodnie z zasadami prawa brytyjskiego. W latach 1947-1948 studiował psychologię na uniwersytecie w Oksfordzie. W 1949 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie kontynuował studia na uniwersytetach w Cleveland i Illinois. W Cleveland został proboszczem parafii św. Antoniego.

We wrześniu 1952 roku przybył na stałe do Kanady. Trzy lata później zdobył bakalaureat z prawa kanonicznego na uniwersytecie w Ottawie. Większość swojego życia i pracy duszpasterskiej związał z regionem w prowincji Ontario, który jest uważany za kolebkę polskiego osadnictwa w Kanadzie. W XIX w. osiedliła się tam grupka Polaków pochodząca z Kaszub. W okolicach miasteczka Barry's Bay Grzondziel założył Ośrodek Młodzieżowy Rekreacji i Sportów „Kaszuby", a wkrótce potem wybudował kaplicę i „Katedrę wśród Sosen". Formował organizację polskich weteranów z I wojny światowej walczących w Błękitnej Armii Józefa Hallera. Wprowadził elektryfikację i telefonizację okolicy oraz zorganizował urząd pocztowy, którego został pierwszym poczmistrzem. Dzięki jego zaangażowaniu Urząd Nazw Geograficznych Kanady zatwierdził nazwę „Kaszuby" dla regionu w prowincji Ontario.

W 1965 roku udał się w podróż po Europie. Odwiedził Polskę, Anglię oraz Włochy. Brał udział w Soborze Watykańskim II. W 1967 roku powrócił do Kanady. Został księdzem diecezjalnym i przez pewien czas przebywał w Sarni, (Ontario). Był również proboszczem Misji Polskiej Świętego Krzyża w Woodstock (Ontario). Zbudował kościół, w którym kardynał Karol Wojtyła poświęcił specjalny krzyż. W wieku 70 lat przeszedł na emeryturę i powrócił do kanadyjskich Kaszub. W 1992 roku wraz z innymi weteranami 11 Korpusu przyjechał do Polski. Wraz z kolegami odebrał wszystkie honory, które zostały odebrane polskim żołnierzom walczącym na zachodzie w czasie II wojny światowej. Brał udział w ceremonii 50. rocznicy bitwy pod Monte Cassino. Zmarł w swoim domu w kanadyjskich Kaszubach 22 grudnia 1998. Pochowany został w kanadyjskiej miejscowości Wilno.

Rok po jego śmierci na Kaszubach odsłonięty został pomnik upamiętniający jego dokonania. Został odznaczony kilkoma medalami, w tym Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Monte Cassino. Był honorowym obywatelem miasta Bolonii oraz otrzymał tytuł doktora honoris causa tamtejszego uniwersytetu.

Bibliografia

K. Kartasiński, Cudzych chwalicie, swoich nie znacie: ks. Rafał Grzondziel, Głos Św. Ludwika Miesięcznik parafii św. Ludwika w Katowicach Panewnikach 11(128) 2013, s. 15-18; Judycki, Polscy duchowni w świecie, s. 124.