Tekst źródłowy strony Gajda Robert

== Gajda Robert (1890-1952), kompozytor i muzykolog ==
Urodził się 28 maja 1890 w Lipinach w rodzinie Józefa, kościelnego, i Petroneli z d. Matulla. Po ukończeniu szkoły ludowej uczył się w gimnazjum w Nysie (1902-1908), a następnie w zakładzie naukowym [[Werbiści|werbistów]] w Mödling k. Wiednia. W latach 1910-1914 odbywał studia teologiczne i edukację muzyczną w Pradze. Tam też przyjął święcenia kapłańskie 12 lipca 1914. 

Po święceniach został skierowany jako wikariusz do pracy duszpasterskiej w parafiach diecezji praskiej: w Asch (obecnie Aš) i w Charbielinie, a następnie w Ludwigsdorf (Ludwikowice  Kłodzkie), Altwilmsdorf ([[Sanktuarium maryjne w Starym Wielisławiu|Stary Wielisław]]) i w Mittelwalde (Międzylesie). Równolegle odbywał studia muzyczne w Państwowym Konserwatorium we Wrocławiu, które ukończył w 1922 roku. Na swoją prośbę został inkardynowany do [[Administracja Apostolska dla Śląska Górnego|Administracji Apostolskiej Śląska Polskiego]] i z dniem 1 kwietnia 1924 kontynuował pracę duszpasterską jako wikariusz [[Parafia św. Jadwigi Śląskiej w Chorzowie|parafii św. Jadwigi w Królewskiej Hucie]], a potem [[Parafia św. Mikołaja w Lublińcu|parafii św. Mikołaja w Lublińcu]] (od kwietnia 1925 roku - 26 lipca 1926). 

Od 1926 roku mianowano go katechetą w Miejskim Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym w Katowicach. Natomiast od 10 grudnia 1929 ustanowiony został katechetą przy Miejskim Gimnazjum Męskim im. Mikołaja Kopernika w Katowicach. W tym też czasie odbywał krótkie wyjazdy zagraniczne, celem pogłębienia studiów z chorału gregoriańskiego (Rzym, Klosterneuburg, St. Gallen). 27 lipca 1931 ks. R. Gajda został proboszczem w [[Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Wełnowcu|parafii Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Wełnowcu]]. Tam przeżył lata okupacji, wstawiając się m.in. do władz w sprawie uwięzionego [[Szramek Emil|ks. Emila Szramka]]. 

Po wojnie został fałszywie oskarżony o współpracę z okupantem. 20 marca 1945 aresztowany przez milicję pod zarzutem posiadania stacji radiowej i ukrywania członków partii hitlerowskiej. Osadzono go w więzieniu w Mysłowicach, a następnie w obozie karnym Sosnowcu – Radosze. Parafianie i kuria katowicka interweniowały w sprawie jego uwolnienia, tym bardziej, że stawiane mu zarzuty okazały się bezpodstawne i zweryfikowane przez milicję. Pobyt w obozie okupił ciężką chorobą. W wyniku wszystkich interwencji kurii ks. R. Gajda został zwolniony i przez jakiś czas leczył się w szpitalach: w Wełnowcu i w [[Szpital Sióstr Elżbietanek w Katowicach|katowickim szpitalu sióstr elżbietanek]]. 

21 sierpnia 1946 bp mianował go wikariuszem lokalnym w [[Parafia św. Mikołaja w Borowej Wsi|Borowej Wsi]]. W 1947 roku uległ paraliżowi, jednak udało mu się jeszcze częściowo odzyskać zdrowie. Zmarł 20 kwietnia 1952 na chorobę nowotworową i został pochowany obok kościoła w Borowej Wsi.

