Bł. Józef Czempiel

Z e-ncyklopedia

Bł. Józef Czempiel (1883-1942), męczennik, proboszcz w Hajdukach Wielkich

Czempiel Jozef 2.jpg
list z Dachau
płaskorzeźba: bł. Emil Szramek i kl. Józef Czempiel, katedra w Katowicach

Urodził się 21 września 1883 na Śląsku w Józefce pod Piekarami. Ojciec był górnikiem, a równocześnie właścicielem jedynego sklepu w Józefce. Matka, Gabriela z d. Opara (urodzona 19 marca 1861) urodziła się i wychowała w Józefce. Józef był najstarszym dzieckiem, miał trójkę braci: Franciszka, Augusta i Edwarda oraz dwie siostry: Martę i Marię. Od szóstego roku życia uczęszczał do szkoły elementarnej w Józefce, w 1895 wstąpił do gimnazjum klasycznego w Bytomiu. Po jego ukończeniu i złożeniu w kwietniu 1895 roku egzaminu maturalnego immatrykulował się na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego. W trakcie studiów określił się wyraźnie jako śląski Polak. Zapisał się na seminarium slawistyki prowadzonego przez znawcę spraw polskich, jakim był prof. Nehring. Włączył się aktywnie w działalność polskich towarzystw na terenie konwiktu. W latach 1904-1906 był kolejno wiceprezesem, prezesem i ostatnim sekretarzem "Kółka Polskiego" - organizacji śląskich teologów. Jednocześnie działał w tajnym Związku Młodzieży "Zet", które cieszyło się opinią skrajnie polskiej organizacji młodzieżowej we Wrocławiu. Święcenia kapłańskie otrzymał 22 czerwca 1908 z rąk kard. G. Koppa. Pierwszą placówką duszpasterską była Ruda pod Katowicami. Jako pierwszy duszpasterz w Polsce dostrzegł konieczność powoływania parafialnych poradni dla alkoholików i ich rodzin. Będąc w Rudzie ożywił istniejące Stowarzyszenie Abstynentów. Wkrótce zapisało się do niego 800 parafian.

Od maja 1905 roku jeszcze jako wikariusz dojeżdżał z posługą duszpasterską do Turzy k. Raciborza. W 1916 roku przez krótki okres pomagał w parafii Miedźna k. Pszczyny. W okresie od 18 sierpnia 1916 do połowy 1917 roku administrował parafią Wiśnicz. Po śmierci ks. Łebka, został skierowany na pół roku do Baborowa, a od marca 1918 roku, decyzją wikariatu generalnego, udał się do Dziećmarowic. W Dziećmarowicach wpadł w konflikt ze swoimi władzami kościelnymi na tle języka polskiego w katechizacji przygotowawczej przed I spowiedzią i I komunią św.

W styczniu 1919 roku na prośbę ks. Józefa Wajdy - proboszcza w Kielczy został zamianowany lokalistą w Żędowicach - będących kuracją parafii Kielcza. Był to czas odradzania się państwowości polskiej i wrzenia narodowego na Śląsku po ogłoszeniu plebiscytu. Ks. Czempiel stanął na czele założonego przez siebie Polskiego Komitetu Plebiscytowego. Brał aktywny udział w działalności miejscowego Towarzystwa św. Cecylii (chór parafialny) i kółka teatralnego. Organizował kursy języka polskiego i wykłady z historii Polski. W Żędowicach dzięki ks. Czempielowi powstało Towarzystwo Polek, działał także aktywnie w ruchu spółdzielczym w powiecie strzeleckim.

W 1919 roku we współpracy z ks. Emilem Szramkiem wydał pod pseudonimem "Makkabeus" książkę pt. "Das Recht auf die Muttersprache im Lichte des Christentums" (Opole 1919). W książce polemizował z poglądami o politycznej motywacji działalności śląskich duszpasterzy, broniących prawa do używania języka polskiego w duszpasterstwie śląskim. Społeczna i duszpasterska działalność ks. Czempiela nie uszła uwadze bojówek niemieckich. Ich pogróżki skłoniły go oraz jego opiekuna duchowego- ks. Wajdę do opuszczenia Opolszczyzny. W czerwcu 1922 roku ks. Czempiel opuścił Żędowice. Za radą i poparciem ówczesnego Delegata Biskupiego ks. Jana Kapicy w 1922 roku objął administrację parafii pw. Wniebowzięcia NMP w Hajdukach Wielkich (obecnie Chorzów Batory). Wkrótce przyszło zatwierdzenie na stanowisku proboszcza. Zatwierdził go w 1923 roku ks. A. Hlond- administrator apostolski Administracji Apostolskiej dla Śląska Górnego.

