Bożek Arkadiusz

Arkadiusz Bożek (1899-1954), działacz społeczny i narodowy, polityk

Szerzej znany jako Arka Bożek, urodził się 12 stycznia 1899 w Raciborzu w rodzinie Karola i Bernardyny z d. Sławik. Wychował się w Markowicach, obecnie dzielnicy Raciborza, w ubogiej chłopskiej rodzinie. W związku z miejscem urodzenia posługiwał się językami polskim, czeskim i niemieckim. Skończył niemiecką szkołę podstawową jak również dokształcał się później w polskiej szkole wieczorowej. W trakcie edukacji zapoznał się z lekturą „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza, która ugruntowała jego polskość.

Podczas I wojny światowej, mając 17 lat, uciekł z domu i zgłosił się jako ochotnik do armii pruskiej. Wysłano go na front francuski. Tam został kilkukrotnie ranny, ale za każdym razem wychodzi cało z opresji. Następnie trafił do Włoch, po czym powrócił na front zachodni. W trakcie swego pobytu w armii nabrał lewicowych przekonań – stał się zwolennikiem socjaldemokracji. Następnie powrócił do swojej rodzinnej miejscowości, gdzie ożenił się z Jadwigą Komor oraz zajął się działalnością polityczną i społeczną.

Działalność polityczną rozpoczął od poszukiwań ugrupowania, które odpowiadałobyjego poglądom. Nie było to łatwe, gdyż łączył w sobie poglądy socjalistyczne, patriotyczne i konserwatywne. Najbliżej było mu jednak do Związku Spartakusa, którym w jego okolicy zawiadował Tomasz Pilarski. W związku ze swoją aktywnością zostaje wybrany do prezydium jednego z licznych wieców politycznych odbywającego się w Gliwicach. Wygłosił tam mowę, którą zyskał sobie przychylność ludzi. Już wkrótce jako dwudziestolatek został wybrany radnym w swojej gminie,jednakże jego kandydatura nie została zaaprobowana przez władze ze względu na brak pełnoletniości. W tym samym czasie został także wiceprezesem nowopowstałego kółka rolniczego. Był zaangażowany również w działalność Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i już przy okazji I Powstania Śląskiego przeprowadził akcję wysadzenia mostu kolejowego na Odrze oraz wykradł z furgonu Posterunku Granicznego broń: karabiny maszynowe, miotacze min, granaty ręczne oraz amunicję.

W 1921 roku brał udział w przygotowaniach do plebiscytu jak również uczestniczył w III Powstaniu śląskim organizując służbę sanitarną dla w IV pułku w powiecie raciborskim jak również pełniąc funkcję łącznika z aliancką Komisją Międzysojuszniczą. Po podziale Śląska pozostał w Markowicach, mimo że znajdowały się one po niemieckiej stronie oraz pomimo prześladowań ze strony niemieckiej ludności. Wkrótce został delegatem w Polsko-Niemieckiej Komisji Mieszanej ds. Górnego Śląska. Od 1923 roku był aktywnym działaczem władz naczelnych Związku Polaków w Niemczech. Jego działalność została dostrzeżona przez władze Związku i z tego powodu był delegowany na zjazdy, powstałego w 1928 roku, Światowego Związku Polaków z Zagranicy, jak również został wiceprezesem oddziału tego związku na Śląsku aż do czerwca 1939 roku. Początkiem 1939 roku został przymusowo przesiedlony z terenu Śląska do Berlina. Tam nie zaprzestał swojej działalności. M.in. napisła artykuł wzywający do oporu wszystkich Polaków, przed szerzącą się germanizacją zatytułowany „Arka Bożek do ludu polskiego w Niemczech”. W związku z nim był przesłuchany przez gestapo, które kilka dni później zorganizowało na niego nieudany zamach. Było to przyczynkiem do jego ewakuacji z Berlina do Warszawy, a później do Katowic.

We wrześniu 1939 roku uciekł do Krakowa, stamtąd do Przemyśla, który był stacją pośrednią w ucieczce za granicę. Mimo wielu przeszkód przedostał sie do Rumunii, stamtąd do Jugosławii, a następnie do Grecji skąd, polskim flagowcem „Pułaskim”, przedostaje się do Francji. Po dotarciu do Paryża został, z nominacji prezydenta Władysława Raczkiewicza, członkiem Rady Narodowej RP. Pierwszym jego zadaniem była podróż, wraz z gen. Józefem Hallerem, do USA by nawiązać kontakt z tamtejszą emigracją. W związku z kapitulacją Francji przeniusł sie do Anglii wraz z Radą Narodową.

Po wojnie, w czerwcu 1945, Bożek powraca na Śląsk kontynuując aktywność polityczną i społeczną. Związany z PSL w sierpniu tego roku został wybrany na stanowisko II wicewojewody śląsko-dąbrowskiego.

21 września 1946 został posłem do Krajowej Rady Narodowej na wniosek Klubu Bojowników o Wolność i Niepodległość ze Śląska Opolskiego. Niedługo potem został posłem do Sejmu Ustawodawczego, jako członek Stronnictwa Ludowego i tam pracował w Komisji Spraw Zagranicznych. Pomimo licznych zasług, w związku z przeszłością, zaczęto systematycznie odsuwać go od władzy i dyskredytować, by w 1950 roku zdjąć z urzędu wicewojewody. Zbiegło się to w czasie z postępującą chorobą gardła, która przeszkadzała mu w przemawianiu. Zmarł 28 listopada 1954 w Katowicach. Został pochowany na cmentarzu w Katowicach, przy ul. Sienkiewicza. Pośmiertnie, w 1957 roku, ukazały się nakładem wydawnictwa „Śląsk” jego „Pamiętniki”, które nagrodziła redakcja pisma „Polityka”.

Bibliografia

A. Nowak, Arka Bożek - trybun ludu śląskiego, wielki syn ziemi raciborskiej, Katowice 1990; R. Hajduk, Arka Bożek, "Śląsk", Katowice 1963.