Adwent: Różnice pomiędzy wersjami

Z e-ncyklopedia
(dr)
(Nie pokazano 10 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 5: Linia 5:
[[Plik:Zwiastowanie1.jpg|thumb|right|Zwiastowanie]]
[[Plik:Zwiastowanie1.jpg|thumb|right|Zwiastowanie]]


Adwent (łac. „adventus” przyjście, nadejście) oznacza czas poprzedzający przyjście i objawienie się Pana. Szczególny nacisk kładzie się na chwalebny charakter przyjścia Chrystusa. Jest to zatem czterotygodniowe święto poprzedzające Narodzenie Jezusa.Sobór w Efezie (431) podkreślając znacznie boskiego macierzyństwa Maryi (Theotokos) przyczynił się uroczystego obchodzenia dnia narodzenia Syna Bożego. Z tego powodu tygodnie poprzedzające Boże Narodzenie (oraz święto Objawienia Pańskiego) były dla chrześcijan czasem refleksji nad tajemnicą przyjścia Zbawiciela oraz zbawienia dokonanego przez Boga-Człowieka. W liturgii wschodniej okres przygotowania trwał cztery lub pięć tygodni. W tym czasie rozpamiętywano wydarzenia z życia Jana Chrzciciela i Maryi oraz proroków starotestamentowych zapowiadających przyjście Zbawiciela.
Adwent (łac. '' adventus '' przyjście, nadejście) oznacza czas poprzedzający przyjście i objawienie się Pana. Szczególny nacisk kładzie się na chwalebny charakter przyjścia Chrystusa. Jest to zatem czterotygodniowe święto poprzedzające Narodzenie Jezusa. Sobór w Efezie (431) podkreślając znaczenie boskiego macierzyństwa Maryi (Theotokos) przyczynił się do uroczystego obchodzenia Dnia Narodzenia Syna Bożego. Z tego powodu tygodnie poprzedzające [[Boże Narodzenie]] (oraz [[Uroczystość Objawienia Pańskiego (Trzech Króli)|święto Objawienia Pańskiego]]) były dla chrześcijan czasem refleksji nad tajemnicą przyjścia Zbawiciela oraz zbawienia dokonanego przez Boga-Człowieka. W liturgii wschodniej okres przygotowania trwał cztery lub pięć tygodni. W tym czasie rozpamiętywano wydarzenia z życia [[Św. Jan Chrzciciel|Jana Chrzciciela]] i Maryi oraz proroków starotestamentowych zapowiadających przyjście Zbawiciela.