Troska o dotarcie do wszystkich parafian w rozrastającej się parafii skłoniła go do podziału parafii i budowy nowego kościoła pw. NSPJ. Tuż przed swym aresztowaniem, w grudniu 1939 roku poświęcił nowo powstały kościół. W swojej pracy duszpasterskiej posługiwał się niekonwencjonalnymi metodami. Zorganizował kino parafialne. W parafii chorzowskiej wychodziły "Wiadomości Parafialne" jako dodatek "Gościa Niedzielnego", za jego staraniem w kiosku przykościelnym rozpowszechniano prasę i książki katolickie. W okresie kryzysu gospodarczego ks. Czempiel zorganizował w parafii specjalny komitet pomocy bezrobotnym. Jednym z form jego działalności była kuchnia, w której tygodniowo wydawano od 800 do 1000 bonów na chleb i obiady. W ciągu 17 lat posługi proboszczowskiej ks. Czempiela, to jest w latach 1922-1939, z Chorzowa wyszło 18 księży diecezjalnych i zakonnych oraz 40 zakonnic.

W okresie międzywojennym ks. Czempiel przejął z rąk ks. Kapicy kierownictwo ruchu abstynenckiego na terenie diec. katowickiej. W 1923 roku w Chorzowie odbył się Zjazd Katolicki, na którym przy współudziale proboszcza chorzowskiego powołano do istnienia Katolicki Związek Abstynentów - Okręg Diecezjalny - Śląski. Pierwszym prezesem KZA został wybrany ks. Czempiel. Owocem kolejnego Zjazdu Katolickiego, który odbył się w Katowicach w dniach 6-8 września 1924 było powołanie do życia Tymczasowego Komitetu Śląskiej Ligi Przeciwalkoholowej, afiliowanej do Polskiej Ligi Przeciwalkoholowej. Ks. Czempiel był jego współorganizatorem i moderatorem.

Bp Adamski powierzył ks. Czempielowi troskę o formowanie ducha trzeźwości wśród kleryków seminarium duchownego w Krakowie. Ks. Czempiel został opiekunem Koła Kleryków Abstynentów i równocześnie prezesował katowickiemu Związkowi Księży Abstynentów. Bp Adamski w tym względzie miał ogromne zaufanie do sposobów i osobistego przykładu proboszcza chorzowskiego. W niektórych trudnych przypadkach - księży alkoholików - bp Adamski konsultował sposoby leczenia z ks. Czempielem. Od początku swego pobytu w Chorzowie, ks. Czempiel prowadził osobiście przy parafii poradnię przeciwalkoholową, która służyła zarówno osobom uzależnionym, jak i ich rodzinom. Przy parafii istniała biblioteka, w której można było znaleźć odpowiednią lekturę. W ramach działalności biblioteki odbywały się prelekcje i dyskusje poświęcone problemom wychowania do trzeźwości. W 1924 roku ks. Czempiel wszedł w skład zarządu głównego Związku Katolików Abstynentów - "Wyzwolenie". Był także jednym ze współorganizatorów VI Kongresu Przeciwalkoholowego, który odbył się w 1925 roku w Katowicach.

