Chrześcijańska Demokracja: Różnice pomiędzy wersjami

Z e-ncyklopedia
(uzupelnienie, potrzebna korekta)
(dr)
Linia 5: Linia 5:
Chadecy popierają oddzielenie Kościoła od Państwa oraz sprzeciwiają się systemom autorytarnym i totalitarnym. Opowiadają się za centralną opcją w polityce unikając stanowisk skrajnie lewicowych oraz prawicowych. Duży wpływ na poglądy chrześcijańskiej demokracji miało nauczanie papieży XX wieku, m.in. Leona XIII, [[Jan XXIII|Jana XXIII]], [[Paweł VI|Pawła VI]] oraz [[Jan Paweł II |Jana Pawła II]]. Partie chadeckie nie są pod żadnym „nadzorem” Kościoła, choć często kierują się wytycznymi katolickiej nauki społecznej. Najsławniejsi chadecy to R. Schumann, K. Adenauer oraz A. de Gasperi. Największe Partie Chadeckie działające w Europie to: Niemiecka Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU) oraz Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CSU), włoska Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna oraz Chrześcijańsko-Demokratyczne Centrum, a w Austrii - Austriacka Partia Ludowa.  
Chadecy popierają oddzielenie Kościoła od Państwa oraz sprzeciwiają się systemom autorytarnym i totalitarnym. Opowiadają się za centralną opcją w polityce unikając stanowisk skrajnie lewicowych oraz prawicowych. Duży wpływ na poglądy chrześcijańskiej demokracji miało nauczanie papieży XX wieku, m.in. Leona XIII, [[Jan XXIII|Jana XXIII]], [[Paweł VI|Pawła VI]] oraz [[Jan Paweł II |Jana Pawła II]]. Partie chadeckie nie są pod żadnym „nadzorem” Kościoła, choć często kierują się wytycznymi katolickiej nauki społecznej. Najsławniejsi chadecy to R. Schumann, K. Adenauer oraz A. de Gasperi. Największe Partie Chadeckie działające w Europie to: Niemiecka Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU) oraz Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CSU), włoska Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna oraz Chrześcijańsko-Demokratyczne Centrum, a w Austrii - Austriacka Partia Ludowa.  


==Na Górnym Śląsku==
patrz: [[Chrześcijańska Demokracja na Górnym Śląsku]]