Ks. Gajda prowadził aktywną i wszechstronną działalność w pielęgnowaniu muzyki kościelnej. Współpracował z zespołami śpiewaczymi. Zainspirował działalność [[Związek Polskich Chórów Kościelnych na Górnym Śląsku|Związku Polskich Chórów Kościelnych]], założonego 12 sierpnia 1928 i był później (od 1935 roku) jego prezesem. W latach 1937-1938 redagował czasopismo ''Wiadomości Związku Polskich Chórów Kościelnych Diecezji Katowickiej''. W utworzonej w 1925 roku [[Komisja do Spraw Muzyki Sakralnej|Diecezjalnej Komisji do Spraw Muzyki Kościelnej]], pełnił m.in. funkcję rzeczoznawcy organowego. Był jednym z wykładowców w Szkole Muzyki Kościelnej św. Grzegorza w Katowicach. Uczył w niej chorału gregoriańskiego, harmonii, kontrapunktu, liturgiki, organoznawstwa i dzwonoznawstwa. Po likwidacji szkoły współpracował z S. M. Stoińskim, dyrektorem Instytutu Muzycznego w Katowicach, gdzie utworzono Oddział Organistowski. Dla celów dydaktycznych ks. Gajda opublikował cztery podręczniki: ''Nauka Harmonji. Podręcznik dla szkół organistowskich'' (Katowice 1931), ''Organy, ich historia, budowa i pielęgnacja'' (Katowice 1934), ''Mały podręcznik do nauki chorału gregoriańskiego w szkołach organistowskich, seminariach i chórach kościelnych'' (Katowice 1938), ''Estetyka muzyki kościelnej i kompozycja chórowa'' (publikacja niezachowana). Skomponował wiele utworów, wśród których wyróżniają się: części mszalne, msza łacińska Regina Pacis, oratorium [[Św. Jan Chrzciciel|Jan Chrzciciel]], hymny, m.in. Hymn papieski, Ecce Sacerdos, fuga Salvum fac, utwory organowe: 12 Compositiones contrapunctales. Opracował akompaniament organowy do pieśni: Chorał do książki diecezjalnej Skarbiec modlitw i pieśni, cz. 1 (Katowice [1939]). Kolejne dwa zbiory, pewne fragmenty całości wydano w latach powojennych. Skomponował też kilka utworów świeckich, m.in. pieśni do tekstów [[Damrot Konstanty|ks. Konstantego Damrota]]. W uznaniu zasług został odznaczony papieskim orderem ''Pro Ecclesia et Pontifice''.

== Bibliografia ==
AAKat, Akta personalne ks. Roberta Gajdy; Schematyzm (1924-1947); Nekrolog, GN 1952, nr 24, s. 139; K. Kmak, Działalność organoznawcza, dydaktyczna i kompozytorska ks. Roberta Gajdy (1890-1952), Lublin 2004, mps; T. Kozubek-Czarnecka, Moje wspomnienia o śp. Robercie Gajdzie, WA 2001, nr 3, s. 194-196; Muzyka Liturgiczna w Kościele Katowickim 1925-2005, Katowice 2005, s. 121-140; Myszor, Historia diecezji, s. 86, 236, 237; Olszar, Duchowieństwo katowickie, s. 374, 587, 588; A. Reginek, Ks. Robert Gajda, kapłan i kompozytor z Lipin, „Rocznik Świętochłowicki”, t. 6, red. Z. Kapała, Świętochłowice 2004, s. 53-61; Represje wobec duchowieństwa, s. 29, 121-123; A. Steuer, Gajda Robert (hasło), [w:] Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, s. 73-74; WD 1926, nr 12, s. 76; 1928, nr 3, s. 22; 1930, nr 2, s. 48; 1931, nr 6-7, s. 90; 1931, nr 8-9; s. 100; Krzyżanowski, Kościół katolicki wobec mniejszości niemieckiej, s. 124; Macała, Duszpasterstwo a narodowość wiernych, s. 127; Z. Janeczek, Siemianowicki słownik biograficzny, Katowice 1996, s. 55; J. Dziwoki, Gajda Robert (hasło), [w:] Leksykon duchowieństwa represjonowanego, t. 1, s. 59-61; J. Mandziuk, Gajda [Gayda, Gaida]) (1890-1952), SPTK, t. 5, Warszawa 1983, s. 419-420; WD 1953, nr 3-4, s. 44.

{{Noty biograficzne}}
[[Kategoria:Biografie - G]]
[[Kategoria:Kompozytorzy]]
[[Kategoria:Muzyka]]
[[Kategoria:Represjonowani]]