W Kościele zachodnim najstarsze ślady adwentu spotykamy w Hiszpanii i Galii w IV wieku. Adwent miał tam charakter pokutny - z postem, abstynencją małżeńską oraz skupieniem i był przygotowaniem na święto Epifanii, a dopiero od V wieku na święto [[Boże Narodzenie |Bożego Narodzenia]]. Okresem przygotowawczym w Rzymie w VI wieku był okres dwóch tygodni przed Bożym Narodzeniem i przypadające  wtedy suche dni. Podczas tego okresu czytano ewangelie o zwiastowaniu NMP i działalności św. Jana Chrzciciela. Od czasów papieża Grzegorza Wielkiego adwent obejmował już cztery niedziele i polegał tylko na liturgicznym przygotowaniu  na przyjęcie Pana,  bez praktyk pokutnych. Sakramentarze gelazjańskie z VIII wieku mają pięć  niedziel adwentowych. Rozbieżność między tradycją gregoriańska, a gelazjańską trwała do XI wieku. W 996 roku za tradycją gregoriańską opowiedział się Synod w Orleanie.W VIII-IX w. msze adwentu uznano za rozpoczynające nowy rok liturgiczny. W Polsce  obchodzono pięć niedziel adwentowych do XII wieku. W VII wieku, gdy Galia przyjęła liturgię rzymską, nadała adwentowi charakter pokutny wyrażający się we fioletowym kolorze szat liturgicznych, opuszczaniu „Gloria” i „Te Deum”, ograniczaniu ozdób w kościele i muzyki organowej. W tej fazie adwent wrócił  do Rzymu i rozpowszechnił się od XI do XIII wieku w całym Kościele.
W Kościele zachodnim najstarsze ślady Adwentu spotykamy w Hiszpanii i Galii w IV wieku. Adwent miał tam charakter pokutny - z postem, abstynencją małżeńską oraz skupieniem i był przygotowaniem na święto Epifanii, a dopiero od V wieku na święto Bożego Narodzenia. Okresem przygotowawczym w Rzymie w VI wieku był okres dwóch tygodni przed Bożym Narodzeniem i przypadające  wtedy suche dni. Podczas tego okresu czytano ewangelie o [[Uroczystość Zwiastowania Pańskiego|zwiastowaniu NMP]] i działalności Jana Chrzciciela. Od czasów [[Grzegorz I Wielki|papieża Grzegorza I Wielkiego]] Adwent obejmował już cztery niedziele i polegał tylko na liturgicznym przygotowaniu  na przyjęcie Pana,  bez praktyk pokutnych. Sakramentarze gelazjańskie z VIII wieku mają pięć  niedziel adwentowych. Rozbieżność między tradycją gregoriańską, a gelazjańską trwała do XI wieku. W 996 roku za tradycją gregoriańską opowiedział się Synod w Orleanie. W VIII-IX w. msze Adwentu uznano za rozpoczynające nowy rok liturgiczny. W Polsce  obchodzono pięć niedziel adwentowych do XII wieku. W VII wieku, gdy Galia przyjęła liturgię rzymską, nadała adwentowi charakter pokutny wyrażający się we fioletowym kolorze szat liturgicznych, opuszczaniu '' Gloria '' i '' Te Deum'', ograniczaniu ozdób w kościele i muzyki organowej. W tej fazie Adwent wrócił  do Rzymu i rozpowszechnił się od XI do XIII wieku w całym Kościele.


== Adwent w liturgii - współcześnie==
== Adwent w liturgii - współcześnie ==


Adwent oznacza "przyjście". Jest to okres liturgicznych przygotowań do Bożego Narodzenia, kiedy to w liturgii obchodzi się pamiątkę historycznego przyjścia Chrystusa na świat. W liturgii rzymskiej okres ten zaczyna się od pierwszej niedzieli adwentu i trwa  do 24 grudnia, obejmując cztery tygodnie. Adwent ma podwójne  zadanie: ma nie tylko przygotować  wiernych na uroczystości Bożego Narodzenia, ale powinien mieć wydźwięk eschatologiczny i skłaniać wiernych do wybiegania myślą w przyszłość, kiedy to Syn Boży, uwielbiony  przyjdzie po raz drugi . Oczekiwanie na podwójne przyjście Chrystusa budzi radość, gdyż jest oczekiwaniem na rzeczywiste przyjście Pana uobecniające się w liturgii. Dlatego też adwent jest nie tylko czasem pokuty, ile raczej radosnego oczekiwania. Opuszczanie „Gloria” nie jest wyrazem pokuty, jak w wielkim poście lecz znakiem czekania na nowe zabrzmienie hymnu anielskiego śpiewanego w noc narodzenia Jezusa (Łk 2, 14). W ten sposób okres Adwentu jest dla Kościoła także czasem wysiłku, jaki jest konieczny do spełnienia jego misji.  
Adwent oznacza '' przyjście''. Jest to okres liturgicznych przygotowań do Bożego Narodzenia, kiedy to w liturgii obchodzi się pamiątkę historycznego przyjścia Chrystusa na świat. W liturgii rzymskiej okres ten zaczyna się od pierwszej niedzieli Adwentu i trwa  do 24 grudnia, obejmując cztery tygodnie. Czas Adwentu posiada trojaki sens. Jest to czas przygotowania do Świąt Bożego Narodzenia – „pierwszego” przyjścia Boga na ziemię (czas przeszły) , przyjście Jezusa do serc wiernych w Eucharystii (czas teraźniejszy) oraz czas oczekiwania powtórnego nadejścia Chrystusa na końcu czasów (czas przyszły). W tym czasie wierni wzywani są do czujności oraz zmiany sposobu życia. Celowi temu służy dobór niedzielnych czytań mszalnych, w których głoszona jest potrzeba nawrócenia. W liturgii  używa się koloru fioletowego. Wyjątek stanowi trzecia niedziela, kiedy to kapłan kładąc nacisk na chwalebny charakter zbliżających się świąt, ubiera ornat w kolorze różowym. Dlatego też Adwent jest nie tylko czasem pokuty, ale raczej radosnego oczekiwania. Opuszczanie '' Gloria '' nie jest wyrazem pokuty, jak w [[Wielki Post|Wielkim Poście]], lecz znakiem czekania na nowe zabrzmienie hymnu anielskiego śpiewanego w noc narodzenia Jezusa (Łk 2, 14). W ten sposób okres Adwentu jest dla Kościoła także czasem wysiłku, jaki jest konieczny do spełnienia jego misji.  


