Duszniki-Zdrój
Duszniki-Zdrój
Duszniki Zdrój (Bad Reinerz (niem.), Dušniky (czes.)). Miasto i uzdrowisko (ok. 5 tys. mieszkańców), położone na Ziemi Kłodzkiej nad Bystrzycą Dusznicką, pomiędzy Górami Stołowymi na północy, Wzgórzami Lewińskimi na zachodzie i Górami Bystrzyckimi na południu na wysokości 588 m n.p.m. Osada o nazwie Duszniki przypuszczalnie została założona przez niejakiego Reinharda (stąd niemiecka nazwa miasta – Bad Reinerz) najprawdopodobniej w XIII wieku. Zapewne na początku XIV wieku uzyskała prawa miejskie, a na rozwój miasta wpłynęło bliskie położenie szlaku handlowego wiodącego z Czech na Śląsk, z którego czerpało dochody. W okresie wojen husyckich miasto pozbawione obwarowań zostało zniszczone przez husytów, którzy bazą wypadową uczynili pobliski Zamek Homole. W XVI i na początku XVII wieku miasto przeżywało intensywny rozwój (m.in. tkactwo, handel płótnem, papiernictwo). Wówczas powstał także młyn papierniczy. W 1584 roku zbudowano ratusz miejski, a dziesięć lat później rada miejska wykupiła Zamek Homole z okolicznymi dobrami. Rozwój miasta przerwał wybuch wojny trzydziestoletniej. Przemarsze wojsk, kontrybucje i zarazy spowodowały wyludnienie i ruinę gospodarki. Po zakończeniu działań wojennych nastąpiło stopniowe odradzanie się Dusznik, które ponownie zaczęły przeżywać pomyślną koniunkturę gospodarczą. W XVIII wieku w Dusznikach działało kilkadziesiąt warsztatów tkackich i sukienniczych oraz folusze produkujące tkaniny na eksport (flanela, perkal, muślin) m.in. do Czech, Austrii i Tyrolu.
Stopniowo upowszechniło się lecznictwo uzdrowiskowe, zwłaszcza od początku XIX wieku, gdy w kuracji zaczęto stosować kozie i owcze mleko (żętycę). W 1748 roku po raz pierwszy przeprowadzono badania wartości leczniczych źródeł mineralnych, a w 1769 roku Duszniki stały się oficjalnym państwowym uzdrowiskiem, wpisanym na listę źródeł leczniczych ówczesnych Prus. W XIX wieku Duszniki przeżywały swoją świetność i stały się wówczas modnym kurortem, zwłaszcza, że przybywali tam ludzie świata nauki, kultury, uczeni i artyści. W 1813 roku bawił w Dusznikach król pruski Fryderyk Wilhelm III, licznie zjeżdżali Polacy, m.in. uczestnicy kampanii napoleońskich (świadczą o tym zachowane nagrobki obok kościoła św. Piotra i Pawła), a także Józef Morawski, Józef Elsner oraz w 1826 roku Fryderyk Skarbek i Fryderyk Chopin. W kolejnych latach napływ Polaków nie zmalał, bywali tu m.in.: Roman Zmorski, Zygmunt Bogusz Stęczyński, Zygmunt Krasiński, a także Edward Dembowski. Działały wówczas, znany od XVI wieku zdrój Zimny oraz odkryte w 1817 roku Źródło Ulryki (dzisiejszy Jan Kazimierz). W 1862 roku wybudowano nowe łazienki (obecny Zakład Przyrodoleczniczy), w 1877 roku oddano do użytku Palmiarnię oraz salę koncertową (obecnie Pijalnia Zdrojowa), a wybudowana w latach 1890 – 1905 linia kolejowa do Kudowy – Zdroju przyspieszyła rozwój uzdrowiska i wzmogła ruch uzdrowiskowy i turystyczny. Jeszcze przed pierwszą wojną światową zbudowano Dom Zdrojowy (1911) oraz wiele nowych pensjonatów, a w okresie międzywojennym powstały obiekty sportowe m.in. skocznia narciarska, tory saneczkowy i bobslejowy oraz lodowisko. Po ostatniej wojnie uzdrowisko upaństwowiono, a większość pensjonatów przejął ówczesny Fundusz Wczasów Pracowniczych.
Bibliografia
Za: Wrocławia i Dolnego Śląska opisy krajoznawcze z XIX wieku, Wybrał, wstępem i przypisami opatrzył oraz do druku podał Tomasz Gałwiaczek, Wrocław 2014.