Arcybractwo Świętych Aniołów Stróżów
Pierwotnie konfraternia nosiła nazwę Bractwa Świętego Anioła Stróża – Confraternitas Sanctorum Angelorum Custodum, lecz z czasem zaczęto stosować nazwę bractwo Świętych Aniołów Stróżów. Zostało ono założone na Jasnej Górze w połowie 1624 roku, a jego protektorem został późniejszy król Polski Władysław IV. 8 października 1626 papież Urban VIII zatwierdził definitywnie, na prośbę króla Zygmunta III, bractwo nadając mu liczne przywileje i odpusty oraz podniósł je do rangi arcybractwa. Opiekunami konfraterni od samego początku byli oo. paulini, którzy pierwotnie zakładali poszczególne wspólnoty w parafiach, którymi się opiekowali (Jasna Góra, Kraków – Skałka, Wieluń itd.). Bulla zatwierdzająca bractwo zawierała również papieskie pozwolenie na erygowanie oddziałów w parafiach nie należących do paulinów. Często poszczególne oddziały konfraterni zakładano na terenach Rzeczypospolitej narażonych na działania wojenne, a zwolennicy ich erygowania uważali Aniołów Stróżów za patronów Królestwa Polskiego. W efekcie, do 1640 roku, zakonnicy założyli ponad 120 bractw Świętych Aniołów Stróżów na ziemiach polskich.
Pierwsze statuty arcybractwa zostały napisane i opublikowane przez prowincjała paulinów o. Andrzeja Gołdonowskiego w 1641 roku. Zwano je także modlitewnikiem, gdyż obok właściwych ustaw i dokumentów zawierał on egzorty, oficjum małe o św. Aniele Stróżu, koronkę bractwa oraz litanię o Świętych Aniołach wraz z krótkimi modlitwami. Członkowie konfraterni mieli za zadanie oddawanie czci Świętym Aniołom Stróżom oraz szerzenie ich kultu, a także pilnie wykonywać przepisy religijne i dawać dobry przykład. Podobnie, jak w przypadku innych bractw, statuty Arcybractwa zalecały praktykowanie uczynków miłosierdzia. Należały do nich zarówno uczenie prostaków i nie umiejętnych nauki chrześcijańskiej jak i pomoc biednym pielgrzymom, których należało przyjmować na nocleg. Jednak ogólne wskazania statutowe były najczęściej uzupełniane w poszczególnych oddziałach. Wynikało to zarówno z tradycji diecezjalnej i parafialnej, faktu prowadzenia parafii przez zakon lub duchowieństwo diecezjalne oraz intensywności życia brackiego danej wspólnoty parafialnej. Stąd każdy oddział miał wyznaczone Msze św. brackie, nakazane modlitwy dodatkowe, procesje z Najświętszym sakramentem lub nałożone warunki uzyskania odpustów za uczynki miłosierdzia (jałmużna, nawiedzanie chorych lub grzebanie zmarłych). Dodatkowo do obowiązków członków bractwa w parafii mogły należeć: troska o ołtarze, paramenty i bieliznę ołtarzową, zabezpieczenie oświetlenia w kościele itp.
W Koronie bractwo należało do popularniejszych w grupie konfraterni mających za patronów świętych. W diecezji wrocławskiej odnajdujemy jedynie kilka bractw parafialnych. W części dolnośląskiej Arcybractwo było erygowane w Namysłowie w latach 1688-1810 oraz w Bogacicy w okresie od 1721 do 1810 roku. Na terenie Górnego Śląska, w części która po 1922 roku weszła w skład diecezji katowickiej, bractwo istniało w parafii św. Mikołaja w Lublińcu, a przyczyną jego założenia była zapewne bliskość Częstochowy. Było ono erygowane 25 listopada 1701 na Jasnej Górze przez oo. paulinów, a jego zatwierdzenia dokonał 27 stycznia 1706 biskup wrocławski. Obok wypełniania zaleceń statutowych członkowie bractwa mieli zapewne wpływ na poświęcenie jednego z ołtarzy bocznych Świętym Aniołom Stróżom. Wprawdzie nie przetrwało ono próby czasu i prawdopodobnie zaprzestało swej działalności jeszcze w XVIII wieku, to pozostałością po nim był odpust św. Aniołów Stróżów obchodzony jeszcze w latach międzywojennych w pierwszą niedzielę września.
Bibliografia
J. Flaga, Bractwa Religijne w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku, Lublin 2004, s. 58, 76, 107, 197-199, 225; B. Matyszczyk, Bractwa religijne na Jasnej Górze w okresie Polski przedrozbiorowej, Warszawa 1982, s. 72-75; Podręczna Encyklopedia Kościelna, Kraków 1905, t. 5-6, s. 123-124; A. Bruździński, Bractwa religijne w siedemnastowiecznym Krakowie, [w:] Historia świadectwem czasów. Księdzu profesorowi Markowi Tomaszowi Zahajkiewiczowi, pod red. W. Bielaka, S. Tylusa, Lublin 2006, s. 141-142; Musioł L., Lubliniec. Monografia historyczna parafii lublinieckiej, Lubliniec 1956, (mps, archiwum parafii św. Mikołaja w Lublińcu), s. 44; Rocznik Diecezji Śląskiej (Katowickiej) 1936, s. 155.