Baziak Eugeniusz

Z e-ncyklopedia

Baziak Eugeniusz (1890-1962)

Urodził się 8 marca 1890 w Tarnopolu (dzisiejsza Ukraina) w rodzinie Józefa i Franciszki z domu Mederska. Po miesiącu został ochrzczony przez ks. Feliksa Rydla w kościele parafialnym. Od siódmego roku życia uczęszczał do tarnopolskiej szkoły ludowej, następnie zaś kontynuował naukę w I Gimnazjum. Po zdaniu egzaminu dojrzałości złożył podanie do Seminarium Duchownego we Lwowie, gdzie 7 października 1908 rozpoczął, trwającą 4 lata, formację oraz studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

Święcenia kapłańskie z racji zbyt młodego wieku Eugeniusz Baziak przyjął kilka miesięcy później niż rocznikowi koledzy, 14 lipca 1912 w Przemyślanach, z rąk lwowskiego biskupa pomocniczego Władysława Bandurskiego. Dwa tygodnie później młody kapłan odprawił Mszę prymicyjną w nowym kościele parafialnym pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w rodzinnym Tarnopolu. Następnie został skierowany do pięcioletniej posługi w roli wikariusza i katechety w Żółkwi, a później do pracy w charakterze kapelana armii austriackiej (w czasie I wojny światowej). Służbę w wojsku zakończył jednak już po niespełna pół roku, czego powodem było zachorowanie na tyfus plamisty.

3 kwietnia 1918 na mocy dekretu abpa Bilczewskiego ks. Baziak powrócił do parafii swego pochodzenia w charakterze administratora i pełnił tę funkcję aż do 1 października 1919, kiedy to został mianowany prefektem lwowskiego Seminarium oraz katechetą w kilku szkołach. 17 grudnia 1921 miała miejsce obrona pracy doktorskiej ks. Baziaka; jej promotorem był ks. prof. Franciszek Lisowski – w 1924 roku otrzymał on nominację na rektora Seminarium Duchownego we Lwowie, a jego doktoranta mianowano zastępcą. 18 lutego 1931 ks. Baziak na mocy dekretu stał się proboszczem parafii w Stanisławowie, a po upływie pół roku także dziekanem tamtejszego dekanatu. Nominacjom na stanowiska towarzyszyły także wyróżnienia personalne: przywilej rokiety i mantoletu (1929), godność kanonika honorowego (1931), tytuł protonotariusza apostolskiego oraz Order Odrodzenia Polski (1932).

15 września 1933 papież Pius XI mianował ks. dr Eugeniusza Baziaka biskupem pomocniczym lwowskim, przydzielając mu stolicę tytularną Phocaea. Święceń episkopatu w katedrze łacińskiej udzielił mu abp Bolesław Twardowski, metropolita lwowski, w towarzystwie biskupów z Tarnowa. Natychmiast po nich bp Baziak podjął rozliczne obowiązki, był m.in. rektorem Seminarium, kustoszem Kapituły Metropolitalnej, wikariuszem generalnym oraz asystentem Akcji Katolickiej; do 1939 roku przeprowadził wizytacje w 76 parafiach archidiecezji. W czasie II wojny światowej pozostał w swojej diecezji, organizował działalność charytatywną, odwiedzał parafie, prowadził zlikwidowane oficjalnie Seminarium, wyświęcał nowych kapłanów.

1 marca 1944, na prośbę abp. Twardowskiego, bp Baziak został mianowany arcybiskupem koadiutorem archidiecezji lwowskiej. Urząd metropolity objął 22 listopada 1944. Od 1945 roku Kościół zaczął podlegać coraz większym szykanom ze strony Sowietów; po zamordowaniu bądź wygnaniu wielu pasterzy abp Baziak pozostał jedynym biskupem-Polakiem na terenie ZSRR. Poprzez różnorodne szykany, groźby i całonocne przesłuchania, NKWD zmusiło go jednak (wraz z całym duchowieństwem i całymi strukturami diecezji) do opuszczenia Lwowa, do czego doszło 27 kwietnia 1945.

Wyjeżdżając ze stolicy diecezji, arcybiskup uratował obraz Matki Boskiej Łaskawej oraz relikwie bł. Jakuba Strzemię. Po kilkukrotnych zmianach miejsc pobytu, w sierpniu 1946 zamieszkał w Lubaczowie, położonym w polskiej części archidiecezji lwowskiej. Służby państwowe nie przestały jednak stosować represji, zmuszając do likwidacji Seminarium oraz próbując pozbawić abp. Baziaka tytułu metropolity lwowskiego.

22 lutego 1951, z inicjatywy kard. Adama Sapiehy, abp Baziak został przez papieża Piusa XII nominowany na koadiutora archidiecezji krakowskiej (z zachowaniem dotychczasowych funkcji). Rządy w charakterze administratora apostolskiego przejął 23 lipca 1951, jego intensywna posługa dalej podlegała jednak coraz silniejszym represjom ze strony aparatu komunistycznego. 2 grudnia 1952 abp Baziak (wraz z bp. Rospondem) został oskarżony o szpiegostwo i objęty aresztem domowym, zaś po dwóch tygodniach osadzony w więzieniu. Uwolnienie na początku 1953 roku zostało związane z nakazem opuszczenia archidiecezji krakowskiej i lwowskiej; wygnany pasterz powrócił z Tarnowa dopiero w listopadzie 1956 roku. Działalność arcybiskupa, obejmująca duszpasterską troskę o wiernych dwóch diecezji, ale i proces beatyfikacyjny abp. Bilczewskiego, sprawę kultu Miłosierdzia Bożego czy kontynuację usuniętego z Uniwersytetu Jagiellońskiego Wydziału Teologii, była jednak ciągle kontrolowana przez SB w akcji o kryptonimie „Wschód”.

4 lipca 1958 z Watykanu nadeszła wiadomość o nominacji nowego biskupa pomocniczego, ks. Karola Wojtyły. Jego głównym konsekratorem podczas liturgii święceń 28 września 1958 w katedrze wawelskiej był abp Baziak. W 1960 roku papież Jan XXIII powołał arcypasterza Lwowa i Krakowa w skład Komisji Soborowej ds. karności kleru i wiernych. Dwa lata później, 3 marca 1962 kard. Stefan Wyszyński poinformował go o kolejnej nominacji – na metropolitę krakowskiego, z zachowaniem funkcji administratora archidiecezji lwowskiej. Wiadomość ta nie doczekała się jednak publicznego ogłoszenia. Abp Eugeniusz Baziak zmarł nagle, 15 czerwca 1962 w Warszawie, gdzie udał się na obrady Konferencji Episkopatu Polski. Przyczyną śmierci był zawał serca. Zmarły, choć oficjalnie nie zdążył stać się pełnoprawnym arcybiskupem Krakowa, został pochowany w krypcie katedry wawelskiej na prośbę bp. Wojtyły, który został jego następcą.

Bibliografia

J. Waligóra, Cierpiący Pasterz. Ks. arcybiskup – metropolita lwowski Eugeniusz Baziak (1890-1962), Wydawnictwo i Drukarnia Diecezji Rzeszowskiej, Rzeszów 2013; K. R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej, Kraków 1999.