Gorzkie Żale

wiążą się z Bractwem św. Rocha, które działającym przy kościele św. Krzyża w Warszawie. Pierwszy raz zostały zaśpiewane w tym kościele w 1698 roku. Duże zasługi w propagowaniu nabożeństw mają misjonarze św. Wincentego a’ Paulo dzięki misjom ludowym i kierowaniu znaczną częścią seminariów duchownych (do połowy XIX wieku). Gorzkie Żale szybko rozpowszechniły się po całej Polsce.

Na nabożeństwo Gorzkich Żali składają się grupy pieśni postnych (gorzkie, żałosne) śpiewane w kolejne niedziele Wielkiego Postu. Nawiązują w swej formie do dawnej jutrzni brewiarzowej. Rozpoczynają się tzw. Pobudką. Następnie jest hymn o Męce Pańskiej i lamentacje odpowiadające trzem psalmom w jutrzni, które wyrażają ból duszy z powodu męki Zbawiciela i rozmowę duszy z Matką Bolesną. Antyfona "Któryś za nas cierpiał rany" jest śpiewem kończącym Gorzkie Żale. W łączności z tym nabożeństwem głosi się kazania o Męce Pańskiej, czyli kazania pasyjne.

Pierwsze informacje o odprawianiu Gorzkich Żali na Górnym Śląsku pochodzą z połowy XIX wieku (Piekary Śląskie).

Bibliografia

M. Chorzępa, Gorzkie Żale, ich geneza i rozwój historyczny, NPrz 12 (1960), s. 243; J. Myszor, Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821-1914, Katowice 1991, s. 113.