Bożek Arkadiusz

Arkadiusz Bożek (1899-1954), działacz społeczny i narodowy, polityk

szerzej znany jako Arka Bożek, urodził się 12 stycznia 1899 w Raciborzu. Wychował się w Markowicach, obecnie dzielnicy Raciborza, w ubogiej chłopskiej rodzinie. Jego rodzice to Karol i Bernardyna z domu Sławik. W związku z miejscem swego urodzenia posługiwał się językami polskim, czeskim i niemieckim. Skończył niemiecką szkołę podstawową jak również dokształcał się później w polskiej szkole wieczorowej. W trakcie swej edukacji zapoznał się z lekturą „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza, która ugruntowała jego polskość.

Mając 17 lat, w trakcie I wojny światowej, uciekł z domu i zgłosił się jako ochotnik do armii pruskiej. Wysłano go na front do Francji. Tam zostaje kilkukrotnie ranny, ale za każdym razem wychodzi cało z opresji. Następnie trafił na pewien czas do Włoch, po czym powrócił na front zachodni. W trakcie swego pobytu w armii nabrał lewicowych przekonań – stał się zwolennikiem socjaldemokracji. Następnie powrócił do swojej rodzinnej miejscowości, gdzie ożenił się z Jadwigą Komor oraz zajął się działalnością polityczną i społeczną.

Ową działalność polityczną rozpoczął od poszukiwał ugrupowania, które by było podobne w poglądach do jego własnych, co było nie łatwe, ze względu na to, że łączył w sobie poglądy socjalistyczne, patriotyczne i konserwatywne. Najbliżej było mu jednak do Związku Spartakusa, którym w jego okolicy zawiadował Tomasz Pilarski. W związku z swoją aktywnością zostaje wybrany do prezydium jednego z licznych wieców politycznych odbywającego się w Gliwicach – tam wygłasza mowę, którą zyskał sobie przychylność ludzi. Już wkrótce jako dwudziestolatek zostaje wybrany radnym w swojej gminie,jednakże jego kandydatura nie zostaje zaaprobowana przez władze ze względu na brak pełnoletniości. W tym samym czasie zostaje także wiceprezesem nowopowstałego kółka rolniczego. Zaangażowany był również w działalność Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i już przy okazji I Powstania Śląskiego przeprowadza akcję wysadzenia most kolejowy na Odrze oraz wykrada z furgonu Posterunku Granicznego broń: karabiny maszynowe, miotacze min, granaty ręczne oraz amunicję.

W 1921 roku brał udział w przygotowaniach do plebiscytu jak również w III Powstaniu Śląskim przygotowując służbę sanitarną dla w IV pułku w powiecie raciborskim jak również pełniąc funkcję łącznika z aliancką Komisją Międzysojuszniczą. Po podziale Śląska, pozostaje w Markowicach mimo, że znajdują się one po niemieckiej stronie oraz pomimo prześladowań ze strony niemieckiej ludności. Wkrótce został delegatem w Polsko-Niemieckiej Komisji Mieszanej ds. Górnego Śląska. Od 1923 roku staje się aktywnym działaczem władz naczelnych Związku Polaków w Niemczech. Jego działalność zostaje dostrzeżona przez władze Związku i z tego powodu jest delegowany na zjazdy, powstałego w 1928 roku, Światowego Związku Polaków z Zagranicy, jak również zostaje wiceprezesem oddziału tego związku na Śląsku aż do czerwca 1939 roku. Początkiem 1939 roku zostaje przymusowo przesiedlony z terenu Śląska do Berlina. Tam nie zaprzestaje swojej działalności. Powstaje tam m.in. artykuł wzywający do oporu wszystkich Polaków, przed szerzącą się germanizacją zatytułowany „Arka Bożek do ludu polskiego w Niemczech”. W związku z nim zostaje przesłuchany przez gestapo, które kilka dni później zorganizowało na niego nieudany zamach. Było to przyczynkiem do jego ewakuacji z Berlina do Warszawy, a później do Katowic.

Gdy we wrześniu 1939 roku wybucha II Wojna Światowa ucieka do Krakowa, stamtąd do Przemyśla, który ma być stacją pośrednią w ucieczce za granicę. Mimo wielu przeszkód dostaje się na granice rumuńską. Z Rumunii wędruje do Jugosławii, a następnie do Grecji. Tam polskim flagowcem „Pułaskim” przedostaje się do Francji. Po dotarciu do Paryża staje się, z nominacji prezydenta Władysława Raczkiewicza, członkiem Rady Narodowej RP. Pierwszym zadaniem nowo powołanego członka Rady jest podróż wraz z gen. Józefem Hallerem do USA by nawiązać kontakt z tamtejszą emigracją. W związku z kapitulacją Francji, Rada Narodowa przenosi się do Anglii, a z nią i nasz bohater.

Po wojnie, w czerwcu 1945 Arka powraca do Polski, na swój umiłowany Śląsk. Tu nie zaprzestał aktywności politycznej i społecznej. Związany z PSL w sierpniu tego roku został wybrany na stanowisko II wicewojewody śląsko- dąbrowskiego.

21 września 1946 został posłem do Krajowej Rady Narodowej na wniosek Klubu Bojowników o Wolność i Niepodległość ze Śląska Opolskiego. Niedługo potem został posłem do Sejmu Ustawodawczego jako członek Stronnictwa Ludowego i tam pracował w Komisji Spraw Zagranicznych. Pomimo licznych zasług, w związku z przeszłością zaczęto powoli odsuwać go od władzy i dyskredytować, by w 1950 roku zdjąć z urzędu wicewojewody. Zbiegło się to w czasie z postępującą chorobą gardła, która przeszkadzała mu w przemawianiu. Zmarł 28 listopada 1954 w Katowicach. Pośmiertnie, w 1957 roku ukazały się nakładem wydawnictwa „Śląsk” jego „Pamiętniki”, które nagrodziła redakcja pisma „Polityka”.

Bibliografia

Alfred Nowak, Arka Bożek - trybun ludu śląskiego, wielki syn ziemi raciborskiej, Muzeum Śląskie, Katowice 1990; Ryszard Hajduk, „Arka Bożek”, "Śląsk", Katowice 1963.