Adwent dzieli się na dwa podokresy, z których każdy  ma odrębne cechy, wyrażone w dwóch różnych prefacjach adwentowych Pierwszy podokres obejmuje czas od pierwszej niedzieli do 16 grudnia. Jego liturgia mówi o drugim przyjściu Chrystusa. Natomiast drugi przygotowuje wiernych bezpośrednio do Bożego Narodzenia, przez zachęcanie ich do odrodzenia w sobie dziecięctwa Bożego. Poszczególne dni tego podokresu mają własne teksty modlitw we mszy i brewiarzu. Czytania czwartej niedzieli ukazują postacie Starego testamentu i Maryję, oczekujących narodzenia Pana.  
Adwent dzieli się na dwa podokresy, z których każdy  ma odrębne cechy, wyrażone w dwóch różnych prefacjach adwentowych. Pierwszy podokres obejmuje czas od pierwszej niedzieli do 16 grudnia. Jego liturgia mówi o drugim przyjściu Chrystusa. Natomiast drugi przygotowuje wiernych bezpośrednio do Bożego Narodzenia, przez zachęcanie ich do odrodzenia w sobie dziecięctwa Bożego. Poszczególne dni tego podokresu mają własne teksty modlitw we mszy i brewiarzu. Czytania czwartej niedzieli ukazują postacie Starego Testamentu i Maryję, oczekujących narodzenia Pana.
 
Do symboli Adwentu należą:  wieniec z czterema świecami symbolizującymi przebaczenie, którym zostali obdarowani Adam i Ewa (pierwsza świeca), wiara Abrahama, któremu Bóg przyrzekł ziemię obiecaną (druga świeca), radość Dawida, że z jego rodu wyjdzie Zbawiciel i przymierze z Bogiem (trzecia świeca) oraz nauczanie proroków zapowiadających Królestwo Boże (czwarta świeca), kalendarz i lampion adwentowy.


