Cmentarz - Jedłownik

Stary cmentarz w Jedłowniku powstał wokół XVII-wiecznego kościoła pw. św. Marka lub św. Barbary (patrocinium używano naprzemiennie). W 1974 roku kościół przeniesiono do Jastrzębia Dolnego. Na cmentarzu zachowały się zabytkowe XIX-wieczne nagrobki, w tym duchownych. Na uwagę zasługuje mogiła - metalowy krzyż opleciony wężem - ks. Franza Chruszcza, który w 1829 roku wracając z odpustu w Rogowie podobno zmarł po ukąszeniu węża. Niezwykłą formę - kształt butelki - posiada również nagrobek ks. Jana Ciupke. Duchowny pomagał chorym podczas epidemii tyfusu w latach 40. XIX wieku. Dziś już trudno ustalić, czy jego nagrobek symbolizuje flakon z lekarstwami czy butelkę po spirytusie, którym nacierano się z obawy przed zarażeniem. Na cmentarzu został również pochowany ks. Henryk Ring. Osobliwość nekropolii stanowi wykonany z piaskowca i mający formę krzyża łacińskiego, kamienny krzyż pokutny. Został opatrzony datą 1828 (inskrypcja wtórna). Z jego drugiej strony został wyryty krzyż. Na cmentarzu znajduje się niewielki, murowany z cegły i nakryty dwuspadowym dachem budynek tzw. marowni. Pochodzi z ok. 1895 roku.

Nieopodal starego znajduje się nowy cmentarz. Wyróżnia się na nim zbiorowa mogiła - szereg kamiennych krzyży powstańczych - 10 powstańców z 8 kompanii 14 pułku wodzisławskiego. Polegli oni podczas III powstania śląskiego. Na mogile została umieszczona tablica inskrypcyjna: Tu spoczywają powstańcy śląscy / którzy zginęli śmiercią bohaterską / za wolność ojczyzny w 1921 roku. Pomnik został ustawiony po zakończeniu II wojny światowej, na miejscu wcześniejszego pochodzącego z lat międzywojennych. Na cmentarzu znajduje się również mogiła nieznanego więźnia obozu Auschwitz - na nieregularnej stelli motyw obozowego pasiaka - który w styczniu 1945 roku zginął podczas tzw. marszu śmierci. Nekropolia mieści ponadto kwaterę sióstr Opatrzności Bożej.

Bibliografia

A. Żukowski, D. Jakubczyk, Szlakami Zielonego Śląska 3, Czerwionka-Leszczyny 2014, s. 127-128; www.parafiajedlownik.katowice.opoka.org.pl