Franciszkanie

Z e-ncyklopedia

Zakon Braci Mniejszych (Franciszkanie)

łac. Ordo Fratrum Minorum, OFM.

św. Franciszek, Asyż
spotkanie z św. Dominikiem, mal. Fra Angelico
klasztor franciszkanów w Asyżu
widok na Asyż
Franciszkanie w Panewnikach

Zakon założył św. Franciszek z Asyżu. W epoce, w której roiło się od ruchów kontestacyjnych, stworzył on podwaliny pod odnowę religijną polegającą na świadectwie życia. Jego sposób życia rychło zainspirował wielu młodych chrześcijan ze wszystkich warstw społecznych. Pierwszych dwunastu braci Franciszek nazwał po prostu "pokutnikami z Asyżu". W latach 1209-1210 była ich zaledwie garstka. W tym czasie (1210) Franciszek udał się do Rzymu, aby uzyskać aprobatę dla sposobu życia jego braterstwa i uzyskał ją w formie ustnego potwierdzenia od papieża Innocentego III. W 1221 roku obliczono, że na kapitułę przybyło już ok. 5 tysięcy braci franciszkanów z całej Europy. W 1223 roku Franciszek ułożył ostateczną wersję Reguły dla zakonników, którą zatwierdzili bracia na kapitule generalnej, a później 29 listopada 1223 sam papież Honoriusz III bullą Solet annuere. Dość szybko Zakon zapuścił korzenie w różnych krajach europejskich i w Ziemi Świętej, utwierdził się, dotykając niejednokrotnie szczytów heroicznego ubóstwa.

W pierwszym okresie po śmierci Franciszka (1226) powstał głęboki podział w Zakonie między tymi, którzy byli najbliżsi Ojcu i Założycielowi, zachowując dużą dozę pierwotnego entuzjazmu i zapału, a tymi, którzy stanowili już większość Zakonu, odpowiadających na mocno odczuwane potrzeby Kościoła świętego. Tym, który uporządkował ten rozdźwięk był minister generalny św. Bonawentura z Bagnoreggio (1217 lub 1218-1274), którego nie bez racji historia określa mianem drugiego założyciela Zakonu. On to w 1260 roku zredagował konstytucję zakonną.

Na uwagę zasługuje rozwijający się u schyłku XIII wieku w łonie Zakonu, liczącego już przeszło 30 tysięcy franciszkanów, ruch tzw. spirytuałów. Wielu z nich w późniejszym czasie stworzyło pierwszą linię tzw. obserwancji. Istniała ona w łonie wspólnoty konwentualnej przez stulecia, a św. Bernardyn ze Sieny, wikariusz generalny Zakonu (1438-1453), wyniósł ją na szczyt prestiżu i skuteczności działań apostolskich.

Wtedy to nastąpił jakby "zamach stanu". Papież Leon X zwołał w Rzymie na Zielone Świątki 1517 roku kapitułę wszystkich franciszkanów, zarówno tych, którzy stanowili wspólnotę zakonu (konwentualnych), dzierżących przywództwo nad obserwantami, jak i tych ostatnich. Przy zaskoczeniu wszystkich obserwanci otrzymali tytuł Braci Mniejszych Regularnej Obserwy i odebrali pieczęć Zakonu. W ten sposób decyzja papieża Leona X rozbiła Zakon na dwa autonomiczne ugrupowania: konwentualnych i obserwantów, bowiem do 1517 roku ruch franciszkański miał jednego generała, zawsze wybieranego spośród konwentualnych, a od tego momentu było dwóch generałów dla braci konwentualnych i obserwantów.

Niespokojni obserwanci nadal się rozszczepiali, tworząc nowe odłamy. Roiło się więc w rodzinie franciszkańskiej od reformatów, alkantarystów, rekolektów i braci tzw. "małej reformy". Ten stan trwał aż do rzeczywistej fuzji i strukturalnej redukcji, którą przeprowadził papież Pius XII w latach 1940-1949.

Wśród tych reform odnajdziemy również odłam Mateusza z Bascio, który zapoczątkował tzw. kapucynów. Zanim otrzymali oni w 1528 roku od papieża Klemensa VII formalne zezwolenie na ukonstytuowanie się w autonomiczną rodzinę franciszkańską, schronili się pod skrzydła franciszkanów konwentualnych, co zapewne było znakiem, że św. Franciszek zawsze starał się łączyć wszystkich swoich duchowych synów.

Podział na powyższe trzy rodziny pozostał po dzień dzisiejszy i odnajdujemy go w Zakonie Braci Mniejszych, Zakonie Braci Mniejszych Konwentualnych oraz w Zakonie Braci Mniejszych Kapucynów.

Franciszkanie w Polsce

Klasztory franciszkańskie na terenie archidiecezji katowickiej

Trzeci Zakon Franciszkański

Bibliografia

Ch. Kurek, Działalność zakonów i zgromadzeń zakonnych na terenie diecezji katowickiej w latach 1925-1973, NPrz. 44 (1975), s. 188-195.