Bismarck Otto von
Bismarck Otto von (1815-1898), kanclerz
Urodził się 1 kwietnia 1815 w Schonhausen ( Elbe). Jego ojciec, Franciszek, pochodził z rodziny szlacheckiej, matka Wilhelmina z d. Mecken pochodziła zaś z rodziny mieszczańskiej. Otto miał czwórkę rodzeństwa - trzech braci (dwóch zmarło we wczesnym dzieciństwie) oraz siostrę. Gdy ukończył naukę w gimnazjum rozpoczął studia prawnicze w Getyndze, które ostatecznie ukończył w Berlinie. Podczas studiów w Getyndze został przyjęty do jednej z najstarszych niemieckich korporacji akademickiej - Corps Hannovera Göttingen, w którą bardzo aktywnie się zaangażował. W 1835 roku rozpoczął pracę w sądzie w Berlinie, a potem przeniósł się do Akwizgranu. W 1838 roku powrócił do domu rodzinnego, by zająć się rodzinnym majątkiem. W tym okresie odbył też służbę wojskową. Prowadził niezwykle hulaszcze życie do chwili ślubu z Joanną von Puttkamer. Małżeństwo to okazało się bardzo udane - przeżyli razem 47 lat. Mieli troje dzieci: córkę Marię (ur. 1848) oraz synów - Herberta (ur. 1849) i Wilhelma (ur. 1852). Swoją karierę polityczna rozpoczął od wystąpienia 17 maja 1847 w Sejmie Zjednoczonym, które nie zaliczało się jednak do udanych, gdyż zaczął być postrzegany jako reakcyjny junkier. Dopiero po wyborze z okręgu Zauche-Belzig-Brandenburg na posła do Sejmu Pruskiego, w 1849 roku, rozpoczął właściwą karierę polityczną. Następstwem tego powołano go w 1851 roku na posła przy parlamencie frankfurckim. Tam w pełni poznano jego konserwatywne poglądy. Był zwolennikiem monarchii oraz zagorzałym przeciwnikiem dominującej pozycji Austrii w Zawiązku Niemieckim. Po ośmiu latach został odwołany ze stanowiska z powodu sposobu pracy, która charakteryzowała się dynamizmem jak i brutalnością. Po odwołaniu z Frankfurtu Bismarck spotkał się z propozycją objęcia poselstwa w jednej ze stolic europejskich - wybrał Petersburg. W rosyjskiej stolicy spotkał się z pozytywnym przyjęciem ze strony ministra spraw zagranicznych Aleksandra Gorczkowa jak i samego cara Aleksandra II. Znajomość języków obcych jak i styl bycia Bismarcka przyniosły mu popularność w kręgach dworskich oraz dyplomatycznych.
W 1861 roku nowym władcą Prus został Wilhelm I. Bismarck został odwołany z Petersburga i jednocześnie powołany na stanowisko posła w Paryżu. Tam przyglądał się dyplomatycznym umiejętnościom Napoleona III, które jednak mu się nie spodobały. Wytykał mu chaotyczność poczynań oraz brak ukierunkowania na dalekosiężne cele w polityce zagranicznej. 23 września 1862 został mianowany premierem Prus i tymczasowym przewodniczącym rządu krajowego. Od samego początku dążył w sejmie do ograniczenia pozycji liberałów. Miał on również swój udział w tworzeniu konwencji Alvenslebena, którą podpisano 8 lutego 1863, a która miała na celu zapewnienie neutralności Rosji w ewentualnym konflikcie z Austrią i Francją. Kolejne jego działania miały na celu osłabienie pozycji Austrii. Trwający w Danii spór o ustrój księstw Szlezwiku i Holsztynu dał Bismarckowi okazję do zaproponowania Franciszkowi Józefowi I (cesarzowi Austrii) koalicji przeciwko Danii. Wojna okazała się zwycięska dla koalicji i na terenie Szlezwiku-Holsztyna ustanowiono kondominium. Nie funkcjonowało ono poprawnie, dlatego