W 1918 powstało na ziemiach zaboru pruskiego Narodowe Stronnictwo Robotników (NSR), natomiast w 1920 podzieliło się na Narodową Partię Robotniczą (NPR) i Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Robotników (ChNSR). Ta druga partia uczestniczyła w historycznym I Kongresie w dniach 24-25 maja 1920 roku. ChNSR zjednoczyła się z PSChD, w wyniku czego powstało Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy – Chrześcijańska Demokracja (ChNSP – ChD). Po pierwszym kongresie założycielskim miał miejsce II Kongres (1925), po którym powstało Polskie Stronnictwo Chrześcijańskiej Demokracji (PSChD). W okresie przedmajowym najsilniejszą pozycję na całym Górnym Śląsku, zajmowało Chrześcijańskie Zjednoczenie Ludowe- partia powstała w 1920 r. w Bytomiu. W 1923 roku połączyła się z ogólnopolską ChD, stając się najsilniejszą partią w województwie. Akcentowała hasła chrześcijańskie i narodowe w życiu społecznym i politycznym. Religii katolickiej przyznawała pozycję panującej z poszanowaniem praw mniejszości narodowych i wyznaniowych. Skupiała w swych szeregach inteligencję oraz przedstawicieli wolnych zawodów i, w niewielkim stopniu, robotników. ChZL miało również poparcie kleru katolickiego. Pierwszą próbą i sprawdzianem sił politycznych były wybory parlamentarne do Sejmu i Senatu RP i do Sejmu Śląskiego. 24 września 1922 roku odbyły się wybory do Sejmu Śląskiego. Frekwencja wyborcza  w całym województwie wyniosła 73,7%. Polskie partie i stronnictwa nie tylko poszły do wyborów osobno, ale jeszcze zaciekle się zwalczały. Z jednym wyjątkiem - ugrupowania chadeckie i endeckie powołały tzw. Blok Narodowy.
Wyniki wyborów były potwierdzeniem słuszności takiej taktyki - ugrupowania Bloku Narodowego zdobyły 33,5% głosów w całym województwie, a np. w  powiecie tamogórskim - aż 55,3%. Przeprowadzone w tym samym roku (5 listopada) wybory do Sejmu RP potwierdziły układ sił politycznych zaobserwowany w czasie wyborów do Sejmu Śląskiego. Również w czasie tych wyborów ugrupowania chadecko-endeckie uzyskały większość głosów, bo aż 54,2%. 12 listopada 1922 roku odbyły się wybory do Senatu, w których Chrześcijański Związek Jedności Narodowej w województwie zdobył 43,7%.
Jednym z najważniejszych problemów w okresie przedmajowym, było stanowisko strony polskiej wobec kwestii niemieckiej. Chadecja śląska opowiadała się za wypełnianiem zobowiązań konwencji genewskiej i pokojowym współistnieniem ludności polskiej i niemieckiej w duchu doktryny chrześcijańskiej. Wyraźne przegrupowanie sił politycznych nastąpiło w wyniku przewrotu majowego. Sytuacja ta nie ominęła także województwa śląskiego, z racji silnej tu do tej pory pozycji chadecji i działalności Wojciecha Korfantego, lecz jeszcze bardziej z powodu mianowania na stanowisko wojewody śląskiego osobistego przeciwnika Korfantego - Michała Grażyńskiego. Nowy wojewoda, blisko związany z Józefem Piłsudskim, stał od tej pory w centrum rozgrywek politycznych, których celem , w sposób szczególny, stała się eliminacja wpływów chadecji, a zwłaszcza samego Korfantego na Górnym Śląsku. W pół roku po przewrocie majowym, 14 listopada 1926 roku, odbyły się na Górnym Śląsku wybory komunalne, które jasno pokazały, jak skłócona jest strona polska, która np. w powiecie tarnogórskim wystawiła aż 6 list wyborczych, wśród których najważniejszą była lista Polskiego Zjednoczenia Stronnictw Chrześcijańskich (zwana też Blokiem Narodowym, ChD, endecja, NPR).
Pierwsze wybory parlamentarne po wprowadzeniu rządów sanacji miały miejsce w 1928 roku. Wybory do Senatu odbyły się 11 marca. Chadecja, występująca jako Polski Blok Katolicki zobyła w powiecie tarnogórskim 21,6% głosów (w województwie 18,8%). W efekcie wyborów w 1928r. najbardziej opozycyjnym ugrupowaniem wobec sanacji na Górnym Śląsku stała się Chrześcijańska Demokracja. Okazało się, że obóz chadecki ulega rozłamom, wielu dotychczasowych działaczy ChD rozpoczęło współpracę z sanacją. Przykładem zaistniałej sytuacji może być działalność Stanisława Janickiego. Następnym sprawdzianem wpływów na terenie Górnego Śląska okazały się wybory komunalne z 1929r. Odbywały się one 8 grudnia do gmin wiejskich, 15 grudnia lub 30 marca do gmin miejskich województwa. Sytuacja z poprzednich wyborów powtórzyła się - obóz polski znowu nie był skonsolidowany. Wyniki są jednak zaskakujące: w wyborach do gmin wiejskich 147 mandatów zdobywa strona polska, z tego 127 kandydaci prorządowi, 20 opozycja (5 mandatów ChD); w wyborach do gminy miejskiej - 16 mandatów strona polska (7 ugrupowanie Korfantego), Niemcy - 14. Kolejnym sprawdzianem rzeczywistej siły poszczególnych opcji politycznych miały stać się kolejne wybory o Sejmu Śląskiego w 1930r. ChD wraz z coraz bliższym sobie NPR i częścią endecji utworzyły wspólny blok wyborczy - Katolicki Blok Ludowy, ale nie była to pełna konsolidacja, gdyż wystawiły odrębne listy. Pomimo to opozycja, zwolennicy Korfantego, ugruntowała swoją pozycję - zdobyła 38 mandatów (sanacja tylko 10). W wyborach do Sejmu RP z 16 listopada 1930r. sanacja zdobyła w powiecie 39,2% głosów (czyli znacznie więcej niż w województwie - 31,9%), Katolicki Blok Ludowy 34,5%. Jeszcze ciekawsza sytuacja nastąpiła w związku z głosowaniu do senatu, które miało miejsce tydzień później. Oto BBWR uzyskało 41% poparcia w powiecie (w województwie 37,5%), gdy tymczasem Blok Katolicko-Ludowy 39% poparcia (w województwie 37,9%). Wyniki te świadczą o osłabianiu wpływów chadeckich. Prawdziwym sprawdzianem miały się stać bliskie wybory do Sejmu Śląskiego.W kolejnym wyborach do Sejmu Śląskiego, które miały miejsce 23 listopada 1930 sanacja uzyskała 41,4% głosów, natomiast Katolicki Blok Ludowy z przewodnią rolą chadecji 38,6%. Na pogarszający się obraz chadecji wielki wpływ miały wewnętrzne zatargi i oskarżenia (ofiarą takich walk stał się czołowy działacz ChD w powiecie, poseł Kempka). Podupada dotychczas związany z nią ruch kobiecy - Związek Katolickich Towarzystw Polek, którego działalność w połowie lat trzydziestych w powiecie zamiera. Druga połowa lat trzydziestych to dominacja ugrupowań prorządowych. ChD była bardzo skłócona wewnętrznie; poszczególne okręgi, w tym i śląski coraz bardziej oddalały się od przewodnictwa warszawskiego. Zarządy gminne i powiatowe prawie zamierają.
Ostatnie wybory do Sejmu Śląskiego odbyły się 8 września 1935 roku. Była to raczej farsa wyborcza: unieważniono 30% kart wyborczych. W składzie Sejmu Śląskiego nie było opozycji. W takiej sytuacji konieczne stało się skonsolidowanie sił opozycyjnych, w przeciwnym wypadku tracącym wpływy i możliwości działania, partiom prawicowym i centrowym groziło całkowite zmarginalizowanie. Odpowiedzią na wielkie wpływy sanacji stało się połączenie ChD i NPR w Stronnictwo Pracy, do którego doszło w październiku 1937 roku. Prezesem organizacji śląskiej został Wojciech Korfanty. 