== Adwent w tradycji polskiej ==
== Adwent w tradycji polskiej ==


Na zwyczaje adwentowe w Polsce wpłynęły szczególnie praktyki benedyktynów i cystersów. Stąd zwano go „czterdziestnicą” lub „przedgrodziem”. Charakter pokutny adwent znalazł w staropolskim przysłowiu "Święta Katarzyna klucz zgubiła, Święty Jędrzej znalazł, zamknął skrzypki zaraz”. Do tradycji polskiej należy również msza wotywna ku czci NMP odprawiana przed świtem zwana - roratami, która datuje się od czasów panowania Bolesława Wstydliwego. Król w czasie rorat umieszczał na ołtarzu zapaloną świecę   i oświadczał: „gotów jestem na sąd Boży”, zanim czynił to prymas Polski wypowiadając słowa „sum paratus ad adventum Domini”, zaś po nim kolejno senator, ziemianin, rycerz, mieszczanin i chłop, powtarzając słowa króla. W niektórych dzielnicach istniał zwyczaj „otrąbywania adwentu”. Rano i wieczór wiejscy chłopcy trąbili  na ligawkach, którymi przygrywali w czasie   rorat.  Wiele obyczajów ludowych wiąże się z kultem niektórych świętych . Głównie rozpowszechnił się zwyczaj wróżenia. W wigilię św. Marcina wróżono m. in. z kości gęsi, łupinek orzechów itd., w wigilię św. Andrzeja zaś lano wosk, a wróżby w wigilię św. Katarzyny praktykowane były głównie przez młodzież męską i związane były z planami matrymonialnymi. Z adwentem łączył się również zwyczaj „prządek”, który znalazł swoje odbicie w przysłowiach ludowych i w literaturze (m. in. L. Staff, Wieczornica; W. Reymont, Chłopi, H. Sienkiewicz, Potop).  
Na zwyczaje adwentowe w Polsce wpłynęły szczególnie praktyki benedyktynów i cystersów. Stąd zwano go '' czterdziestnicą '' lub '' przedgrodziem''. Charakter pokutny Adwent znalazł w staropolskim przysłowiu: '' Święta Katarzyna klucz zgubiła, Święty Jędrzej znalazł, zamknął skrzypki zaraz''. Do tradycji polskiej należy również msza wotywna ku czci NMP odprawiana przed świtem - zwana [[Roraty|roratami]] - która datuje się od czasów panowania Bolesława Wstydliwego. Król w czasie rorat umieszczał na ołtarzu zapaloną świecę i oświadczał: '' gotów jestem na sąd Boży'', za nim czynił to prymas Polski wypowiadając słowa '' sum paratus ad adventum Domini'', zaś po nim kolejno senator, ziemianin, rycerz, mieszczanin i chłop, powtarzając słowa króla. W niektórych dzielnicach istniał zwyczaj '' otrąbywania adwentu''. Rano i wieczór wiejscy chłopcy trąbili  na ligawkach, którymi przygrywali w czasie rorat.  Wiele obyczajów ludowych wiąże się z kultem niektórych świętych. Głównie rozpowszechnił się zwyczaj wróżenia. W wigilię [[Św. Marcin z Tours|św. Marcina]] wróżono m.in. z kości gęsi, łupinek orzechów itd., w wigilię [[Św. Andrzej Apostoł|św. Andrzeja]] zaś lano wosk, a wróżby w wigilię [[Św. Katarzyna Aleksandryjska|św. Katarzyny]] praktykowane były głównie przez młodzież męską i związane były z planami matrymonialnymi. Z Adwentem łączył się również zwyczaj '' prządek'', który znalazł swoje odbicie w przysłowiach ludowych i w literaturze (m.in. L. Staff, '' Wieczornica''; W. Reymont, '' Chłopi''; H. Sienkiewicz, '' Potop'').  


Na Górnym Śląsku, w okresie adwentu uroczyście obchodzi się dwa święta kościelne: [[św. Barbara|św. Barbary]] 4 grudnia i [[św. Mikołaj| św. Mikołaja]] 6 grudnia. W okresie międzywojennym funkcjonował na Górnym Śląsku zwyczaj budowania w ostatnim tygodniu przed pierwszą niedzielą adwentu "domków adwentowych". Wykonywano je z papieru, miały drzwi i okna otwierane, których było tyle ile dni adwentu. Dzieci codziennie otwierały jedno okno i znajdowały w nim słodycze. Te właśnie przedświąteczne  zabiegi wzmacniały atmosferę oczekiwania na święta Bożego Narodzenia.  
Na Górnym Śląsku, w okresie Adwentu uroczyście obchodzi się dwa święta kościelne: [[św. Barbara|św. Barbary]] 4 grudnia i [[św. Mikołaj|św. Mikołaja]] 6 grudnia. W okresie międzywojennym funkcjonował na Górnym Śląsku zwyczaj budowania w ostatnim tygodniu przed pierwszą niedzielą Adwentu '' domków adwentowych''. Wykonywano je z papieru, miały drzwi i okna otwierane, których było tyle ile dni adwentu. Dzieci codziennie otwierały jedno okno i znajdowały w nim słodycze. Te właśnie przedświąteczne  zabiegi wzmacniały atmosferę oczekiwania na święta Bożego Narodzenia.


