Brandys Paweł

Brandys Paweł (1869-1950), proboszcz w Michałkowicach, polityk

Urodził się 4 grudnia 1869 w Pawłowicach-Dębinie. Brat ks. Jana Brandysa. Do szkoły ludowej uczęszczał w rodzinnej miejscowości, a do gimnazjum w Cieszynie, Mikułowie na Morawach i w Pszczynie, gdzie w 1892 roku uzyskał maturę. W latach 1892-1895 studiował na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego gdzie m.in. był czołowym działaczem w Towarzystwie Akademików Górnoślązaków. 23 czerwca 1896 przyjął święcenia kapłańskie.

Jako wikary pracował najpierw przez trzy lata w parafii św. Andrzeja w Zabrzu, potem krótko administrował parafią Matki Bożej Bolesnej w Rybniku, następnie został przeniesiony do parafii św. Anny w Dziergowicach w powiecie kozielskim, gdzie w 1900 roku został jej proboszczem. Od 1898 roku sprawdzał się jako mówca w polskich komitetach wyborczych, a także organizator licznych stowarzyszeń narodowych. W latach 1907-1918 wybrany został jako poseł do Reichstagu z powiatu opolskiego i członek Koła Polskiego. W czasie I wojny światowej udzielał się w pracy charytatywnej, jako członek Komitetu Niesienia Pomocy Królestwu Polskiemu.

Wiosną 1919 roku opuścił Dziergowice i uszedł do Strumienia na Śląsku Cieszyńskim, gdzie uczestniczył w sierpniu 1919 roku w naradzie Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śl. poświęconej ustaleniu wybuchu powstania. W 1920 roku otrzymał mandat poselski do Sejmu RP. Działał w Towarzystwie Oświaty na Górnym Śląsku im. św. Jacka. W czasie plebiscytu i III powstania śląskiego udostępnił swoje probostwo na narady działaczy polskich. W czerwcu 1921 roku opuścił swoją parafię i w 1922 roku został proboszczem parafii św. Michała Archanioła w Michałkowicach.

W 1924 roku mianowano go dziekanem powiatu piekarskiego, później kanonikiem i prałatem (1932). Od 1922 roku był działaczem Chrześcijańskiej Demokracji, a także członkiem Zarządu i wiceprzewodniczącym Okręgu Śląskiego. Od początku II wojny światowej do marca 1940 pozostawał pod nadzorem Gestapo, potem został wysiedlony do Żor a następnie do Krzyżowic k. Pszczyny. Po wojnie wrócił do Michałkowic. Zmarł 24 kwietnia 1950 w Michałkowicach. Spoczął na michałkowickim cmentarzu. Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Pawła Brandysa; Schematyzm (1923-1947); M. Brandys, Życie i działalność księży Pawła i Jana Brandysów w l. 1869-1970, Katowice 2007, mps w Bibliotece WTL UŚ; EPS, s. 54; Falęcki, O narodowe oblicze, s. 35, 124; Gawlina, Wspomnienia, s. 66, 69; Gwóźdź, Udział duchowieństwa, s. 181; Korespondencja, s. 96 i nn.; Mierzwa, Działalność wydawnicza, s. 124; Myszor, Duszpasterstwo parafialne, s. 199; Myszor, Historia diecezji, s. 19 i nn.; Myszor, Stosunki Kościół, s. 57; Olszar, Duchowieństwo, s. 527; Represje wobec duchowieństwa, s. 64; E. Wyglenda, Brandys Paweł (hasło), Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, s. 43-44; Krzyżanowski, Kościół katolicki wobec mniejszości niemieckiej, s. 76, 89, 99; Macała, Duszpasterstwo a narodowość wiernych, s. 47; W. Musialik, Górnoślązacy w parlamentach II Rzeczypospolitej (1919-1939), Opole 2004, s. 21 i nn; W. Musialik, W kręgu polityki i władzy, s. 45 i nn.; S. Pisarek, Parafia p.w. św. Jana Chrzciciela w Pawłowicach, Pawłowice 1996, s. 64; A. Hanich, Martyrologium duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II wojny światowej, Opole 2009, s.14; A. Dziurok, Aparat bezpieczeństwa wobec biskupów i kurii katowickiej w latach 1945-1956, [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, Warszawa 2009, s. 62, 84; WD 1926, nr 9, s. 63; 1932, nr 3, s. 120; 1953, nr 3-4, s. 43; Z. Janeczek, Poczet dowódców powstań śląskich 1919-1920-1921. Wybrane sylwetki, Katowice 2009, s. 87-93.