==Bibliografia==
==Bibliografia==

Wersja z 11:16, 13 maj 2013

Chrześcijańska Demokracja

doktryna społeczna i polityczna, mająca swoje źródło w nauczaniu społecznym Kościoła Katolickiego oraz w filozofii personalistycznej. Powstała w drugiej połowie XIX wieku, jednak rozwinęła się dopiero po 1945 roku. Chrześcijańska Demokracja, zwana popularnie Chadecją powstała jako odpowiedź na encyklikę papieża Leona XIII: „Rerum novarum”, w której papież wypowiedział się zarówno przeciwko socjalizmowi jak również liberalizmowi, dając podwaliny pod powstanie nowego ruchu społecznego wzorującego się na zasadach moralnych chrześcijaństwa. Chadecja deklaruje wspieranie prawa własności jako prawa naturalnego każdego człowieka, a także promuje zasadę solidarności w społeczeństwie, gdzie podstawą zachowań każdej jednostki powinny być zasady moralne. I choć Chrześcijańska Demokracja bardzo mocno akcentuje podmiotowość jednostki, to podkreśla również (przeciwnie do liberalizmu), że człowiek jest zawsze członkiem wspólnoty – najpierw tej rodzinnej, potem osiedlowej, wspólnoty miejscowości, ojczyzny za które jest w pewien sposób również odpowiedzialny.

Chadecy popierają oddzielenie Kościoła od Państwa oraz sprzeciwiają się systemom autorytarnym i totalitarnym. Opowiadają się za centralną opcją w polityce unikając stanowisk skrajnie lewicowych oraz prawicowych. Duży wpływ na poglądy chrześcijańskiej demokracji miało nauczanie papieży XX wieku, m.in. Leona XIII, Jana XXIII, Pawła VI oraz Jana Pawła II. Partie chadeckie nie są pod żadnym „nadzorem” Kościoła, choć często kierują się wytycznymi katolickiej nauki społecznej. Najsławniejsi chadecy to R. Schumann, K. Adenauer oraz A. de Gasperi. Największe Partie Chadeckie działające w Europie to: Niemiecka Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU) oraz Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CSU), włoska Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna oraz Chrześcijańsko-Demokratyczne Centrum, a w Austrii - Austriacka Partia Ludowa.

patrz: Chrześcijańska Demokracja na Górnym Śląsku


Bibliografia

K. Sobolewska-Myślik, Partie i systemy partyjne na świecie, Warszawa 2004; M. Novak, A. Rauscher, M. Zięba, Chrześcijaństwo, Demokracja, Kapitalizm, Poznań 1993; Katolicka Nauka Społeczna. Podstawowe zagadnienia z życia społecznego i politycznego, red. S. Fel, J. Kupny.