==Bibliografia==
==Bibliografia==

Wersja z 15:14, 27 lis 2022

Historia Adwentu

wieniec adwentowy
Zwiastowanie, autor: Guido Reni
Zwiastowanie, Antonello de Messina
Zwiastowanie

Adwent (łac. adventus przyjście, nadejście) oznacza czas poprzedzający przyjście i objawienie się Pana. Szczególny nacisk kładzie się na chwalebny charakter przyjścia Chrystusa. Jest to zatem czterotygodniowe święto poprzedzające Narodzenie Jezusa. Sobór w Efezie (431) podkreślając znaczenie boskiego macierzyństwa Maryi (Theotokos) przyczynił się do uroczystego obchodzenia Dnia Narodzenia Syna Bożego. Z tego powodu tygodnie poprzedzające Boże Narodzenie (oraz święto Objawienia Pańskiego) były dla chrześcijan czasem refleksji nad tajemnicą przyjścia Zbawiciela oraz zbawienia dokonanego przez Boga-Człowieka. W liturgii wschodniej okres przygotowania trwał cztery lub pięć tygodni. W tym czasie rozpamiętywano wydarzenia z życia Jana Chrzciciela i Maryi oraz proroków starotestamentowych zapowiadających przyjście Zbawiciela.

W Kościele zachodnim najstarsze ślady Adwentu spotykamy w Hiszpanii i Galii w IV wieku. Adwent miał tam charakter pokutny - z postem, abstynencją małżeńską oraz skupieniem i był przygotowaniem na święto Epifanii, a dopiero od V wieku na święto Bożego Narodzenia. Okresem przygotowawczym w Rzymie w VI wieku był okres dwóch tygodni przed Bożym Narodzeniem i przypadające wtedy suche dni. Podczas tego okresu czytano ewangelie o zwiastowaniu NMP i działalności Jana Chrzciciela. Od czasów papieża Grzegorza I Wielkiego Adwent obejmował już cztery niedziele i polegał tylko na liturgicznym przygotowaniu na przyjęcie Pana, bez praktyk pokutnych. Sakramentarze gelazjańskie z VIII wieku mają pięć niedziel adwentowych. Rozbieżność między tradycją gregoriańską, a gelazjańską trwała do XI wieku. W 996 roku za tradycją gregoriańską opowiedział się Synod w Orleanie. W VIII-IX w. msze Adwentu uznano za rozpoczynające nowy rok liturgiczny. W Polsce obchodzono pięć niedziel adwentowych do XII wieku. W VII wieku, gdy Galia przyjęła liturgię rzymską, nadała adwentowi charakter pokutny wyrażający się we fioletowym kolorze szat liturgicznych, opuszczaniu Gloria i Te Deum, ograniczaniu ozdób w kościele i muzyki organowej. W tej fazie Adwent wrócił do Rzymu i rozpowszechnił się od XI do XIII wieku w całym Kościele.

Adwent w liturgii - współcześnie

Adwent oznacza przyjście. Jest to okres liturgicznych przygotowań do Bożego Narodzenia, kiedy to w liturgii obchodzi się pamiątkę historycznego przyjścia Chrystusa na świat. W liturgii rzymskiej okres ten zaczyna się od pierwszej niedzieli Adwentu i trwa do 24 grudnia, obejmując cztery tygodnie. Czas Adwentu posiada trojaki sens. Jest to czas przygotowania do Świąt Bożego Narodzenia – „pierwszego” przyjścia Boga na ziemię (czas przeszły) , przyjście Jezusa do serc wiernych w Eucharystii (czas teraźniejszy) oraz czas oczekiwania powtórnego nadejścia Chrystusa na końcu czasów (czas przyszły). W tym czasie wierni wzywani są do czujności oraz zmiany sposobu życia. Celowi temu służy dobór niedzielnych czytań mszalnych, w których głoszona jest potrzeba nawrócenia. W liturgii używa się koloru fioletowego. Wyjątek stanowi trzecia niedziela, kiedy to kapłan kładąc nacisk na chwalebny charakter zbliżających się świąt, ubiera ornat w kolorze różowym. Dlatego też Adwent jest nie tylko czasem pokuty, ale raczej radosnego oczekiwania. Opuszczanie Gloria nie jest wyrazem pokuty, jak w Wielkim Poście, lecz znakiem czekania na nowe zabrzmienie hymnu anielskiego śpiewanego w noc narodzenia Jezusa (Łk 2, 14). W ten sposób okres Adwentu jest dla Kościoła także czasem wysiłku, jaki jest konieczny do spełnienia jego misji.