zaproponowano podział księstw: Szlezwik przypadł Prusom, a Holsztyn Austrii. Wojna osłabiła również pozycję Austrii, co okazało się korzystne dla Bismarcka, ponieważ wzmocniło jego pozycję jako premiera Prus. Dążył on nadal do stworzenia koalicji państw sprzymierzonych z Prusami, ponieważ zdawał sobie sprawę z ciężkiej wojny, jaką będzie musiał stoczyć z Austrią. Wielką nadzieję pokładał w armii pruskiej. Konflikt prusko – austriacki wybuchł w 1866 roku. Jedna z ważniejszych bitew rozegrała się pod Sadową, gdzie wojska pruskie rozgromiły swoich rywali. W 1870 roku wybuchła z kolei wojna francusko – pruska, która również przyniosła sukces Prusom. 10 maja 1871 zawarto traktat pokojowy, na mocy którego Francja utraciła Alzację i część Lotaryngii na rzecz zjednoczonych Niemiec. Jeszcze przed podpisaniem układu, 18 stycznia 1871, w sali zwierciadlanej w pałacu wersalskim proklamowano utworzenie Drugiej Rzeszy z Wilhelmem I na czele. Zaostrzająca się sytuacja polityczna w Europie w latach 80. XIX wieku zastała Bismarcka na powiększaniu stanu osobowego armii. Przed wyborami lutowymi w 1887 roku zasłynął jako twórca sojuszu między konserwatystami, partią wolnych konserwatystów i narodowymi liberałami.
Przełomowe znaczenie dla Bismarcka miała śmierć cesarza Wilhelma I, 9 marca 1888 roku. Tron po nim przejął, przychylny początkowo Bismarckowi, Wilhelm II Hohenzollern. Stosunki Bismarcka z cesarzem uległy jednak pogorszeniu za sprawą odmiennych zdań w kwestiach polityki zagranicznej. W maju 1889 roku wybuchł w całych Niemczech olbrzymi strajk górników, którzy domagali się: podwyżki płac, ograniczenia dnia pracy do ośmiu godzin i utworzenia komisji robotniczych z zadaniem prowadzenia rokowań z pracodawcami. W tym samym czasie wyłoniła się kwestia ponownego przedłużenia antysocjalistycznej ustawy z 1878 roku. Narodowi liberałowie żądali usunięcia z ustawy postanowienia umożliwiającego deportację działaczy socjalistycznych. Kanclerz jednak w tej kwestii milczał, co spowodowało wysunięcie wniosku, że wyraża zgodę. W rezultacie Reichstag odrzucił projekt przedłużenia ustawy, przez co socjaldemokracja stała się ponownie stronnictwem legalnym. 20 lutego 1890 odbyły się wybory do Reichstagu, które zdecydowały o upadku Bismarcka. Ratując się kanclerz starał się jeszcze bardziej ograniczyć prawa wyborcze, co miałoby doprowadzić do ewentualnego zamachu stanu. Cesarz jednak nie był po stronie Bismarcka. Następnie kanclerz odbył rozmowę z Windthorstem, którego również niepokoiły sukcesy socjaldemokratów. Cesarz uznał tę rozmowę za dowód nielojalności i 15 marca zażądał anulowania dekretu z 1852 roku. 20 marca 1890 Otto von Bismarck złożył dymisję. Bismarck w ostatnich latach swojego życia wciąż żywo interesował się polityką pomimo trapiących go chorób. W 1894 roku w Warcinie zmarła jego żona Joanna. Dla Bismarcka okazało się to prawdziwym ciosem, z którego nie potrafił się otrząsnąć. Od 1896 roku przestał pojawiać się publicznie. Od śmierci żony Bismarckiem opiekowała się córka Maria. Stan jego widocznie się pogarszał. Zmarł 30 lipca 1898 we Friedrichsruhe, w wieku 83 lat.
Bibliografia
L. Trzeciakowski, Otto von Bismarck, Wrocław 2009; W. Jakobczyk, Bismarck, Warszawa 1971.
| |||||