Gmina żydowska w Bytomiu

Z e-ncyklopedia
Wersja z dnia 12:16, 1 kwi 2014 autorstwa Jemy (dyskusja | edycje) (dr)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)

Brak konkretnej daty założenia samodzielnej gminy wyznaniowej w Bytomiu. Jedne źródła podają, że w 1770 roku gmina już formalnie działała , inne natomiast, że została utworzona w latach 1770-1780. Kolejne źródło podaje, że gmina została ukonstytuowana około 1790, co być może związane jest z powołaniem przez gminę rabina – Mosesa Israela Freunda. Zazwyczaj przyjmuje się, że w przypadku braku konkretnej daty założenia gminy, przyjmuje się datę założenia kirkutu.

Cmentarz

Karol Józef Henckel von Donnersmarck podarował Izraelowi Böhmowi południowo-zachodnią część wałów miejskich na założenie cmentarza żydowskiego. Znajdował się on w kwartale między dzisiejszą ul. Piastów Bytomskich a ul. Józefczaka. Pojawiają się jednak wątpliwości, co do roku jego założenia. Jedne źródła podają, że nastąpiło to w 1732 roku, inne że w 1720 roku. Pierwotnie cmentarz zajmował 1750 m2 powierzchni. Z racji szybkiego wzrostu liczby Żydów na terenie miasta, cmentarz został zapełniony. Gmina zakupiła w 1810 roku dalszy odcinek wałów miejskich i otoczyła powiększony teren kamiennym murem.

Zarząd

W chwili powstania kirkutu wyznawcy judaizmu utworzyli zarząd, który sprawował pieczę nad obrzędami pogrzebowymi, zarządzał obiektem i funduszami. Najprawdopodobniej na terenie cmentarza znajdowało się biuro zarządu gminy. W późniejszych latach, kiedy została wybudowana synagoga, to sale posiedzeń znajdowały się w pomieszczeniach tuż za nią. Zarząd miał się spotykać niejako na zapleczu synagogi, w miejscu gdzie znajdowała się również ubojnia drobiu i łaźnia. W 1876 roku na czele zarządu stał dr Rosenthal oraz pierwszy kantor – Birnbaum, drugi kantor – Natanson i sekretarz – Schmey. W skład gminy wchodziło też zgromadzenie reprezentantów liczące 15 osób 30.

Tereny, które należały do gminy często utożsamiane są z okręgiem synagogalnym. Do Bytomia oprócz samego miasta należały: wieś Bobrek, grunta szpitala św. Ducha, przed bramą Krakowską, Kamień, Miechowice, Orzegów, Piekary, Wzgórze św. Małgorzaty (Młyn Pełki), Rozbark, Szombierki, Szarlej, Rokitnica, Godula, Czarny Las, Józefka. Wcześniej do gminy należały: Mikulczyce, Dąbrowa Miejska, Królewska Huta (obecnie Chorzów), Zabrze, Zaborze

Bytomska gmina posiadała swój statut. W nim znajdowały się wytyczne dotyczące wyboru władz gminy, wzajemne prawa i obowiązki zarówno władz jak i członków gminy oraz regulował formy samorządu wewnątrz gminy. Statut został on podpisany przez 23 członków zarządu w 1854 roku. Został on zatwierdzony przez władze rejencji opolskiej. Na zjeździe gminy w Gliwicach w 1888 roku gmina bytomska wraz z zabrzańską, gliwicką, pyskowicką, toszecką stworzyły Związek Gmin Żydowskich Rejencji Opolskiej. Celem zrzeszonych gmin była pomoc charytatywna, która przejawiała się m.in. budową i wspieraniem domów dziecka i szpitali.

Bibliografia

Agnieszka Wierzbicka, Historia Żydów w Bytomiu od XVIII do 1945 roku, Katowice 2012, pr mgr, mps w Bibliotece WTL UŚ.