Bożek Arkadiusz

Bożek Arkadiusz (1899-1954), działacz społeczny i narodowy, polityk

Szerzej znany jako Arka Bożek, urodził się 12 stycznia 1899 w Raciborzu w rodzinie Karola i Bernardyny, z d. Sławik. Wychował się w Markowicach, obecnie dzielnicy Raciborza, w ubogiej chłopskiej rodzinie. W związku z miejscem urodzenia posługiwał się językami polskim, czeskim i niemieckim. Skończył niemiecką szkołę podstawową, jak również dokształcał się później w polskiej szkole wieczorowej. W trakcie edukacji zapoznał się z lekturą Krzyżaków Henryka Sienkiewicza, która ugruntowała jego polskość.

Podczas I wojny światowej, mając 17 lat, uciekł z domu i zgłosił się jako ochotnik do armii pruskiej. Wysłano go na front francuski. Tam został kilkukrotnie ranny, ale za każdym razem wychodził cało z opresji. Następnie trafił do Włoch, po czym powrócił na front zachodni. W trakcie swojego pobytu w armii nabrał lewicowych przekonań – stał się zwolennikiem socjaldemokracji. Następnie powrócił do swojej rodzinnej miejscowości, gdzie ożenił się z Jadwigą Komor oraz zajął się działalnością polityczną i społeczną.

Działalność polityczną rozpoczął od poszukiwań ugrupowania, które odpowiadałoby jego poglądom. Nie było to łatwe, gdyż bliskie były mu zarówno poglądy socjalistyczne, patriotyczne jak i konserwatywne. Najbliżej było mu jednak do Związku Spartakusa, którym w okolicy kierował Tomasz Pilarski. W związku ze swoją aktywnością został wybrany do prezydium jednego z licznych wieców politycznych odbywającego się w Gliwicach. Wygłosił tam mowę, którą zyskał sobie przychylność ludzi. Już wkrótce jako dwudziestolatek został wybrany radnym w swojej gminie. Jednakże jego kandydatura nie została zaaprobowana przez władze ze względu na młody wiek. W tym samym czasie został także wiceprezesem nowo powstałego kółka rolniczego. Był ponadto zaangażowany w działalność Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i już przy okazji I powstania śląskiego przeprowadził akcję wysadzenia mostu kolejowego na Odrze oraz wykradł z furgonu Posterunku Granicznego broń: karabiny maszynowe, miotacze min, granaty ręczne oraz amunicję.

W 1921 roku brał udział w przygotowaniach do plebiscytu, jak również uczestniczył w III powstaniu śląskim organizując służbę sanitarną dla IV pułku w powiecie raciborskim. Ponadto pełnił funkcję łącznika z aliancką Międzysojuszniczą Komisją Rządzącą i Plebiscytową. Po podziale Śląska pozostał w Markowicach, mimo że znajdowały się one po stronie niemieckiej. Wkrótce został delegatem w Polsko-Niemieckiej Komisji Mieszanej ds. Górnego Śląska. Od 1923 roku był aktywnym działaczem władz naczelnych Związku Polaków w Niemczech. Jego działalność została dostrzeżona przez władze związku i z tego względu był delegowany na zjazdy powstałego w 1928 roku Światowego Związku Polaków z Zagranicy. Do czerwca 1939 roku pozostawał wiceprezesem oddziału tego związku na Śląsku.

Na początku 1939 roku został przymusowo przesiedlony z terenu Śląska do Berlina. Tam nie zaprzestał swojej działalności. Napisał m.in. artykuł Arka Bożek do ludu polskiego w Niemczech, wzywający wszystkich Polaków do oporu przed szerzącą się germanizacją. W związku z nim był przesłuchany przez Gestapo, które kilka dni później zorganizowało na niego nieudany zamach. Było to przyczynkiem do jego ewakuacji z Berlina do Warszawy, a później do Katowic.

We wrześniu 1939 roku uciekł do Krakowa; stamtąd do Przemyśla, który był stacją pośrednią w ucieczce za granicę. Mimo wielu przeszkód przedostał się do Rumunii; stamtąd do Jugosławii, a następnie do Grecji, skąd polskim flagowcem „Pułaski” przedostał się do Francji. Po dotarciu do Paryża został, z nominacji prezydenta Władysława Raczkiewicza, członkiem Rady Narodowej RP. Jego pierwszym zadaniem była podróż, wraz z gen. Józefem Hallerem, do USA by nawiązać kontakt z miejscową emigracją. W związku z kapitulacją Francji, wraz z Radą Narodową przeniósł się do Anglii.

Po wojnie - w czerwcu 1945 roku - Bożek powrócił na Śląsk kontynuując działalność polityczną i społeczną. Związany z PSL-em w sierpniu tego roku został wybrany na stanowisko II wicewojewody śląsko-dąbrowskiego.

21 września 1946 - na wniosek Klubu Bojowników o Wolność i Niepodległość ze Śląska Opolskiego - został posłem do Krajowej Rady Narodowej. Niedługo potem został posłem do Sejmu Ustawodawczego, jako członek Stronnictwa Ludowego i tam pracował w Komisji Spraw Zagranicznych. Pomimo licznych zasług, w związku z przeszłością, zaczęto systematycznie odsuwać go od władzy i dyskredytować, by w 1950 roku zdjąć z urzędu wicewojewody. Zbiegło się to w czasie z postępującą chorobą gardła, która przeszkadzała mu w przemawianiu. Zmarł 28 listopada 1954 w Katowicach. Został pochowany na cmentarzu w Katowicach, przy ul. Sienkiewicza. Pośmiertnie, w 1957 roku, ukazały się nakładem wydawnictwa „Śląsk” jego Pamiętniki, które nagrodziła redakcja pisma „Polityka”.

Bibliografia

A. Nowak, Arka Bożek - trybun ludu śląskiego, wielki syn ziemi raciborskiej, Katowice 1990; R. Hajduk, Arka Bożek, "Śląsk", Katowice 1963.