Został mianowany radcą duchownym, od 1926 roku spełniał urząd wicedziekana dekanatu chorzowskiego, a po zmianie granic dekanatu, od 1931 roku urząd dziekana. W 1932 roku za działalność społeczną i narodową otrzymał Złoty Krzyż Zasługi. W obliczu nadciągających wojsk hitlerowskich ks. Czempiel wraz ze znajomym ks. Janem Rzepką udali się w kierunku Katowic, aby w gronie rodzinnym przetrwać pierwsze chwile po wejściu hitlerowców. W dniu 6 września zawrócili; ks. Rzepka powrócił do Chorzowa, natomiast ks. Czempiel jeszcze przez kilka dnia przebywał w rodzinnej Józefce. Na przełomie stycznia i lutego 1940 roku został po raz pierwszy wezwany na gestapo i przesłuchany. W trakcie przesłuchania dano mu wyraźnie do zrozumienia, że jego działalność, począwszy od czasów studenckich, jest im doskonale znana. Austriak prowadzący przesłuchanie radził mu, aby usunął się z parafii, wzorem innych zagrożonych księży. 13 kwietnia 1940 został aresztowany. Wyprowadzono go z konfesjonału i przez kilka godzin przetrzymywano na posterunku policji w Chorzowie. W tym samym dniu, po aresztowaniu wraz z innymi więźniami został włączony do transportu do obozu koncentracyjnego - Dachau. Pierwsze dni ks. Czempiel spędził w obozie koncentracyjnym w Dachau, 26 maja 1940 został przeniesiony do Mauthausen i Gusen. W Dachau znalazł się ponownie 8 grudnia 1940. W obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen nosił numer 3274. Po przewiezieniu do Dachau otrzymał numer 22043. Umieszczono go na bloku 26, izba nr 3. W październiku 1941 roku został przeniesiony na blok nr 30, izba nr 2, a w miesiąc później - blok nr 28, izba nr 4. W lutym 1942 roku znowu zmienił izbę - nr 3, w tym samym co poprzednio bloku.

Data i okoliczności śmierci ks. Józefa Czempiela nie są bliżej znane. Urzędowe świadectwo śmierci wystawiono przez obóz koncentracyjny w Dachau 19 czerwca 1942, faktycznie jednak ks. Czempiel zginął kilka tygodni wcześniej. Został on wywieziony z Dachau w transporcie inwalidów 4 maja 1942 i w tym samym dniu prawdopodobnie zagazowany. Obóz koncentracyjny zawiadomił telegramem rodzinę, że ks. Czempiel zmarł w obozie na katar kiszek. Na wieść o śmierci proboszcza ks. Ignacy Jeż - ówczesny wikary w Chorzowie Batorym, mimo ostrzeżeń, odprawił mszę św. za zmarłego. W konsekwencji tej decyzji został aresztowany przez gestapo i znalazł się w tym samym obozie koncentracyjnym, co jego proboszcz. 13 czerwca 1999 papież Jan Paweł II wśród 108 Męczenników II wojny światowej ogłosił go błogosławionym.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Józefa Czempiela oraz Zbiory specjalne, Fotografie; AP par. Wniebowzięcia NMP w Chorzowie Batorym; EPS, s. 83; Gwóźdź, Udział duchowieństwa, s. 182; I. Jeż, Ksiądz Józef Czempiel, wspaniały duszpasterz, w oczach byłego wik. [w:] Sto lat kościoła Wniebowzięcia NMP w Chorzowie Batorym, Chorzów Batory 2002, s. 35-38; Kiedos, Ci którzy pracowali, s. 12-36; M. Kubista, Ksiądz dziekan Józef Czempiel jako działacz społeczno-narodowy, Katowice 1981, mps w Bibliotece WTL UŚ; Martyrologium, s. 170-171; H. Meixner, Ks. dziek. Józef Czempiel, duszpasterz, działacz społeczny i narodowy, Chorzów 1991; Myszor, Duszpasterstwo parafialne, s. 84, 199; Tenże, Historia diecezji, s. 5 i nn.; Tenże, Listy ks. Józefa Czempiela z obozów koncentracyjnych Gusen i Dachau (1040-1942), SSHT 25/26 (1992-1993); Tenże, Proces kanonizacyjny Błogosławionego Michała Kozala cum sociis, WD 1991, nr 5, 166-170; Tenże, Stosunki Kościół, s. 219; Represje wobec duchowieństwa, s. 6 i nn.; J. Rzerzucha, Ksiądz Józef Czempiel jako duszpasterz, działacz społeczny i narodowy, Kraków 1965, mps w Bibliotece WTL UŚ; WD 1970, nr 8-9, s. 149; Weiler, s. 186; Krzyżanowski, Kościół katolicki wobec mniejszości niemieckiej, s. 65, 66; A. Grajewski, Twój Gość, s. 25, 43, III; J. Kurek, Czempiel Józef (hasło), Chorzowski Słownik, s. 55-58; Z. Hojka, Ostatnie lata życia i śmierci księdza dziekana Józefa Czempiela (1939-1942) [w:] Z dziejów tradycji, historii i kultury Wielkich Hajduk. Materiały z sesji popularno-naukowej 4-5 października 1995 r., Chorzów Batory 1996, s.111-122.