Bolesławiec

Bolesławiec

Boleslavia (łac.), Bunzlau (niem.)

Miasto powiatowe (ok. 40 tys. mieszkańców), położone nad rzeką Bóbr. Nazwa miasta pochodzi od imienia fundatora księcia Bolesława Wysokiego, który w 1190 roku założył gród obronny i nadał mu liczne przywileje. W XII i XIII wieku wymieniane jest jako kasztelania. Prawa miejskie otrzymało ok. 1250 roku z rąk księcia Bolesława Rogatki. W XIV wieku weszło w skład Księstwa Świdnicko-Jaworskiego. Sławę miastu przyniosła produkcja doskonałego piwa, a w XV wieku rozwój płóciennictwa, farbiarstwa, białoskórnictwa, a przede wszystkim garncarstwa. W okresie wojen husyckich miasto zostało zniszczone. Okres intensywnego rozwoju przyniosły wieki XV i XVI. Powstały wówczas: sieć kanalizacyjna (1531) i wodociągowa (1565) oraz posterunek pocztowy (1573), utworzony na komunikacyjnym szlaku Lipsk-Wrocław. Miasto posiadało też przywileje, m.in. wolny wybór rady oraz prawo do organizowania dwóch jarmarków rocznie. Jakkolwiek wojna trzydziestoletnia nie dotknęła go bezpośrednio, to przebieg działań negatywnie wpłynął na koniunkturę gospodarczą. W okolicach wybuchały bunty chłopskie, a liczne przemarsze wojsk zaznaczyły się kontrybucjami i pożarami (1642, 1652). Od drugiej połowy XVIII wieku Bolesławiec stał się miastem słynącym z ceramiki, a jego wyroby eksportowano m.in. do Szwecji, Rosji, Prus, Saksonii. Wielkim powodzeniem cieszyły się zwłaszcza dzbany, wazy i kufle o charakterystycznej brunatno-szklistej barwie, pokryte białym szkliwem skaleniowym, znane w Europie, jako tzw. buncloki. Jakość bolesławieckiej ceramiki potwierdziło m.in. zdobycie złotego medalu na wystawie w Londynie w 1844 roku. W 1813 roku w Bolesławcu zmarł rosyjski feldmarszałek Michał Kutuzow. Wiek XIX przyniósł powstanie licznych obiektów użyteczności publicznej, m.in. wzniesiono budynek Gimnazjum (obecnie gmach Sądu), Teatr tzw. Stary, wiadukt kolejowy oraz oddano do użytku gazownię i pływalnię miejską, a także zaprojektowano park miejski. W 1945 roku wskutek ciężkich walk Bolesławiec uległ znacznym zniszczeniom. Jako jedno z pierwszych miast na Dolnym Śląsku został kompleksowo odbudowany.

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Mikołaja w Bolesławcu jest najstarszym kościołem w mieście. Stoi przy Rynku miejskim, na wzniesieniu, które zamyka go od wschodu. Tytuł Sanktuarium Wniebowziętej Matki Kościoła bolesławiecki kościół otrzymał 27 czerwca 2004, a 7 października 2012 został podniesiony do godności bazyliki mniejszej. Początki średniowiecznego kościoła są mało znane. Do 1500 roku tuż obok niego był kościół pw. św. Doroty i bywa, że kronikarze mylą fakty dotyczące obu kościołów. Sam kościół parafialny powstał zapewne około połowy XIII wieku, prawdopodobnie w ścisłym związki z momentem lokacji miasta (1251). Konsekracja kościoła poświęconego Najświętszej Marii Pannie i św. Mikołajowi, nastąpiła w 1261 roku, a jej pierwszym proboszczem miał być kapłan Włast (Vlasteus). Z tamtego wczesnego okresu istnienia kościoła zachowało się bardzo niewiele dokumentów. Jeden z nich, pochodzący z początku XIV wieku podaje imię kolejnego proboszcza - Konrada, zaś kolejny z 1359 roku - Mikołaja. 18 kwietnia 1429 kościół padł łupem najazdu husytów. Cały kościół spłonął i szybko rozpoczęto odbudowę. Jednak dopiero 50 lat później rozpoczęła się budowa nowego kościoła w stylu gotyckim. Obecną postać kościół otrzymał w latach 1482-1492. Należy zaznaczyć, że kościół był potem wielokrotnie przebudowywany i trwało to do XVIII wieku. W międzyczasie kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja brał udział w zawirowaniach religijnych tamtych czasów. Zaraz po zakończeniu budowy kościoła w nowym stylu, w mieście, podobnie jak i na całym Śląsku, zaczęto głosić nauki Marcina Lutra. Mieszczanie masowo przechodzili na nową wiarę i w 1524 roku kościół parafialny przejęli zwolennicy Lutra. Pozostawał on w ich rękach przez ponad 100 lat - aż do 1640 roku. W 1642 roku kościół uległ kolejny raz poważnemu zniszczeniu, wskutek napaści wojsk szwedzkich (wojna trzydziestoletnia). Po odzyskaniu kościoła z rąk ewangelików, w 1651 roku przywrócono w nim kult katolicki i tak jest do dziś.

Powrót kultu katolickiego do kościoła zaznaczono przez kolejną, tym razem barokową przebudowę. Tej XVII-wiecznej, kontynuowanej w następnym stuleciu przebudowie, bolesławieckie sanktuarium zawdzięcza swoje obecne, tak bogate wnętrze. Podczas kolejnej wojennej zawieruchy - wojen napoleońskich kościół został zamieniony na magazyn i był tam także obóz jeniecki. Jednak sanktuarium przetrwało. 13 czerwca 1857 książę metropolita wrocławski, jako pierwszy od 400 lat wyższy duchowny katolicki, odprawił w kościele Mszę świętą. W latach 1926-1928 kościół został gruntownie odnowiony. W czasie II wojny światowej raz w miesiącu odprawiano tu mszę dla polskich robotników przymusowych, pracujących w mieście i okolicy. Pierwszym polskim księdzem po wojnie został ks. Jan Motyka. Od 1967 roku, przez ponad 35 lat, funkcję proboszcza pełnił ks. Władysław Rączka. Obecnie funkcję proboszcza pełni ks. Andrzej Jarosiewicz (stan na 2023 rok).

Patrz także: Sanktuarium Wniebowziętej Matki Kościoła w Bolesławcu

Bibliografia

Za: Wrocławia i Dolnego Śląska opisy krajoznawcze z XIX wieku, Wybrał, wstępem i przypisami opatrzył oraz do druku podał Tomasz Gałwiaczek, Wrocław 2014; J. Bachmiński, Bolesławiec, Wrocław 1970; M. Olczak, J. Moniatowicz, Bolesławiec. Przewodnik historyczny, Jelenia Góra-Bolesławiec 1998; ks. W. Bochnak, Kościół Mariacki w Bolesławcu ośrodkiem kultu maryjnego, Bolesławiec 2004; ks. A. Jarosiewicz, Bolesławieckie Sanktuarium Maryjne, Bolesławiec