Gajda Jan

Z e-ncyklopedia
Wersja z dnia 19:50, 25 lis 2017 autorstwa Mira (dyskusja | edycje) (uzupełnienie - kategoria)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)

Gajda Jan (1879-1947), proboszcz parafii św. Jadwigi w Chorzowie

Gajda Jan.jpg

Urodził się 3 sierpnia 1879 w Warmątowicach. Święcenia kapłańskie przyjął 21 czerwca 1904. 20 kwietnia 1906 otrzymał dekret na wikariusza w parafii św. Jadwigi w Królewskiej Hucie. Od 11 lipca 1912 był proboszczem w Staniszczach Wielkich w powiecie strzeleckim. Ks. Gajda sprowadził do parafii w Staniszczach Służebniczki NMP z Leśnicy Śląskiej.

Oprócz obowiązków proboszczowskich był także zaangażowany w działalność na rzecz polskości Śląska. Spotkały go za to szykany. Po plebiscycie górnośląskim musiał opuścić 13 grudnia 1921 swoją parafię, która pozostała w granicach Niemiec. W nowych realiach państwowych ponownie zaczął pracować w parafii św. Jadwigi w Królewskiej Hucie zastępując na urzędzie proboszcza ks. Franciszka Tyllę. Objął parafię 17 lipca 1922. Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych w parafii aktywnie działało ok. dwudziestu stowarzyszeń i bractw, a 18 stycznia 1937 erygował parafialną Akcję Katolicką. Obok polskiego oddziału Akcji Katolickiej na terenie parafii św. Jadwigi działał Katolischer Jungmannerverein. Od listopada 1937 ukazywały się „Wiadomości Parafialne”, których ostatni numer wyszedł jeszcze we wrześniu 1939 roku. W latach 1923-1926 był jednym z kapelanów więziennych w Królewskiej Hucie. Z uwagi na panujące bezrobocie i nędzę niektórych parafian ks. Gajda organizował dla nich pomoc w postaci kuchni ludowej oraz apelował do zamożniejszych parafian o wsparcie ubogich.

Jako proboszcz zaznaczył się także jako budowniczy i człowiek dbający o wystrój obiektów należących do parafii. W latach 1925-1929 odnowił organy, w 1926 roku rozszerzył powierzchnie cmentarza, uporządkował go oraz zamontował dwie nowe bramy wejściowa, w 1928 roku odmalował kościół, wprawił nowe witraże, wybrukował plac kościelny. Na początku lat trzydziestych postanowiono wybudować nowy kościół, którego bryłę zaprojektowano bardzo oszczędnie z uwagi na panujący kryzys gospodarczy. Podczas uroczystości poświęcenia kamienia węgielnego, 28 czerwca 1931, nadano ks. Gajdzie tytuł radcy duchownego. 9 września 1934 bp S. Adamski poświęcił nowy kościół pw. św. Antoniego. Jego pierwszym administratorem został ks. Stanisław Maśliński (od 1 października 1935). Po podziale dekanatu królewsko-huckiego w 1932 roku ks. Gajda został jego wicedziekanem, a już wcześniej, od 1926-1939, zasiadał w gronie proboszczów - konsultorów przy Kurii Biskupiej. Należał do Związku Misyjnego Duchowieństwa diecezji katowickiej, którego został dożywotnim członkiem w 1930 roku.

Wybuch II wojny światowej zastał go w Bułgarii podczas urlopu. Po powrocie stawił się na gestapo 21 października 1939, skąd po przesłuchaniu został osadzony w tzw. bunkrze, czyli w piwnicach dawnego Urzędu Skarbowego. Następnie został przewieziony do obozu przejściowego w Skrochowicach k. Opawy. Został zwolniony pod koniec listopada 1939 w bardzo złym stanie zdrowia. Po powrocie znajdował się pod ciągłą obserwacją i nawet w szpitalu, w którym przebywał od kwietnia – października 1942 roku, pilnowała go uzbrojona straż. Od grudnia 1942 roku do grudnia 1944 roku ukrywał się w Szklarskiej Porębie. Po zakończeniu wojny został radnym Chorzowa. Ponownie zasiadał w gronie proboszczów konsultorów i był nadal radcą duchownym. Obok tych funkcji został mianowany dziekanem dekanatu chorzowskiego, a także sędzią prosynodalnym w Sądzie Biskupim. W 1947 roku został kanonikiem honorowym Kapituły Katedralnej w Katowicach. Pod nieobecność ks. J. Brandysa bp Adamski mianował go komisarycznym prezesem Kuratorium „Katolickiego Zakładu św. Jadwigi w Królewskiej Hucie proboszcza Edwarda Delocha” (1945), a w następnym roku delegatem biskupim dla spraw „Caritas” na terenie Chorzowskiego Okręgu Związku „Caritas”. Zmarł w Chorzowie 25 lipca 1947.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne Jana Gajdy; Schematismus 1907-1912; Schematyzm 1924-1947; WD 1947, poz. 43, s. 65; Tamże; poz. 80, s. 117; J. Kurek, Z dziejów Kościoła i parafii św. Jadwigi w Chorzowie, Chorzów 1999, s. 8, 10, 11; Gwóźdź, Udział duchowieństwa, s. 201; Olszar, Duchowieństwo, s. 74 i nn; Martyrologium, s. 174-175.