Adwent dzieli się na dwa podokresy, z których każdy ma odrębne cechy, wyrażone w dwóch różnych prefacjach adwentowych. Pierwszy podokres obejmuje czas od pierwszej niedzieli do 16 grudnia. Jego liturgia mówi o drugim przyjściu Chrystusa. Natomiast drugi przygotowuje wiernych bezpośrednio do Bożego Narodzenia, przez zachęcanie ich do odrodzenia w sobie dziecięctwa Bożego. Poszczególne dni tego podokresu mają własne teksty modlitw we mszy i brewiarzu. Czytania czwartej niedzieli ukazują postacie Starego Testamentu i Maryję, oczekujących narodzenia Pana.

Do symboli Adwentu należą: wieniec z czterema świecami symbolizującymi przebaczenie, którym zostali obdarowani Adam i Ewa (pierwsza świeca), wiara Abrahama, któremu Bóg przyrzekł ziemię obiecaną (druga świeca), radość Dawida, że z jego rodu wyjdzie Zbawiciel i przymierze z Bogiem (trzecia świeca) oraz nauczanie proroków zapowiadających Królestwo Boże (czwarta świeca), kalendarz i lampion adwentowy.

Adwent w tradycji polskiej

Na zwyczaje adwentowe w Polsce wpłynęły szczególnie praktyki benedyktynów i cystersów. Stąd zwano go czterdziestnicą lub przedgrodziem. Charakter pokutny Adwent znalazł w staropolskim przysłowiu: Święta Katarzyna klucz zgubiła, Święty Jędrzej znalazł, zamknął skrzypki zaraz. Do tradycji polskiej należy również msza wotywna ku czci NMP odprawiana przed świtem - zwana roratami - która datuje się od czasów panowania Bolesława Wstydliwego. Król w czasie rorat umieszczał na ołtarzu zapaloną świecę i oświadczał: gotów jestem na sąd Boży, za nim czynił to prymas Polski wypowiadając słowa sum paratus ad adventum Domini, zaś po nim kolejno senator, ziemianin, rycerz, mieszczanin i chłop, powtarzając słowa króla. W niektórych dzielnicach istniał zwyczaj otrąbywania adwentu. Rano i wieczór wiejscy chłopcy trąbili na ligawkach, którymi przygrywali w czasie rorat. Wiele obyczajów ludowych wiąże się z kultem niektórych świętych. Głównie rozpowszechnił się zwyczaj wróżenia. W wigilię św. Marcina wróżono m.in. z kości gęsi, łupinek orzechów itd., w wigilię św. Andrzeja zaś lano wosk, a wróżby w wigilię św. Katarzyny praktykowane były głównie przez młodzież męską i związane były z planami matrymonialnymi. Z Adwentem łączył się również zwyczaj prządek, który znalazł swoje odbicie w przysłowiach ludowych i w literaturze (m.in. L. Staff, Wieczornica; W. Reymont, Chłopi; H. Sienkiewicz, Potop).

Na Górnym Śląsku, w okresie Adwentu uroczyście obchodzi się dwa święta kościelne: św. Barbary 4 grudnia i św. Mikołaja 6 grudnia. W okresie międzywojennym funkcjonował na Górnym Śląsku zwyczaj budowania w ostatnim tygodniu przed pierwszą niedzielą Adwentu domków adwentowych. Wykonywano je z papieru, miały drzwi i okna otwierane, których było tyle ile dni adwentu. Dzieci codziennie otwierały jedno okno i znajdowały w nim słodycze. Te właśnie przedświąteczne zabiegi wzmacniały atmosferę oczekiwania na święta Bożego Narodzenia.

Bibliografia

Encyklopedia Katolicka t. 2 (A-B), red. F. Gryglewicz, R. Łukaszczyk, Z. Sułkowski, Lublin 1976, s. 112-113; Encyklopedia Chrześcijaństwa, historia i współczesność 2000 lat nadziei, red. H. Witczyk, Kielce 2000, s. 33-34; ABC Chrześcijanina, mały słownik, red. Sylwester Zalewski, Warszawa 1996, s. 12; Encyklopedia Kościoła, t. 1 (A-K), opr. Frank L. Cross, Warszawa 2004, s. 22; J. Świtała-Mastalerz, Śląska pobożność w Gawędach Stacha Kropiciela, [w:] Pobożność ludowa w życiu liturgiczno-religijnym i w kulturze, red. R. Pierskała, T. Smolińska, Opole 2004, s. 130.